DYARBAKIR - Diyarbakr Surlarnda yürütülen restorasyon çalmalarnda, Kanuni Sultan Süleyman tarafndan ina ettirilen ve 1930a kadar halkn su ihtiyacn karlayan, piirilmi topraktan yaplm künklerden oluan su datm sistemi bulundu.
Birçok medeniyete ev sahiplii yapan Sur ilçesinde, UNESCO tarafndan 2015te Dünya Miras olarak tescillenen Diyarbakr Surlarnn eski ihtiamna kavumas için balatlan restorasyon çalmalar sürüyor.
Surlardaki tüm çalmalar, Kültür ve Turizm Bakanlnn oluturduu Bilim Komisyonu ve uzmanlardan oluan Danma Kurulunca titizlikle kontrol ediliyor.
Diyarbakr Büyükehir Belediyesince yaplan ihaleyle, 3. etap restorasyon çalmalar kapsamnda yer alan 1-2-5-7 ve 8 Nolu burçlar ve ara sur duvarlarndaki restorasyon çalmalar devam ediyor.
Surlardaki 7 ve 8 Nolu burçlarn zemin katlarnn tespiti ve drenaj sisteminin gerçekletirilmesine yönelik kazda, Kanuni Sultan Süleyman tarafndan halkn su ihtiyacnn karlanmas için 1543te yaptrlan ve 1930 ylna kadar kentin ihtiyacn karlayan su ebekesine rastland.
- Halkn susuzluk talebi üzerine yaplm
Diyarbakr Rölöve ve Antlar Müdürü Cemil Koç, surlardaki restorasyon çalmalarnn alannda uzman teknik elamanlar ve arkeologlar denetiminde devam ettiini söyledi.
Kazda tespit ettikleri su ebekesine deinen Koç, Kazda, Kanuni Sultan Süleyman döneminde kentin 14 kilometre uzanda bulunan Gözeliden Hamravat suyunun su kemerleriyle getirildii su ebekesine ilikin verilere ulatk. u an 1 ana hat, 3 tali hattan oluan 50 metre uzunluundaki su datm tesisatnn ksmlarn tespit ettik. dedi.
Tesisatn zeminden yaklak 2 ile 3 metre derinlikte tespit edildiini aktaran Koç, ana hat künklerinin 33 santimetre, dier 3 hattn da 14 ile 19 santimetre çapndaki künklerden oluan tali hatlar olduunu söyledi.
Su ebekesinin dönemin teknolojisiyle künk denilen piirilmi topraktan yaplan borulardan olutuunu belirten Koç, öyle devam etti:
Su ebekesi Osmanl döneminde Kanuni Sultan Süleymann Diyarbakra gelii ile halkn susuzluk talepleri dorultusunda yaplm bir çalmann ürünü. Kanuni Sultan Süleyman, Irakeyn seferleri srasnda 4 defa Diyarbakra gelmitir. Bu seferler srasnda kentte uzun süre konaklad yazl kaynaklarda mevcut. Diyarbakr halknn susuzluk sorununu çözmek üzere 1543te Gözeliden Hamravat suyunu halk arasnda kantara diye adlandrlan su kemerleriyle ehre kadar getirmitir.
Daha önce yazl ve görsel kaynaklardan kemerler vastasyla kente su geldiini bildiklerini ancak surun içerisindeki dalmyla ilgili net verinin bulunmadn vurgulayan Koç, arkeolojik kaz ve restorasyon çalmalar sonucunda suyun surdaki dalmna ilikin de güzel bir veri elde edildiine dikkati çekti.
- Örnek künkler Müze Müdürlüüne teslim edildi
Ortaya çkarlan bu yapnn, 1930a kadar ehir içerisindeki su ebekesinin ana hattn ve dalmn oluturduunu kaydeden Koç, konumasn öyle sürdürdü:
Bu açdan önemli bir veri olarak önümüzde durmaktadr. Bundan sonraki çalmalar çerçevesinde belgeleme çalmalar yaplp tamamlandktan sonra yerinde koruma tedbirlerine ilikin çalmalar yürütülecek. Sonraki dönemlerde örnek oluturmas açsndan künklerden örnekler alnarak Müze Müdürlüüne teslim edildi. Bu konuda herhangi bir akademik çalma yapmak isteyen akademisyenler için de bir veri olarak müzeye teslim edilmi durumda.
- Halka yönelik yaplm ilk su ebekesi
Kentin çeitli medeniyetlere ev sahiplii yaptn ve tarihi süreçte hüküm sürmü medeniyetlerin farkl altyap çalmalarnn olabildiini anlatan Koç, Ancak halka yönelik yaplm ilk su ebekesi diyebiliriz. Daha önceki çalmalar belki farkl nitelikte, farkl ölçeklerde yaplm olabilir ama Osmanl döneminde özellikle halkn su ihtiyacn karlayacak nitelikteki ilk çalma diyebiliriz. ifadelerini kulland.
Kanuni Sultan Süleymann, Diyarbakra gelen ilk Osmanl sultan olduunu aktaran Koç, Diyarbakrda birçok yatrm yaptn, birçok eser braktn söyledi.
Koç, Buradaki su ebekesi sur içerisine alndktan sonra, camilere, hanlara, hamamlara ve evlere buradaki belirlemi olduumuz toprak künkler vastasyla su datm gerçekletirilmitir. diye konutu.