Diyarbakır, çok tanrılı dinler ile semavi dinlere ev sahipliği yapmış ve bunlara ait birçok kültür varlığını barındırmaktadır. Bu sahalarda günümüze kadar birçok dini ve etnik grup yaşamıştır: Müslümanlar, Yahudiler, Ezidiler, Süryaniler, Keldaniler, Nasturiler, Ortodokslar, Katolikler, Şemsiler gibi dini gruplar ile Türkler, Araplar, Kürtler, Ermeniler, Aramiler gibi birçok etnik grup bu coğrafyada yaşam alanı bulmuştur.

Dolayısıyla yöre, dinler ve etnik gruplar için tam bir mozaik alanı oluşturmaktadır. İnsanlık tarihinin ilk yerleşim merkezlerinden biri olan (M.Ö.10.000-10.450) ve tarih akışı içerisinde birçok medeniyetin izlerini taşımaktadır.

İnanç turizmi kutsal mekn ve kutsal zaman kavramları çerçevesinde gerçekleşen bir turizm çeşididir. Her dinin kendine ait kutsal meknları inanç turizmi türlerini oluşturmaktadır.

İnanç Turizmi Bağlamında Diyarbakırda Bulunan Kültürel Miras çeşitleri:

Diyarbakır ve ilçelerinde Pagan, Yahudi, Hristiyan ve İslam inancına ait İnanç Turizmi bağlamında kültürel miras 11 grupta toplanabilir:

Cami ve Mescitler: Beşinci Harem-i Şerif Diyarbakır Ulu Camii, Hz. Süleyman Camii, Şeyh Matar (Dört Ayaklı Minare) Camii, Lale Bey (Lala Kasım Bey) Camii, Behram Paşa Camii, Nebi (Peygamber) Camii, Safa (Parlı) Camii, Bıyıklı Mehmet Paşa Camii (Kurşunlu Camii), Ali Paşa Camii, Hazreti Ömer Camii,Mervani Camii

Medrese ve Tekkeler: Mesudiye Medresesi, Zinciriye Medresesi, Musluhiddin Lri (İpariye) Medresesi, Hüsreviyye (Hüsrev Paşa) Medresesi, Ali Paşa Medresesi gibi.

Tekkeler: Gülşeniler Tekkesi.

Türbeler: Enüş Peygamber Kabri, Elyesa Peygamber Kabri, Zülkifl Peygamber Kabri, Nebi Harun-i safi Peygamber Kabri, Nebi Hallk Peygamber Kabri, 27 Şehit Sahbe Kabirleri, Sultan Sasaa Kabri/makamı, Sahabe Abdurrahman Kabri, Malik Ecder Kabri/Makamı, Sahabe Mir Seyyaf Kabri, İmam Ukayl b. Ebu Talib Kabri, Sahad b. Ebi Vakkas Kabri, Mirsiyab Kabri, Sarı Saltuk Türbesi,

Peygamber Makamları: Hz. İlyas Peygamber Makamı, Zülküfl Peygamber Makamı, Hz. Yunus Peygamber Makamı.

Tapınaklar: UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesinde yer alan Mithras Tapınağı ve Şemsiler Tapınağı.

Kiliseler: Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi, Sen George (Kara Papaz) Kilisesi, Mor Petyun Keldani Katolik Kilisesi, Surp Giragos Ermeni Ortodoks Kilisesi, Ermeni Protestan Kilisesi, Ermeni Katolik Kilisesi

Patrik Mezarları: Meryem Ana Kilisesinde bulunan Patrik Mezarları Sinagoglar: Hz. İlyasa peygamberliğin verildiği yer olan Havra (Sinagog), çermik Sinagogu. Ashab-ı Kehf Mağarası (Yedi Uyurlar Mağarası)

İnanç Turizmi bağlamında somut olmayan inanç turizmi etkinlikleri: 28 Mayıs Ashab-ı Kehf kutlamaları, Murat Şenlikleri, Şeyh Abdurrahman Aktepenin vefat yıldönümü etkinliği vs.

Peygamber kabirlerine gelince;

Enüş Peygamber Kabri Hz. Enüş, Hz. demin üçüncü göbek torunu, Hz. Şitin oğlu, Hz. Nuhun da dedesidir. 705 yıl yaşadığı rivayet edilmektedir.

Hz. Nebi Harun-i safi Peygamber kabri; M.Ö.1.000 - 900 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Nebi Harun-i safinin, asıl ismi saf bin Behriyandır. Belkısın tahtını bir nevi ışınlama ile getiren9 Hz. Süleymanın ktibidir.

Hz. Nebi Hallk Peygamber M.Ö.100 yıllarında yaşadığı tahmin edilen Hz. Nebi Hallak, Hz. Zekeriyanın akrabası olduğu, irşat için Amid (Diyarbekir) bölgesine geldiği rivayet edilmektedir. Diyarbakır Salnamelerinde Nebi Harutun Peygamber olduğu ve kabrinin Eğilde olduğu belirtilir.

Hz. Elyesa Peygamber kabri; Asıl adı Elyesa bin Ahtb bin Aczdur. M.Ö. 896 yılında Filistinde doğduğu tahmin edilmektedir. 30 yaşında peygamberlik görevi verilmiş, 45 yıl peygamberlik görevi yapmıştır.

Kabri Diyarbakır Eğil ilçesinin kuzeydoğusunda, Tekke Mahallesinde Dicle Nehri kenarında iken, Dicle Barajı yapımından dolayı 13-14 Eylül 1995 tarihinde Eğilde bulunan Nebi Harun tepesine nakledilmiştir.

Hz. Zülkifl Peygamber M.Ö.846 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. 49 yıl peygamberlik görevi yapan Mesleği fırıncılık olan Hz. Zülkifle 25 yaşında peygamberlik görevi verildiği kaynaklarda geçmektedir. Cenab-ı Allah kendisine hem peygamberlik hem de devlet yönetimini nasip etmiştir.

Onunda kabri 1995 tarihinde Nebi Harun tepesine nakledilmiştir.

İlyas Peygamberin Makamı Hz. İlyasa peygamberlik görevinin verildiği yer olan sinagog, Yahudi Mahallesi denilen Arap Şeyh Camiinin arka kısmında bulunmaktadır.

Yunus Peygamberin Makamı; Evliya Celebi Seyahatnamesinde Hz. Yunusun Musulda halkı tarafından çıkarıldıktan sonra Diyarbakıra gelerek Fiskayada ki bir mağarada 7 yıl kaldığı, hükümdar Almidaya iç kalenin planını verdiğini ve Diyarbakır halkına Kalanız mamur olsun, gönlünüz sürr dolsun diye dua ettiği rivayet etmektedir. Hz. Yunus Peygamberin Diyarbakır Ulu Camide 3 ay namaz kıldığı da rivayet edilmektedir.

Yazı dizimiz sahabelerle devam edecektir.

Kaynak: Abdulaziz Yatkın Diyarbakırın binbir rengi Ansiklopedisinden derlenmiştir.