Birlemi Milletler, ABDnin Kudüsü srailin bakenti olarak tanmas kararn acil özel oturumla görümeye hazrlanrken, BM Güvenlik Konseyinin veto hakkna sahip daimi üyesi olarak ABD bugüne kadar igalci güç srailin çkarlarn korumak için Filistinle ilgili gündeme alnan 28 karar tasarsn veto etti.
ABD, Birlemi Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) veto hakkna sahip daimi üyesi olarak bugüne dek Ortadouda srail çkarlarn desteklemek üzere, konseyin gündemine ald en az 38 karar tasarsn veto etti. Bu karar tasarlarnn en az 28i dorudan srailin igal altnda tuttuu Filistin topraklarndaki duruma ilikin knama ve uyar tekliflerinden olutu.
Washington yönetimi, BMGKnin 1946 ylndan bu yana ald tüm kararlarda veto yetkisini en fazla bu meselede kullanrken, önceki günkü vetonun ardndan BMGKnin yapsyla ilgili tartma yeniden gündeme geldi.
BM Güvenlik Konseyinin Ortadou ve Filistin konularnda gündeme ald karar tasarlar içinde ABDnin veto ettikleri incelendiinde, ülkenin srail devletinin kurulduu ilk yllarda bölgede bir Yahudi devletinin kurulmas için ngilterenin öncülüünde yürütülen politikalar destekledii görülüyor.
ABDnin 1950-1960 döneminde bölgede izledii politikalar Souk Savan siyasi dengeleri belirledi. Ülke bu dönemde Arap devletleri ile srail arasndaki çatmada ksmi bir tarafszlk politikas izledi.
Sovyetler Birlii ile ilikilerin yumuama dönemine girdii 1970lerin ikinci yarsndan itibaren ise ABD siyasetinde Ortadou ve Filistin sorunu konusunda daha tarafl bir siyaset hakim oldu. Bu dönemden itibaren ABD, Güvenlik Konseyinde sraili zor duruma düürebilecek karar tasarlarnda veto kartn oynamaya balad.
- Kendi kaderini tayin hakk
ABD, Filistin sorunuyla ilgili olarak ilk kez Güvenlik Konseyinin 23 Ocak 1976da görütüü, 11940 sayl karar tasarsn tek bana veto etti. lgili karar tasarsnda, Ortadouda giderek artan çatmalara dair kayglar dile getirilmi, srailin Arap topraklarnda sürdürdüü igali sonlandrmas çars yaplmt.
Tasarda, Filistin halknn kendi kaderini tayine yönelik devredilmez bir hakka sahip olduu ve Filistinlilerin bu hak kapsamnda bamsz bir Filistin devleti kurabilecekleri vurgulanrken komu ülkelerdeki Filistinli mültecilerden isteyenlerin topraklarna geri dönmesinin salanmas, dönemeyenlere tazminat ödenmesi talep edilmiti.
Tasarda ayrca srailin, 1967den sonra igal ettii topraklardan derhal çekilmesi gerektii vurgulanmt.
- lk Kudüs vetosu
ABDnin ayn yl tek bana veto ettii ikinci tasar ise 24 Mart 1976 tarihli, 12022 sayl BMGK karar tasarsyd. Tasarda igalci gücün igal altndaki topraklarda kurduu yerleimlerle bata Kudüs ehri olmak üzere, igal altndaki topraklarn fiziksel, demografik, kültürel ve dini karakterini deitirmesinden duyulan kayg vurgulanrken srail otoritelerine bu tür giriimlere son vermesi çars yaplmt.
Yine ayn yl, Filistin halknn devredilemez haklarn kullanmasnn engellenemeyeceine dikkati çeken 29 Haziran 1976 tarihli 14985 sayl karar tasars da ABD tarafndan tek bana veto edildi.
23 Nisan 1980 tarihli, 13911 sayl karar tasars benzer içerikli bir tasar da yine ABDnin vetosuyla karlat. Tasarda, ABDnin ilk veto ettii BMGK tasarsnda yer alan, Filistin halknn kendi kaderini tayin ve bamsz devlet kurma hakk bir kez daha vurgulanmt.
ABD 2 yl sonra, 1 Nisan 1982de geçici üye Ürdünün önerisiyle BMGK gündemine gelen 14832 sayl karar tasarsn da tek bana veto etti. Tasarda, igalci güç srailin otoritelerinin Filistin halkna yönelik artan basklar, Nablus ve Ramallahta seçilmi belediye bakanlarnn görevden alnmas knanmt.
