Diyarbakrda slam aleminin 5inci Haremi erifi olarak kabul edilen tarihi Ulucaminin bitiiinde bulunan Mesudiye Medresesinde mekanik ve sibernetik bilimin babas olarak kabul edilen smail Ebül z bin Rezzaz (El-Cezeri) tarafndan yaplan ve dönebilen iki sütunce hala ayakta. Dicle Üniversitesi Eitim Fakültesi Öretim Üyesi ve ç Kale (Amida Höyük) Artuklu Saray Kaz Bakan Prof. Dr. rfan Yldz, 1198 ylnda yapmna balanan ve 1223 ylnda tamamlanan Mesudiye Medresesindeki bu dönen sütuncelerin o dönem slam medeniyetinin geldii noktaya iaret ettiini söyledi. Söz konusu dönen sütuncelerin olas bir deprem veya mimari yapda meydana gelebilecek kaymalara kar haber vermesi için yapldn ifade eden Prof. Dr. Yldz, sütuncelerden birinin 1975 Lice depreminden dolay ksmen hasar gördüünü kaydetti. Prof. Dr. Yldz, öyle konutu:
ARTUKLU DÖNEM
Diyarbakr Mesudiye Medresesi, Diyarbakrn ilk üniversitelerinden biridir. Artuklu döneminde 1198 ylnda yapmna balanm, Nasrettin Mahmut döneminde devam etmi, Mesut döneminde tamamlanmtr. Diyarbakrda mollalk unvannn verildii tek medresedir. Diyarbakr Mesudiye Medresesi günümüzde yazma eserleri müzesi olarak kullanlmaktadr. Medrese, Anadolunun önemli medreselerinden biridir. Ama mimari özelliklerinin yannda özellikle avludaki mihrabn iki yannda yer alan ve dönen sütunce olarak adlandrdmz sütunceleriye önemlidir. Bu sütunceler muhtemelen ünlü slam bilgini ve medresenin ina edildii dönemde Diyarbakrda yaayan El- Cezeri tarafndan yaplmtr. El- Cezeri u anda kazsna devam ettiimiz Diyarbakr çkale Artuklu Saraynda 25 sene yaamtr.
SÜTUNCELERN ÖZELL
Sütuncelerin özellikleri nelerdir. Sütuncelerin en önemli özellikleri yapda herhangi bir kayma olduu zaman, bir depremden dolay veya baka bir nedenden dolay bir kayma olduu zaman bunu haber veriyor olmalardr. Soldaki sütunceye baktmz zaman, dönüyor, herhangi bir sknt yok. Bu sütunceler yaklak 797 yldr dönmeye devam ediyor. Ama sadaki sütunceye baktmz zaman, sadaki sütuncede bir problem olduunu, iyi dönmediini görüyoruz. Diyarbakrdaki yallardan örendiimize göre 1975 Lice depreminden sonra, yapda bir hasar meydana geldiinden dolay, o günden beri bu sadaki sütunce iyi dönmüyor. Tabii böyle bir sistemin o dönemde yaplm olmas aslnda slam medeniyetinin teknik açdan ulat seviyeyi göstermesi bakmndan önemlidir. O da özellikle El- Cezeri gibi bir bilim adamnn sibernetik babas olan bir bilim adamnn Diyarbakrda yaam olmasndan kaynaklanyor. Muhtemelen onun uygulad bir sistemdir. Kendisinin zaten Ulu cami avlusunda da güne saati bulunmaktadr.