Irakta hükümet kart gösteriler 3üncü ayna girerken Babakan Adil Abdulmehdinin istifasn sunmasyla meclisteki siyasi partiler üzerindeki bask daha çok artarken gösteriler de hz kesmeden devam ediyor.
ABDnin 2003te Irak igal etmesinin ardndan ülkenin 5nci babakan olarak Ekim 2018de göreve balayan bamsz ii politikac Adil Abdulmehdi, 60 gündür devam eden gösterilerin bir sonucu olarak yaklak 13 aydr görev yapt makamdan ayrlmak üzere meclise istifasn sundu.
Abdulmehdi, Orta Douda son aylarda balayan gösteriler kapsamnda Lübnan Babakan Saad Haririden sonra görevinden istifasyla gündeme gelen ikinci babakan oldu.
Irakta herhangi bir temsilcisi veya müzakere heyeti bulunmayan sivil göstericilerin çou babakannn istifasn yetersiz görüyor. Göstericilerin talepleri arasnda, hükümetin tamamen azledilmesi, geçici bir hükümet kurulmas, anayasada reform ve bamsz bir seçim komisyonunun kurulmasnn yan sra 2 aydr devam eden gösterilerde öldürülenlerin sorumlularnn yarglanmas yer alyor.
- Irakta son 2 aydr devam eden gösterilerde neler yaand?
Irakta sosyal medya üzerinden yaplan çarlar üzerine bakent Badat bata olmak üzere ülkenin orta ve güney kesimlerinde ii nüfusun yaad vilayetlerde 1 Ekimden itibaren hükümet kart gösteriler balad.
Arlkla ii nüfusun yer ald protestolara, ülkenin kuzeyi, dousu ve batsnda yaayan Sünni ve Kürt nüfustan kitlesel bir katlm olmad.
Göstericiler ilk etapta isizlik, ABDnin Irak igalinden bu yana vatandalara yönelik muamelelerde görülen 16 yllk ihmalkar tavr, yolsuzluk ve temel hizmetlerin sunulmamas gibi sebeplerle sokaa çkarken, bu talepler ilerleyen günlerde ülkedeki tüm siyasi elitin devlet yönetiminden elini çekmesi, babakan dahil tüm kabinenin istifas ve hizipçilik üzerine kurulu siyasi sistemin lavedilmesine dönütü.
Protestolar srasnda yaplan müdahale sonucu yüzlerce göstericinin hayatn kaybetmesine ramen Babakan Abdulmehdinin görevi brakmamasnda Tahrann rolü olduu iddiasnn yaylmas üzerine meydanlarda rann ülkedeki askeri ve siyasi hegemonyasn hedef alan sloganlar da yükselmeye balad. rann önce Kerbela ardndan Necefteki konsolosluklar göstericiler tarafndan atee verildi.
Ülkede gösterilerin durmamas ve iddetin her geçen gün trmanmas üzerine Iraktaki en yüksek dini merci Ali es-Sistaninin, 29 Kasmda meclise yapt seçim çarsn Abdulmehdinin istifasn sunacana ilikin açklamas takip etti. Babakan Abdulmehdi dün resmi bir ekilde istifa mektubunu meclise sundu.
Irakta 2 ayn geride brakan ve hala devam eden hükümet kart protestolarda göstericiler ve güvenlik görevlilerinden hayatn kaybedenlerin saysna ilikin farkl açklamalar bulunuyor.
Irak Meclisi çats altndaki nsan Haklar Komisyonu son olarak 10 Kasmda yapt yazl açklamada 319 göstericinin öldüünü duyurdu ve devam eden gösterilere ramen komisyondan konuya ilikin baka bir açklama gelmedi. Buna karn Iraktaki yerel medyada çkan haberlere göre ise u ana kadar gösterilerde yaamn yitirenlerin says 400ü at.
- Gösterilerdeki ölümlerden kim sorumlu?
Irakta gösterilere müdahale srasnda eylemcilerin çou gerçek mermi ve gaz kapsüllerinin balarna isabet etmesi sonucu hayatn kaybetti.
Gösterilerde ölenlerin faillerine ilikin hükümet tarafndan açklama yaplmazken, güvenlik güçlerinin eylemcilere kar zaman zaman gerçek mermi kulland itiraf edildi.
