Libyada Türkiye tarafndan desteklenen meru Fayiz es-Serrac hükümeti güçleri karsnda son zamanlarda çok kan kaybeden darbeci general Halife Hafter, ülkenin batsnda, Tunus snrnda, ta 1940l yllarda ABD tarafndan ina edilen ve bakent Trablusa 150 kilometre mesafedeki muhkem ve stratejik el-Vatiyye üssünün kaybedilmesiyle, destekçileri ve taraftarlar tarafndan terk edilmek üzere. . Birinci Dünya Savanda Almanya yenilince bizim de malup sayldmz gibi, acaba Hafterin arkasndaki Birleik Arap Emirlikleri (BAE), Msr, Rusya, Fransa, Suudi Arabistan, Yunanistan ve hatta ABD de yenilmi saylacak m, bu bahs-i dier. Ama görüntülerden çok rahatsz olan Rus uzmanlar, tahrip edilen Pantsir hava savunma sistemlerinin hl-i pürmelalini görünce, aslnda biz bunlara Arapça kullanm klavuzunu da verdik, ama neden böyle oldu diye hayflanyorlarm. Hlbuki Suriyedeki rejim askerlerinden edindikleri tecrübelerinden bunu tahmin etmeleri gerekirdi.
LBYADAK DENGE DEKL
Libyal kaynaklara göre Msr ve BAE, eski tabirle cebren tekaüde ayrlma zamannn çoktan gelip geçtii Haftere alternatif isimler aramaya balamlar bile. Zaten Rusya ve Fransann, Libyann tek hkimi olduunu ilan ederek Suheyrat Antlamasndan çekilen Hafterden rahatsz olduklar biliniyor. BAEnin Osmanllar ve Türkler söz konusu olduunda epey sivri dilli olan Dilerinden Sorumlu Devlet Bakan Enver Karka, Libya krizini bitirmek için diplomasi gerekiyor buyurmu son açklamasnda. Günaydn! Maddi destekleriyle Libyay adeta kiralk/satlk ikinci el savaç hurdalna çevirip Hafterin Moskovadaki diplomasi masasndan kaçmasna yardm ve yataklk edenlerin, el-Vatiyye üssü düünce akllarna birdenbire diplomasi gelmi. Ama en çarpc açklama Hafterin sözcüsünden geldi: Daha önce de Trablusa girmemizi bir Türk topu engelledi eklinde, bizleri gururlandran bir açklama yapan Ahmed el-Mismari, bu bölgelerden tamamen taktiksel olarak çekildik eklindeki akla ziyan ifadesiyle yine biz Türklere, merkepten düen Nasreddin Hocann zaten inecektim sözünü hatrlatt. Keza bu açklama, Badat igal edilirken televizyonlarda Saddamn zaferlerinden bahseden sözcüsünü akllara getirdi. Orta Douda mizah bitmez. Bu yüzden, bölgeden gelenlere son fkra ne diye sorulur. Msrn ünlü komedyeni Adil mam gelimeleri takip ediyorsa, artk bana gerek yok diyerek emekli olur muhtemelen.
AKDENZDEK TÜRKYE VARLII
2014ten, yani Libya Savann ikinci perdesinden sonraki gelimeleri anlatmaya yerimiz olmadndan, son bir ylda cereyan eden hadiseleri hatrlatmakla yetinelim. Hafterin 2019 Nisanndan itibaren, bakent Trablusu ele geçirerek ülkeye tamamen hkim olmak için büyük bir saldr balattn ve Serrac hükümetini köeye sktrp çok zor durumda braktn biliyoruz. Uzun müddet bakenti savunan Serrac yönetimi, Akdenizde Türkiyenin de çkarna olan bir güvenlik ve ibirlii anlamas imzalayarak oyunu deitirmiti. Bu anlamann ardnda savunma pozisyonundan çkan Serrac idaresi 25 Martta Bar Frtnas harektn balatm ve 20 gün içinde Hafter güçlerini önemli ölçüde geriletmiti. Libya ordusu ksa bir süre içinde Hafter milislerine kar birçok baar elde etmi, 13 Nisanda bakent Trablustan Tunus snrna kadar uzanan 3 bin kilometrekarelik alan milislerden arndrdn duyurmutu. Bunun üzerine, aç tavuk kendini dar ambarnda zannedermi misali, Hafter kendisini Libyann tek lideri ilan etmi ve buna destekçileri dhil pek çok ülke tepki göstermiti. Nihayet Öfke Volkan ad verilen harektla el-Vatiyye üssü Serrac hükümetinin kontrolüne geçti.
Trablus üzerindeki basknn ortadan kaldrlmasnn ardndan Serrac güçlerinin hedefi, bundan sonra Libyann Bat sahilindeki topraklarn geniletmek olacaktr. Isbia, Tarhune ve Beni Velid ilk hedefler; ardndan da sahildeki Sirte. Morali bozulan ve uluslararas basnda alay konusu olan Hafter güçlerinin ise bundan sonra Bat Libyaya tekrar hücum etmeleri gayrimuhtemel; zira bu, Hafter destekçisi ülkelerin dorudan savaa müdahil olmalaryla mümkün. Ancak u ana kadar bu ülkeler sahaya dorudan müdahaleye pek istekli deildiler. Kovid-19un ekonomileri sarst bir ortamda ise bu pek mümkün görünmüyor. Fakat ilk açklamalardan da anlalaca üzere, en azndan Dou Libyay muhafaza etmek için görümeler tekrar balayabilir.
BÖLGEDEK YAPILANMALAR
Tabii bir de olayn Tobrukta yerleik olan ve kabilelerin de destekledii Parlamento Reisi Akile Salih sa boyutu var. Akile Salihin projesi Hafter destekçileri tarafndan daha barç olarak deerlendiriliyor. Bu senaryonun, güçle her eyi çözeceini zanneden ahin Hafterin Türkiye destekli meru hükümet tarafndan kanatlarnn krlmasnn ardndan gündeme gelmesi çok muhtemel. ayet siyasi bir çözüm çkmazsa, Libyann üçe bölünme tehlikesi de muhtemel senaryolar arasnda. Elbette Hafter destekçisi ülkelerin tutumu çok önemli. Hafter için Rusya, Msr ve BAEden gelen ilk sinyaller Yolun sonu görünüyor türküsü kvamnda. Haftere olan halk destei de çok düük seviyede. Darbeci Hafter sevenler derneinde el-Vatiyye hezimetinin ardndan Akile Salih in, Hafter out olmu durumda. Bu arada, bizzat kendi adamlarnn da Haftere ihanet ettii haberleri geliyor.
zleyip göreceiz: Bizde düenin dostu olmaz eklindeki atasözünün Arapça karlnda olduu gibi mi geliecek her ey Hafter açsndan, yoksa destek devam ederek Libyay bir bölünmeye doru mu götürecek? Mezkr Arap atasözü öyle der: Buza yere dütüünde, bçaklar üzerine üüür.
[Prof. Dr. Cengiz Tomar Ahmet Yesevi Uluslararas Türk-Kazak Üniversitesi Rektör Vekili olarak görev yapmaktadr.