STANBUL - Libyada taraflar, uluslararas toplumun tand Libya hükümetini destekleyenler ve ülkenin dousundaki silahl güçlerin lideri Halife Hafterin yannda yer alanlar eklinde ikiye ayrlrken bu ayrmn ötesinde kalan bir üçüncü kesim de tarafszlar ve gelgit yaayanlardan oluuyor.
- Libyada meru hükümeti destekleyenler
Yüzde 70i farkl rütbelere sahip düzenli askerlerden oluan Libya ordusunun banda Genelkurmay Bakan Muhammed e-erif bulunuyor. erife ordu yönetiminde Merkezi bölge (Misrata) komutan Tümgeneral Muhammed Haddad, Trablus bölgesi komutan Tümgeneral Abdulbast Mervan ve Bat bölgesi (Zintan) komutan Usame Cuveyli yardmc oluyor.
Bat bölgesindeki en büyük askeri güç olarak bilinen Misrata Tugaylar, 17 bin savaçdan ve 35 bin de yedek askerden oluuyor. Misrata Tugaylar ayrca tank, topçu, uçak ve binlerce askeri araca sahip.
Zaviye Tugaylar, meru hükümeti destekleyen en büyük ikinci askeri güç olarak öne çkyor. Bakent Trablusun dümesini engelleme konusunda önemli rol oynayan Zaviye Tugaylar, bakentin bat bölgesini himayede baarl olmutu.
Libya ordusundaki Bat bölgesi komutan Usame Cuveylinin liderlik ettii Zintan Askeri Konseyi, Trablusun batsnda baz ehirlerin kurtarlmasnda baarl operasyonlar gerçekletirdi; stratejik ulusal hava üssünün geri alnmasnda rol oynad.
Trablus Tugaylar ise Nevasi Güçleri, Caydrc Güç ve Ebu Selim Güçleri gibi bakentte iç güvenlii salama ve buradaki gizli ebekelerle mücadele için çalyor. Trablus Tugaylar ayrca Hafter güçlerinin bakentin merkezine ilerlemesini engelleme görevi bulunuyor.
Amazig (Berberi) Tugaylar da özellikle Zuvara kentinden, Cebel Garbideki Calu, Kabav, Yefren, Nalut bölgelerindeki birliklerden oluuyor.
Tümgeneral Ali Kinne liderliindeki Güney Kurtulu Tugaylar, Tuareg, Tabu ve Arap kabilelerinin küçük askeri birliklerinden oluuyor.
Sahil kentleri; Misrata, Zuvara, Zlitan, Karabulli, Trablus, Zaviye, Sarman, Sabrata, Zilten, Msallata, Aceylat ve El-Cemil, Cebel Garbide ise Gryan, Zintan ve Amaziglerin yaad kentler, meru hükümete destek veriyor.
Güneyde de Mezrak ile Hafterin görünürde kontrolünde olan ancak Libya hükümetinin nüfuz sahibi olduu Ubari ve Gat kentleri meru güçlerin yannda yer alyor.
- Meru hükümetin yannda yer alan siyasiler ve siyasi güçler
Libyada Faiz es-Serrac liderliindeki Bakanlk Konseyi, 5 üyeden oluuyor. Adalet ve Kalknma Partisi, Deiim Partisi ve Vatan Partisi gibi siyasi güçler meru hükümete destek veriyor.
Trablustaki Temsilciler Meclisinde 70ten fazla milletvekili bulunuyor. Meclise Hammude Seyyale bakanlk ediyor.
Halid el-Mirinin bakanlk ettii Libya Devlet Yüksek Konseyi 135 üyeden oluuyor.
Bunlarn dnda Türkiye, Katar ve bir dereceye kadar Malta Libyadaki meru hükümete destek verenlerden.
- Hafterin destekçileri
Libyann dousundaki milis güçler, Saika Tugaylar ve dier baz tugaylarn askeri birliklerinden oluuyor.
Libyann batsndaki milis güçlerin çou ise Zintan, Racban ve Terhune kentlerinden. Ancak meru hükümet güçlerinin, bat bölgesinin çounda kontrolü salamasnn ardndan bu milisler, douya ya da Terhune gibi güney kentlere kaçt. Bunlarn bir ksm da Zintan gibi kentlerde bulunan kabilelerine snd.
