Irak ve Lübnandaki meydanlar geçen aydan bu yana hükümet kart büyük kitlesel gösterilere ev sahiplii yapyor. Her iki ülkede de sokaklara çkan protestocular, benzer talepleri dile getiriyor. Ellerinde bayraklarla ülkelerindeki meydanlar dolduran vatandalar, bata yolsuzlukla mücadele, hükümetin istifas, siyasi sistemde reform, temel hizmetlerin iyiletirilmesi ve isizlik sorununun giderilmesini istiyor.
Irakn bakenti Badat ile orta ve güney kentlerindeki gösteriler 1 Ekimde balad. Lübnanda ise halk 17 Ekimde sokaklara çkt.
Meydanlardan yükselen seslere kaytsz kalamayan her iki ülkenin babakanlar, bir dizi reform karar alarak eylemcileri ksa süreli de olsa ikna yoluna gitti.
Ancak ne Lübnan ne de Irakta siyasilerin vaatleri etkili olabildi. Beklenenin aksine gösteriler daha da büyüyerek hükümetleri zora sokacak ciddi bir soruna dönütü.
Gösterilerin devam etmesi üzerine Lübnan Babakan Saad el-Hariri, 29 Ekimde Lübnanllarn yüce çkarlarn savunacak yeni bir hükümetin kurulmasna kanaat getirdiini belirterek, Cumhurbakan Miel Avna istifasn sundu.
Lübnanl göstericiler Babakann istifas gibi bir sonuç elde ederken, benzer taleplerle meydanlara inen Irakllar güvenlik güçlerinin sert ve ölümcül müdahaleleriyle kar karya kald. Irak Meclisindeki nsan Haklar Komisyonunun verilerine göre, 1 Ekimden bu yana devam eden gösterilerde 250den fazla gösterici hayatn kaybetti, binlercesi de yaraland.
Irak Babakan Adil Abdulmehdi ise siyasi partilerin anlamas ve baka bir adayn belirlenmesi halinde görevi brakmaya hazr olduunu ifade etti ancak bu yönde henüz somut bir adm atlmad.
- Abdulmehdiden Irakn 16 yllk sorunlar 1 ylda çözülemez gerekçesi
Irak Meclisinde herhangi bir partisi bulunmayan 78 yandaki bamsz ii politikac Adil Abdulmehdi, Mays 2018 seçimlerinde en çok milletvekili çkaran Mukteda es-Sadr ve Hadi Amirinin desteiyle Ekim 2018de babakan koltuuna oturdu.
Abdulmehdi, göreve geldikten 1 yl sonra ülkede patlak veren kitlesel gösterilerin ilk haftasnda halka hitaben yapt konumada, 2003ten bu yana biriken büyük sorunlarn 1 yl içinde çözülemeyeceini belirtti ve imkanlarnn kstl olduu itirafnda bulundu.
Gösterilerin devam etmesi nedeniyle eylemcileri ikna etmek üzere 6 Ekimde bir dizi karar alan Abdulmehdinin vaatleri de meydanlarn boalmasnda etkili olmad.
Haririnin istifa ettii gün bir konuma yapan Abdulmehdi de 29 Ekimde istifa etmeye hazr olduunu söyledi ancak bunun için siyasi partilerin anlamasn ve yerine birinin belirlenmesini art kotu.
- rana yakn siyasi partiler Abdulmehdiye destek veriyor
Irakta rana yaknlyla bilinen hükümetin önemli ortaklarndan Fetih Koalisyonu ve Hadi abi çats altndaki en büyük silahl gruplara sahip siyasi partilerin Babakan Abdulmehdiye desteklerini sürdürdükleri görülüyor.
Tahrana yaknlyla bilinen ve Hadi abi çats altndaki en büyük gruplar arasndaki Bedir Tugaylar Komutan ii politikac Hadi Amiri liderliindeki Fetih Koalisyonu, Sadrdan sonra Abdulmehdi hükümetinin en büyük orta konumunda.
Mays 2018 seçimlerinde 48 milletvekili çkararak ikinci sraya yerleen Fetih Koalisyonu, göstericilerin Babakan istifa çarlarnn aksine Abdulmehdinin yannda durmay tercih ediyor.
Cuma günü yapt açklamada Babakan hedef alacak sözler yerine Irakn parlamenter sistemini topa tutan koalisyon lideri Amiri, ülkenin yeni bir sisteme ihtiyac olduunu söyledi.
ki dönem babakanlk görevini yürüten ve yine rana yakn duran Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri Maliki de hükümetin düürülmesi konusunda sessiz kalmay tercih ediyor.
Hükümet içinde siyasi nüfuzu bulunan ve Hadi abi çats alnda silahl grubu olan Tahrana yakn Kays el-Khazali de ayn cephede yer alyor.
