DYARBAKIR - Dou ve Güneydou Anadolu Bölgesinde yöre halknn gelenek, görenek ve yaam biçimini barndran Kürt sözlü edebiyatnn müzik formunda icra edildii Dengbejlik kültürü TÜBTAK projesine konu oldu.
Sosyal Bilimler Lisesinde edebiyat öretmeni Kübra Aksoy danmanlnda 11. snf örencileri Songül Salma ile Güven Ylmaz, dengbejlik kültürünü yaatmak ve bu kültürü gençlere tantmak amacyla Sözlü Gelenein Sesine Ruh Katanlar ve Z Kua adl proje hazrlad.
Proje kapsamnda sergi açan ve okullar gezerek, dengbejlik kültürü hakknda akranlarn bilgilendiren örenciler, ayn zamanda bu kültürü devam ettirebilecek genç dengbej arayna girdi.
çalmalar kapsamnda dengbejlerin dile getirdii klamlar (söz) söyleyen 2 örenci belirlendi. Usta dengbejler okula davet edilip birlikte çalma yapld.
Örenciler daha sonra dengbejler hakknda bilgisi olmayan yaklak 60 örenciyi Diyarbakr Büyükehir Belediyesince açlan Dengbej Evine götürerek onlar dinlemelerini ve bilgi sahibi olmalarn salad.
53. TÜBTAK 2204-A Lise Örencileri Aratrma Projeleri Yarmasnda bölge birincisi seçilen Salma ile Ylmazn projesi, Türkiye finallerine katlacak.
- Türkiyenin tamamna tantma frsat bulacaz
Edebiyat öretmeni Aksoy, bilgisayarla, internetle zaman geçiren gençlerin böyle bir kültür ve gelenekten habersiz olduunu, gençler ile kaybolmaya yüz tutmu dengbejlik kültürünü bir araya getirmek amacyla böyle bir proje hazrladklarn söyledi.
Proje kapsamnda okulda 400 örenciyle anket yaptklarn, anket sonucunda örencilerin yüzde 78inin dengbej kelimesinin anlamn dahi bilmediini belirlediklerini aktaran Aksoy, bu kapsamda gençleri bilinçlendirmek amacyla çalmalar yürüttüklerini ifade etti.
Diyarbakr Büyükehir Belediyesince açlan Dengbej Evindeki dengbejleri okula getirip örencilerle buluturduklarn anlatan Aksoy, öyle dedi:
21 klam, 21 dengbej fotoraf ve klam sergisi yaptk. Okullara gidip dengbejlik kültürünün ne olduuna yönelik afiler astk. Projemizle TÜBTAKa bavurduk, kabul edildi ve bölge finaline sergiye çarldk. Bölge finalinde çok olumlu tepkilerle karlatk. Özellikle dengbejlii merak eden birçok gençle bir araya geldik, örencilerimiz onlar bilgilendirdi. Yarma sonucunda Türkiye finaline gideceiz. nallah finalde bunu sadece bu bölgeye deil Türkiyenin tamamna tantma frsat bulacaz.
Amaçlarnn, kaybolmaya yüz tutmu dengbejlik kültürünün UNESCO tarafndan korunmaya deer kültürel miraslar listesine alnmasn salamak olduunu belirten Aksoy, 5 bin yllk bir kültürden, mirastan söz ettiklerini aktard.
- Projede dengbejlii tantyoruz
Örenci Songül Salma da babasnn sürekli dengbej dinlediini, kendisinin de bu nedenle bilgi sahibi olduunu belirtti.
Okuldaki çou arkadann dengbejler hakknda bilgi sahibi olmadn anlatan Salma, akranlarna dengbejleri tantmak amacyla öretmeni ve arkadayla birlikte proje hazrladklarn kaydetti.
Dengbejliin kayna, kökeni, nerede yaylmaya balad, nerelerde yapld ile ilgili okullara afiler astklarna deinen Salma, unlar anlatt:
Bununla birlikte örenciler zamanla bilgi sahibi olmaya balad. Daha sonra uygulamal olarak öretmek istedik. Yaklak 60 kiilik bir grupla Dengbej Evine ziyaret düzenledik. Örencilerin ilgisi büyük oldu. Projede dengbejler ve dengbejlii tantyoruz. Z kuayla aralarnda bir köprü oluturmak istiyoruz. Dengbejliin içerii, nasl icra edildiini anlatmak istedik. Aslnda dengbejliin sürdürülmesini de istiyoruz, çünkü kaybolmaya yüz tutmu sözlü gelenektir.
Projelerinin TÜBTAKta bölge birincisi olmasnn kendilerini çok mutlu ettiini ifade eden Salma, Türkiye finallerinde bu kültürü tantacaklarn bildirdi.
- çeriini anlamyorum ama önemli olan o sesi yakalamak
Güven Ylmaz ise Kürtçe bilmediini, projeden önce dengbejler ve dengbejliin içerii hakknda bilgi sahibi olmadn dile getirdi.
Arkadayla aratrma yapp konuyu örendiini, imdi de bu kültür hakknda akranlarn bilgilendirmeye çaltn anlatan Ylmaz, konumasn öyle sürdürdü:
Kürtçe bilmediim için proje benim için zor oldu ancak müzik evrenseldir. çeriini anlamyorum ama önemli olan o sesi yakalamak. nternetten aratrp Türkçelerini de kolaylkla bulabiliyorduk. Anket yaptmzda çou kiinin benim gibi olduunu örendim. Benim gibi bireylerin dengbejler hakknda bilgi sahibi olmasna yardmc olmak beni sevindirdi.
Ylmaz, TÜBTAKta böyle bir deneyim yaamalarnn heyecan verici olduunu belirterek, Dengbejliin, Türkiyenin en prestijli proje yarmas olan TÜBTAKta bulunmas bizi onurlandrd, mutlu etti. Ankarada yaracaz. Umarm orada da birinci oluruz. ifadelerini kulland.
Dengbej Evindeki dengbejlerden Mehmet nce (69), 53 yldr klam söylediini, dengbejliin Kürt kültüründe önemli bir yeri olduunu aktard.
nce, Gençlere çar yapyoruz her gün buradayz gelsinler, örensinler. Bu kültürün kaybolmamas için gençlere ihtiyaç var. ifadelerini kullanarak, dengbejlik kültürünün TÜBTAKa konu olmasnn kendilerini mutlu ettiini dile getirdi.