- Kudüste ibadet edenlere silahl saldr
Ayn yl 11 Nisan günü bir srail askerinin Mescid-i Aksaya girerek namaz klanlara ate etmesinin ardndan BMGK gündemine gelen 20 Nisan 1982 tarihli, 14985 sayl karar tasars da ABD vetosuyla karlat. Tasarda Harem-i erifin ve Mescid-i Aksann kutsalln ihlal eden, suç niteliindeki eylem knanrken igalci güç srail Sava Zamannda Sivillerin Korunmasna likin Cenevre Sözlemesinin hükümlerine uymaya davet edilmiti.
- Yerleimler meselesi
1 Austos 1983te BMGK gündemine alnan 15895 sayl karar tasars da ABD tarafndan veto edildi. Tasar, srailin igal altndaki topraklarda Yahudi yerleimleri kurmaya yönelik siyasetinin bölgede kalc barn salanmasnn önündeki en önemli engel olduuna dikkat çekilmiti.
- Bat eria ve Gazzede sivillere bask
Güvenlik Konseyinin 12 Eylül 1985ta gündemine ald 17459 sayl karar tasarsnda, sraile, igali altndaki Bat eria ve Gazzede uygulad sokaa çkma yasaklar, idari gözalt ve snr d ilemleri gibi olaanüstü hal tedbirlerini ve sivil halka yönelik basklarn son verme çars yapld. galci gücü Sava Zamannda Sivillerin Korunmasna likin Cenevre Sözlemesinin hükümlerine uymaya davet eden tasar ABDnin vetosuyla karlat.
- Yine Kudüs vetosu
Konseyin 30 Ocak 1986da gündeme ald, 11769 sayl Kudüs hakkndaki karar tasars da ABD tarafndan veto edildi. Tasarda, srail, bata kutsal Kudüs kenti olmak üzere igal altnda tuttuu topraklarn fiziksel karakterini, demografik yapsn ve kurumsal statüsünü deitirmeye yönelik giriimlerine son vermeye davet edilmiti. Ayrca ehirdeki kutsal mekanlarn bakm ve onarmndan sorumlu Kudüs Yüksek slam Konseyinin bu konuda nüfusunun çounluu Müslüman olan ülkelerle i birlii yapmasnn engellenmemesi talep edilmiti.
- Cenevre Sözlemesine uyma çars
Güvenlik Konseyinin 29 Ocak 1988de gündemine ald 19466 sayl karar tasarsnda, srail, Filistin halkna yönelik insan haklar ihlallerine son vermeye çarlrken Cenevre Sözlemesinin taraf olarak Sava Zamannda Sivillerin Korunmasna likin Cenevre Sözlemesinin hükümlerinin Filistin ve igal altndaki dier Arap topraklarnda yasal olarak uygulanmasn kabul etmesi ve sözleme hükümlerine uymas çars yapld. Bu tasar da ABDnin vetosuna takld.
- Sivillerin snr d edilmesi
Yine ayn yl 14 Nisanda gündeme alnan 19780 sayl, 11 Nisanda 8 Filistinlinin srail otoriteleri tarafndan yasa d olarak snr d edilmesini knayan karar tasars da ABDnin vetosuyla karlat.
Güvenlik Konseyinin 1989-2011 yllar arasnda Filistin ile ilgili gündemine ald, halka yönelik hak ihlallerinin ve srailin yerleim siyasetinin knand, Kudüsün ve igal altndaki dier topraklarn fiziki, kültürel ve demografik karakterinin korunmas, Sava Zamannda Sivillerin Korunmasna likin Cenevre Sözlemesinin hükümlerinin uygulanmas çars yaplan 16 karar tasars daha ABD tarafndan veto edildi.
Son olarak ABD Bakan Donald Trumpn Kudüsü srail bakenti olarak tanma ve ABD büyükelçiliini buraya tama kararnn ardndan, geçici üye Msrn önerisiyle 18 Aralk 2017de Güvenlik Konseyi gündemine getirdii tasar da yine ABD tarafndan veto edildi. Tasarda, Kudüsün fiziki, kültürel ve demografik karakterinin deitirilmesine yönelik hiçbir giriimin yasal olmad, Güvenlik Konseyinin Kudüs konsundaki ilgili kararlar gereince devletlerin kutsal kentte diplomatik misyon kurmaktan kaçnmalar gerektii vurgulanmt.