Latin Amerika ülkesi Bolivyada 20 Ekimde düzenlenen devlet bakanl seçimleriyle balayan, 3 kiinin ölümü ve 383 kiinin yaraland iddet eylemleri ve protestolara yol açan kriz, Devlet Bakan Evo Moralesin 10 Kasmda istifasyla sonuçland.
Bolivya halknn 2016da düzenlenen referandumda, ülkeyi Ocak 2006dan bu yana yöneten Moralesin dördüncü dönem görev yapmasna hayr demesine kar, Kasm 2017de Bolivya Adalet Yüksek Mahkemesi, hiçbir devlet dairesinde dönem snrlamas olmad kararn vererek Moralesin 2019 seçimlerine katlmasna olanak verdi.
Seçimin ilk turu 20 Ekimde düzenlenen Bolivyada bir adayn devlet bakan seçilebilmesi için geçerli oylarn yüzde 50sini almas veya en yakn rakibine yüzde 10 fark atarak en az yüzde 40 oy almas gerekiyor. Bu oranlara ulalamamas durumunda seçimler, en yüksek oy alan iki adayn yaraca ikinci tura kalyor.
- Seçim yaynnn kesilmesi krizi balatt
Kriz, seçim otoritesinin, Moralesin yüzde 45le birinci, eski Devlet Bakan Carlos Mesann yüzde 38le ikinci olduu ve ikinci tura kalacak gibi görünen sonuç yaynn, saym yüzde 83e ulatnda kesmesiyle balad.
Hükümet, kesintiyi, krsal kesimdeki altyap eksiklii nedeniyle verilerin geç gelmesine balad.
Bolivya seçimlerinde daha önce de yaanan kesinti, hile yaplacan daha kampanya döneminde iddia etmeye balayan muhalefeti harekete geçirmeye yetti.
Yayn geri geldiinde farkn Morales lehine açlmaya balamas üzerine gözlemci Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) ile Avrupa Birlii ülkenin resmi otoritelerini dahi beklemeden sonuçlarn açklanamaz ekilde farkllat gerekçesiyle seçimlerin ikinci tura götürülmesi gerektiini duyurdu.
OAS ve ABnin bu açklamalar üzerine muhalif Mesa, 22 Ekimde taraftarlarna genel grev çars yapt.
çary darbe giriimi olarak niteleyen Morales, 25 Ekimde Yüksek Seçim Mahkemesi (TSE) tarafndan yüzde 47,08 oyla galip ve yeniden Devlet Bakan ilan edildi. TSE, Mesann yüzde 36,51 oy aldn duyurdu.
Özellikle krsaldaki yerliler bata olmak üzere içileri ve madencileri darbe giriimi karsnda mobilize etmeye balayan Morales, 27 Ekimde seçim sonuçlarnn incelenmesi için uluslararas kurululara çarda bulundu.
OASnin Birlemi Milletlerin de destei ile 31 Ekimde balad seçim denetimi, muhalefetin ateini düürmeye yetmedi.
- Camachonun gösterileri iddetlendirmesi
Agresif genç muhalifler üzerinde Mesadan daha etkin sac Sivil Komitelerin Santa Cruz kentindeki Bakan Luis Fernando Camacho, 3 Kasmda Moralese istifa etmesi için 48 saat süre verdi ve orduya darbe çars yapt.
Kzlderili Devlet Bakan Morales Mesele Evo Morales deil, mesele bu halkn iktidar. Ve bu halk hükümeti brakmayacak. ifadeleriyle istifa etmeyeceini açklarken, Camacho ise 5 Kasmda gösterileri radikalletirmeye karar verdiklerini duyurdu.
Ülkedeki ekonomik hayat durdurmak ve kamu hizmetlerini aksatmak için devlet daireleri ve snr kaplarnda eylem yapmaya balayan muhalefet, Moralesin diyalog teklifini reddederken, 8 Kasmdan itibaren birçok kentte baz polisler de hükümete kar isyan etmeye balad.
Chuiqisaca, Tarija, Potosi, Santa Cruz, Oruro ve Beni gibi kentlerde görülen polis isyan, 9 Kasmda bakent La Paza da ulat. Devlet Bakan Morales hükümetine bayrak açan baz polisler, muhaliflerle birleti.
Morales, 9 Kasmda sosyal medya hesabndan yapt çar ile halktan, iddet yanls gruplarn tehdidi altndaki demokrasiyi savunmasn istedi.
Seçimin ertesi günü muhalif ve iktidar destekçilerinin sokaa inmesiyle balayan iddet dalgasnda u ana kadar 3 kii hayatn kaybetti, 383 kii yaraland. Ülke ekonomisine 200 milyon dolardan fazla maliyete neden olan olaylarda 221 kii de gözaltna alnd.
- Kritik gün 10 Kasm: seçimlerin yinelenmesi ve istifa karar
OASn ön raporunda, seçim sürecinde baz düzensizlikler bulduunu açklamasnn ardndan Morales, 10 Kasmda ülkede seçimleri ve seçim otoritesini yenileme karar ald.
Muhalif Mesa ise Morales ve yardmcs Garcia Linerann katlmad devlet bakanl seçimleri düzenleninceye kadar destekçilerine sokak gösterilerine devam etme çars yapt.
Ayn günün akamnda Bolivya Genelkurmay Bakan Williams Kaliman, okuduu bildiriyle Devlet Bakan Evo Moralesin istifasn istedi.
Morales, ülkede barn salanmas için bakanlk görevini braktn duyurdu.
- Halka daha fazla zarar vermesin diye istifa ettim
Devlet Bakan Morales, ülkedeki iddet eylemlerini örgütleyen muhalif liderlerin halka daha fazla zarar vermesini önlemek için istifa karar aldn açklad.
Morales, açklamasnda u ifadeleri kulland:
Mesa ve Camacho, artk benim kardelerimin peini braksn, (iktidar partisi Sosyalizm Hareketi) MASa bal valilerin, milletvekillerinin, meclis üyelerinin evlerini yakmaktan vazgeçsin, siyasilerin aile fertlerini kaçrmaktan, onlara ikence yapmaktan geri dursun, ülkedeki nakliyecilere, tüccarlara zarar vermeyi kessin diye istifa ettim.
Morales, 10 Kasmn son saatlerinde sosyal medya hesabndan, hakknda tutuklama karar çkarldn ve evine saldr düzenlendiini bildirdi.
Sac muhalif Camacho da Morales hakknda yakalama karar çkarldn belirtti.
Camacho, Twitter hesabndan, Güvenlik güçleri sakland yerde, Chaprede Moralesi aryorlar. Askerler, bakanlk uçana el koydular. paylamnda bulundu.
- Bölge ülkelerinden Bolivyadaki sürece darbe tepkisi
Moralesin muhalefetin basks ve ordunun talebinin ardndan istifasna tepki gösteren Arjantin, Venezuela, Küba ve Meksika yönetimleri süreci darbe olarak nitelendirerek knad.
Meksika Dileri Bakan Marcelo Ebrard, istemesi durumunda, Moralese iltica hakk vereceklerini açklad.