Gösteriler srasnda eylemciler tarafndan binalar sk sk atee verilen taraflar da yine rana yakn Amiri, Maliki ve Khazalinin parti binalar ile ofisleri oldu.
- Abdulmehdi Kürtlerden de destek alyor
Irak Kürt Bölgesel Yönetiminde (IKBY) askeri ve siyasi gücü elinde tutan Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliinin (KYB), Irak Babakan ile uzun yllara dayanan bir dostluu bulunuyor.
Kürt dostu olarak tanmlanan Abdulmehdinin babakan olarak seçilmesine her iki parti de açk destek verdiklerini belirtmiti. IKBY Bakan Neçirvan Barzani, halihazrdaki gösterilere ilikin yapt açklamada, hükümetin feshedilmesinin aksine ülkedeki istikrar ve güvenliin korunmas gerektiinin altn çizdi.
Eski IKBY Bakan ve KDP Genel Bakan Mesut Barzani de mevcut sorunlarn 15 yldan kalma olduunu belirterek, direkt Abdulmehdiyi suçlayc ifadelerden kaçnp, sorunlarn kaynann anayasann ihmali olduunu söyledi.
IKBY, Abdulmehdiye kar takndklar bu destekleyici tavrla Kerkük gibi tartmal bölgelerin statüsünü belirlemeyi ve petrol ihracatndan kaynakl bütçe krizini kendi lehinde çözmeyi hedefliyor.
- Abdulmehdinin karsndaki taraflar
Irak Meclisinde 54 milletvekiline sahip birinci parti konumundaki Sairun Koalisyonu lideri Mukteda es-Sadr ise 30 Ekimde Abdulmehdiden desteini çektiini duyurdu.
Babakann istifa etmemesi halinde ülkedeki akan kann durmayaca uyarsnda bulunan Sadr, Meclisin de acilen toplanp Abdulmehdiden güvenoyunu çekmesini istedi.
Göstericiler ise hükümete kar tavrn açk bir ekilde beyan etmesine ramen Sadrn protestolar üzerinden nüfuz elde etmeye çalt kanaatinde.
Ülke içinde dönemsel olarak ran kart bir politika yürüten Sadr, 11 Eylülde sürpriz bir ekilde rana giderek ran dini lideri Ali Hamaney ve ran Devrim Muhafzlar Ordusuna bal Kudüs Gücü Komutan Kasm Süleyman ile ayn karede yer almt.
Sadrn yan sra Abdulmehdi hükümetine ilk günden bu yana muhalefet eden eski Irak Babakan Haydar el-badi liderliindeki Zafer Koalisyonu da yine hükümet kart cephede bulunuyor.
Mecliste 42 milletvekiliyle üçüncü parti konumundaki Zafer Koalisyonunun lideri badi, 29 Ekimde göstericilerin hakl taleplerinin yannda olduunu belirterek, ivedi bir ekilde mevcut hükümetin feshedilmesi, geçici bir hükümet kurulmas ve bana da tarafsz bir kiinin getirilmesi gerektiini ifade etti.
Bir dönem Meclis Bakanl görevinde bulunan Irak Karar Koalisyonu lideri, Sünni politikac Usame Nuceyfi de badi ve Sadr gibi mevcut hükümetin derhal feshedilmesi, geçici bir hükümet kurulmas ve seçim yasasnn yeniden düzenlenmesi gerektiini dile getiriyor.
Mecliste 14 milletvekili bulunan Nuceyfi, geçici hükümet kurulduktan sonra da erken seçimlere gidilmesinden yana olduunu ifade ediyor.
- Abdulmehdinin istifas mümkün mü?
Ülkedeki güvenlik dosyasnn, merkezi hükümete bal güvenlik güçlerinden daha çok Hadi abi çats altndaki silahl gruplarn elinde olduu herkes tarafndan bilinen bir gerçek. Bu nedenle meydana gelecek herhangi bir güvenlik kargaas silahl gruplarn mevcut konumunu tehdit edebilir.
Hadi abi içindeki gruplar bata olmak üzere Iraktaki siyasi partiler Abdulmehdiye destek verdii müddetçe, kendisinin isteyerek istifa etmesi u anda uzak bir ihtimal olarak görülüyor.
Bunun yan sra Abdulmehdiden güvenoyunun çekilmesi için mecliste bir oturumun düzenlenmesi ve siyasi partilerin anlamas da pek kolay görünmüyor.
Devletin askeri ve güvenlik kurumlarn elinde bulunduran, geni yetkiye sahip söz konusu milis gruplar ve siyasi partilerin, çkarlarn genel olarak tehdit edecek bir durumla kar karya kalmalar halinde, silaha bavurmaktan çekinmeyecekleri, 1 Ekimden bu yana öldürülen gösterici saysna bakldnda çok net öngörülebiliyor.