Eski rejim destekçisi subaylar, güvenlik tugaylarndan askerler; yine Muammer Kaddafiyi destekleyen baz kabileler, ehirler ve bölgeler, Hafterin yannda yer alyor.
Suudi Arabistanl eyh Rebi Medhaliye atfen Medhali akm olarak bilinen radikal örgüt de Haftere destek verenlerden. Bu akmn yöneticilerinden Mahmud el-Verfeli, sava suçu iledii gerekçesiyle Uluslararas Ceza Mahkemesi tarafndan arananlar listesinde.
Hafterin destekçisi bir baka taraf, Berka kabileleri. Bu kabilelerin banda da doudaki en büyük kabile Ubeydat geliyor. Avakir, Maaribe, Zeviye, Beragise, Beraisa, Hasse, Derse ve Arfe kabileleri yine bu kabilelerden.
Hafterin yannda yer alanlardan Terhune kabilesinin banda Salih el-Fendi bulunuyor. Fendi, toplu mezarlara ilikin suçlamalar nedeniyle Berkann dousuna kaçt.
Halife Hafterin yannda savaan çadl paral askerlerin çounluu da Adalet ve Demokrasi Hareketi, çadda Deiim için Uzla Cephesi, çad Kurtarma Askeri Konseyi gibi çadn silahl muhaliflerinden oluuyor.
Hafter saflarndaki Sudanl paral askerler de Adalet ve Eitlik Hareketi gibi Darfurdaki silahl muhalif hareketlerden ve Cancavid milislerinden. Birleik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli Black Shield isimli irketin güvenlik görevlisi olarak çalacaklar vaadiyle kandrlp, Libyada savatrlmak üzere askeri kamplara götürülen Sudanllar da yine bu grupta yer ald.
Rus güvenlik irketi Wagnere bal binlerce paral savaç da Hafter saflarnda. Bu savaçlar, Rusya, Beyaz Rusya, Ukrayna ve Srbistandan geliyor. Bear Esed yanls Suriyeliler de son dönemde bu grubun içinde Libyaya savamaya geldi.
Ülke içinde Haftere destek veren siyasiler arasnda ise Hafterin siyasi müttefii Tobruk Temsilciler Meclisi Bakan Akile Salih, 26 milletvekili ve uluslararas toplumun tanmad sözde hükümetin bandaki isim Abdullah es-Seni ile baz küçük partileri çats altnda toplayan Ulusal Güçler Koalisyonu yer alyor.
Ülke dndan Haftere destek veren ülkeler ise BAE, Msr, Suudi Arabistan, Ürdün, Rusya, Fransa, çad ve srail.
- Tarafszlar
Verfele kabilesi, bu çatmada taraf olmaktan kaçnd. Ancak kabilenin Belediye Meclisi meru hükümetin yannda yer alrken, kabilenin baz silahl unsurlar, Haftere destek verdi.
Kaddafinin kabilesi Kazazife, Muammer Kaddafinin devrilmesinin ardndan Verfele kabilesi gibi çatmalardan uzak kalmay tercih etti.
Cezayir ise sürekli olarak Libyadaki çatan taraflara ayn mesafede durduunu ve siyasi çözümden baka çözüm olmadn ifade etti.
Libyann komularndan Tunus da Cezayir ile ayn tutumu benimsedi.
talya, Libya hükümetine daha yakn bir tavr içinde olsa da Hafterle de sakin ilikilerini korumay sürdürdü.
ABD yönetimi gelgitli bir tutum izledi. Bakent Trablusa ilk saldrlarn balad zaman Haftere yakn duran Washington yönetimi, Hafterin bat bölgesinde ald yenilgi ve Rusyann güvenlik irketi Wagnern Hafterin yannda Libyaya girmesinin ardndan meru hükümete yaknlat.
Almanya, Libya konusunda Berlin Konferansn düzenledi. Avrupa Birlii Akdeniz Deniz Gücü EUNAVFOR MEDin Libyaya yönelik Birlemi Milletler silah ambargosunu denetlemek için yürüttüü rini Operasyonuna katlarak yava yava Libya dosyasna müdahil olmaya balayan Berlin yönetimi, Msrn Libyaya askeri müdahalesini de reddettiini açklad.