Protestocularn öldürülmesi çerçevesinde ilk önemli açklama, 8 Kasmda Uluslararas Af Örgütünden geldi. Açklamada, eylemcilerin gerçek mermi dnda arlkla ran yapm gaz bombas kapsüllerin balarna direkt isabet etmesi sonucu yaamn yitirdiini kaydedildi.
Babakan Abdulmehdi de göstericilerin ölümleri nedeniyle artan basklar üzerine 12 Kasmda yapt açklamada, güvenlik güçlerinin gösterilere müdahalede gerçek mermi kullandn ifade etti.
Uluslararas Af Örgütü ve Abdulmehdinin açklamalarn Irak Savunma Bakan Necah e-ammarinin açklamas takip etti. ammarinin, 15 Kasmda yerel bir televizyon kanalna gösterilerdeki ölüm vakalarnn, Irakl yetkililerin bilgisi dnda ülkeye sokulan gaz bombalarnn üçüncü taraflarca kullanlmas sonucu meydana geldii eklindeki açklamas tartmalara neden oldu.
Irakl bakann üçüncü taraf ifadesiyle ran kastettii iddia edilse de merkezi hükümetten konuya ilikin herhangi bir açklama yaplmad.
Irak Meclisindeki nsan Haklar Komisyonu, 27 Kasmdaki ölümlerle ilgili yürütülen soruturma neticesinde önemli bilgilere ulatklarn, ilk raporun Abdulmehdiye sunulacan açklad. Ancak komisyon, söz konusu bilgilere dair kamuoyu ile bir ey paylamad.
Gösterilerde ölümlerin artarak devam etmesi ve iddetin özellikle Zikar ve Necefteki güney vilayetlerinde trmanmasnn ardndan Irak Yüksek Yarg Meclisi devreye girdi. Meclis Sözcüsü 29 Kasmda yapt açklamada, gösterilerdeki ölümlerin incelenmesi için soruturma açldn, bunun için bir heyetin kurulduunu duyurdu.
Irak Yüksek Meclisi, bugün Zikarda göstericilerin öldürülmesiyle ilgili balatlan soruturma neticesinde General Celil e-ammari hakknda yakalama karar çkard.
- Abdulmehdinin istifasndan sonra ne olacak?
Babakan Abdulmehdi, normal artlarda istifa mektubunun onaylanmas için meclise deil Cumhurbakan Berhem Salihe sunmas gerekiyordu. Ancak Abdulmehdi, istifa mektubunu meclise sundu.
Abdulmehdi, Irakta en yüksek dini merci Ali es-Sistaninin meclise hükümetle ilgili seçeneklerini gözden geçir çars gerekçesiyle istifa mektubunu meclise sunduunu kaydetti. Babakan, mektubunda gösteriler srasnda hayatn kaybeden yüzlerce göstericiye ise hiç deinmedi.
Irak Hükümet Sözcüsü Saad el Hadisi, yerel medyaya daha önce yapt açklamada, Abdulmehdinin istifas kabul edildikten sonra hükümetin ne olacana meclisin karar vereceini söyledi.
Babakann istifasn kabul etme yetkisini haiz olmayan meclis ancak anayasann 61. maddesine dayanarak oy çokluuyla babakana verdii güvenoyunu geri çekebilir.
Anayasada yer alan bu maddeye göre cumhurbakannn meclise babakandan güvenoyunu çekilmesi talebinde bulunduktan sonra mecliste oturumun 7 gün içinde yaplmas ve babakannn meclise çarlmas gerekiyor. Mecliste güvenoyu oy çokluuyla çekildikten sonra babakan 30 günü amayacak ekilde görevine devam edebiliyor.
Anayasann 76. maddesine göre cumhurbakan yeni bir babakann seçilmesi için meclise 15 gün süre verir. Babakann seçilmesi ve cumhurbakan tarafndan onaylanmas halinde kendisine yeni hükümetin kurulmas için 30 gün süre tannr. Daha sonra yeni hükümet kabinesi meclisin oylamasna sunulur.
Abdulmehdinin bamsz bir aday olmasna ramen Mays 2018deki seçimlerden yaklak 6 ay sonra hükümet kurulabildi. Bu yüzden meclisteki siyasi partilerin yeni bir ii babakan üzerinde anlamaya varmasnn ve hükümete güvenoyu vermesinin uzun sürebilecei tahmin ediliyor.