Diyarbakrn çnar ilçesi yaknlarnda Diyarbakr- Mardin karayolundaki UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde yer alan Zerzevan Kalesinde Kültür ve Turizm Bakanl ile Dicle Üniversitesi i birlii ile 2014 ylnda balatlan kaz çalmalar devam ediyor. Gerçekletirilen kaz çalmalaryla yeni buluntular ve yaplar kefediliyor.
ROMA MPARATORLUUNUN DOU SINIRINDAK LK TAPINAI
Tarihi milattan önce Asurlular dönemine kadar uzanan Roma mparatorluunun doudaki son garnizonu olan, yer alt ve yer üstü ehri bulunan kale, 639 ylnda slam ordularnn fethine kadar kesintisiz olarak kullanld. Günümüze yaplan kazlarda Roma mparatorluunun dou snrndaki ilk tapna olan ve törenlerin gizli yapld gizemli Mithras Tapna da ortaya çkarld. 1200 metre uzunluunda surlarla çevrelenmi askeri yerleimde, kamu yaplarnn bulunduu güney alanda, gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, cephanelik, kaya suna gibi mimari kalntlar da yer alyor. Kuzeyinde ise cadde ve sokaklar ile konutlarn bulunduu alanda ayn zamanda su sarnçlar, yer alt kilisesi, yer alt sna ve dünyann en iyi korunmu Mithras Tapna bulunuyor. Surlarn dnda ise yerleime su salayan kanallar, sunu çanaklar ve ta ocaklar, nekropol alannda ise kaya mezarlar ve tonozlu mezarlar dikkati çekiyor.
MTHRAS LE LGL YEN YAPILAR BULDUK
Yerli ve yabanc turistlerin youn ilgi gösterdii Mithras Tapnann çevresinde yaplan kazlarda farkl yaplardan tapnaa giri yapld ortaya çkt. Kaz Heyeti Bakan Doç. Dr. Aytaç Cokun, Burann bu kadar ilgi çekmesinin, bu kadar merak uyandrmasnn nedeni Romann gizem dini Mithras var. Bütün ayinleri yer alt tapnaklarnda ve büyük gizlilik içinde yaplyor. Zerzevan Kalesi de dünyada en iyi korunmu Mithras tapnaklarndan birisine sahip. Biz bu ylki çalmalarda Mithras ile balantl yeni yaplar bulduk ve aslnda kutsal alana giriten önce birçok yapnn, kutsal alandaki törenlerin düzenlendii yerle balantl olduunu gördük ve bu alanda çalmalarmz younlatrdk. Mekanlarn Mithras ile balantsna bakarsak 1700-1800 yllk mekanlar bunlar. Tapnakta ayinler yaplrken gerek koridorlardan gerekse farkl yaplardan giri yaplyor. Bu nedenle bunun bu gizem dini ile ilgili olduunu düünüyoruz ve kazlar da bu nedenle Mithras Tapna ile balantl yaplarda sürdürüyoruz. Tabii farkl alanlarda çalmalar yaplyor ama u an arlmz biraz daha bu Mithras Tapnana bu Romann gizem dinini içinde barnan Mithrasn batsndaki ve burayla balantl yeni bulunan yaplarda sürdürüyoruz. Mithras ile balantl koridorlar ortaya çkarmtk. imdi koridorlarla birlikte baktmz zaman tapnaa geçii salayan yaplar var. Bunlar üstü kapal ve dardan tapnan da görünmedii, tapna da kapatan yaplar. Yap kompleksi olduunu söyleyebiliriz dedi.
çALIMALARI BU YILIN SONUNDA TAMAMLAMAYI DÜÜNÜYORUZ
Törenlerin bir ksmnn bu yaplarda gerçekletirildiini düündüklerini söyleyen Doç. Dr. Aytaç Cokun, bu alanda yürütülen çalmalar yl sonunda tamamlamay hedeflediklerini aktard. Doç. Dr. Cokun, Ana ibadet edilen yere dorudan giri yaplmyor ve muhtemelen bunlar Mithrasn ritüelleriyle ilgili olmal ve yeni bulunan yaplar da çok odal yaplar. Törenlerin bir ksmnn buralarda yapldn düünüyoruz. Buradan belli töreni gerçekletirdikten sonra asl törenin yapld Mithrasa yani tapnan içine giri yaplyor. Mithras Tapna ile bu yaplar arasndaki yapy tam anlamyla söyleyebilmek için kazlarn tamamlanmas gerekiyor. Mithras ayininde birçok aamalar ve farkl törenler var. Bir gizem dini olduu için çok fazla darya açklanmyor. Bu nedenle biz Mithras ile ilgili bilgileri daha çok arkeolojik bulgular ve söylencelere göre söyleyebiliriz. Buradaki çalmalarla tapnan içinde hangi törenler düzenleniyor ona bakacaz. Tapnan içindeki törenleri biliyoruz, çünkü çalmay tamamladk. Hem kompleks yaplar var tapnakla balantl hem de farkl koridorlar var. Bu da belki tapnaktaki derecelere göre kademeli olarak bu koridorlar ve bu büyük kompleks yaplar kullanlm olmal. Özellikle Mithrasn batsndaki çalmalar bu yln sonunda tamamlamay düünüyoruz. Tapnan hemen yannda snak yaps var. Aslnda yeraltna devasa yap ina etmiler. Bu snak yaps 5 havalandrmal, döner merdivenli, yeraltna ina edilmi çok büyük bir galeri. 400 kiinin barnabilecei bir yap. Fakat biz bu yapnn da Mithras Tapnana yakn olmas ve bu yeni ortaya çkardmz kompleks yaplarla bir arada olmas sebebiyle orada da yine Mithras ile ilgili ayinlerin düzenlendiini düünüyoruz diye konutu.