Moskova
Rus yanls ayrlkçlarla Ukrayna arasnda çatmalarn 2014ten bu yana sürdüü Donbasta, tüm dünya Rusya ve ABD arasndaki restlemelerle bölgede topyekun bir savan çkma ihtimalini endieyle takip ediyor.
AA muhabiri, Ukraynann dousundaki Donbasta krizin nasl gelitiini, bölgenin önemini, krizin neden çözülemediini ve yakn corafyada artan askeri faaliyetlere ilikin son durumu derledi.
ABD ve baz Batl ülkelerin, Rusyann Ukraynay igal hazrlnda olduuna yönelik iddialar, Rusyann söz konusu iddialar reddetmesine ramen bölgede artrd askeri hareketlilik, gözlerin tekrar Donbasa çevrilmesine yol açt.
Bata ABD ve ngiltere olmak üzere baz Batl ülkelerin Ukraynaya yönelik askeri sevkiyatlarn artrmas, Rusyann söylemlerini sertlemesiyle giderek trmanan gerginlik, taraflarn hangi bölgede ne kadar askeri varlnn bulunduu sorusunu gündeme getirdi.
Rusyann Ukrayna çevresindeki askeri faaliyetleri artt
Rus kuvvetlerinin 2014teki ayaklanmann ilk günlerinden beri Donbasta bulunduuna dair kuvvetli emareler olduu belirtilse de Rusya, bölgedeki varln inkar etmeye devam ediyor. Rus yetkililer, Donbastaki krizin Ukraynann iç sava olduunu ve bölgede konulanm askeri olmadn savunuyor.
ABDli ve Ukraynal yetkililer, Rusyann Ukrayna snrna yaklak 110 bin asker konulandrdn iddia ederken; Rus yetkililer, Ukrayna snrnda askeri ynak yapldna yönelik iddialar dorulamyor.
Ancak Rus ordusunun tatbikatlar gerekçesiyle Ukraynann dou snrnda, kuzeyde Belarusta ve Karadenizde son aylardaki askeri faaliyetlerini artrmas dikkati çekiyor.
ABDnin NATO Mukabele Gücünün aktif hale getirilmesi durumunda destek salamak üzere 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirmesi üzerine Rus ordusu da harekete geçti.
Rusya Savunma Bakanlndan yaplan açklamada, ülkenin Ukrayna snrn da içine alan Güney Askeri Bölgesinde yaklak 6 bin askerin katld askeri tatbikat balattn duyurdu. Açklamada, tatbikatlarn sava uçaklar, uçaksavar sistemleri, Karadeniz ve Hazar Denizi filolarndan gemilerle muharebe at tatbikatlarn içerdii bildirildi.
Ukraynann kuzey komusu Belarusta Rusyann da katlaca 10 ubatta balayacak Müttefik Kararll-2022 tatbikat kapsamnda ise çok sayda Rus askeri unsuru bölgeye naklediliyor. Rus tarafndan yaplan resmi açklamalara göre, Belarusa bugüne kadar iki S-400 hava savunma sistemi, Su-35 sava uçaklar, Pantsir-S hava savunma füze sistemleri gönderildi.
Rusya Savunma Bakanlndan 20 Ocakta yaplan açklamada, Rus donanmasnn ocak ve ubat aylarnda sorumlu olduu tüm bölgelerde, seri askeri tatbikatlar gerçekletireceini bildirmesi, askeri faaliyetlerin denizlerde de artacan gösterdi.
Rusya Savunma Bakanl, 20 sava gemisinin askeri tatbikat için Baltk Denizine, 20den fazla sava gemisinin ise Karadenize girdiini duyurdu.
Ukrayna ordusunun ise Donbas temas hatt yaknna doru 120 bin asker ve askeri teçhizat sevk ettii belirtiliyor.
ABD ve müttefiklerinin Ukraynaya silah sevkiyatlar sklat
Geçen yl Ukraynaya 650 milyon dolardan fazla güvenlik yardm saladn duyuran ABD, 2014ten itibaren bu alanda yaplan yardmlarn 2,7 milyar dolar geçtiini bildirdi.
Son olarak 22 Ocakta Ukraynaya 90 ton silah ve mühimmat yardm gönderen ABD yönetiminin, Ukraynaya son yllarda verdii silahlar arasnda Javelin tanksavar füzeleri, ky devriye botlar, askeri araçlar, keskin nianc tüfekleri, keif dronelar, radar sistemleri, gece görü ve radyo ekipmanlar bulunuyor.
ABD yönetimi, Letonya, Litvanya ve Estonyaya ellerindeki ABD meneli silahlar Ukraynaya destek amacyla göndermelerine de izin verdi. Bu kapsamda Estonyann Javelin, Litvanya ve Letonyann ise Stinger füzeleri sevk edecei açkland.
Ukraynaya yönelik son dönemdeki en büyük silah sevkiyatlarndan birisini ise ngiltere, yaklak 2 bin hafif anti-tank savunma silah sistemi tedarik ederek gerçekletirdi. ngiltere, az sayda ngiliz personelin de Ukraynada kalarak eitim vereceklerini duyurdu.
Donbas, zengin kömür madenleriyle dikkat çekiyor
Donetsk ve Lugansk bölgelerinden oluan Donbas, özellikle zengin kömür madenleriyle dikkati çekiyor.
Bölgeden Rusyaya kadar uzanan geni kömür sahas, 10 milyar tonun üzerinde tahmin edilen rezervle Avrupann en büyük 4üncü kömür madeni konumunda.
Rusya yanls ayrlkçlarla çatmalar balamadan önce bölge ekonomisi, Ukraynann toplam gayri safi yurt içi haslasnn yüzde 20sini, ülkenin toplam ihracatnn da yüzde 20sini oluturuyordu.
Ukraynada kömür üretimi 2013te 84 milyon düzeyinde gerçekleirken, 2014te Rusya yanls ayrlkçlarn sözde bamszlklarn ilan etmesinden önce ülkedeki kömürün yüzde 75i Donetsk ve Luganskta üretiliyordu.
Rusya Devlet Bakan Vladimir Putin, 15 Kasmda Donbasta üretilen ürünlerin, Rusya pazarnda Rus ürünleriyle denk statüye sahip olmasn öngören bir kararnameye imza atmt.
Ukraynann sert tepki gösterdii kararname, özellikle bölgedeki kömür ve metalürji ürünlerinin Rusya tarafndan daha kolay ithal edilmesini salayacak.
Putin tarafndan 2018de imzalanan bir baka kararnameyle, Donbas bölgesinde yaayanlarn pasaport, doum-ölüm gibi çeitli belgelerinin Rusyada kabul edilmesine karar verilmiti.
Rusya, Donbas bölgesine yönelik ekonomik ve sosyal içerikle desteklerin yan sra askeri alanda da destek iddialarnn adresi olmutu.
Stockholm Uluslararas Bar Aratrmalar Enstitüsünce (SIPRI) yaymlanan çeitli raporlarda da Rusyann Donbasa tanklar, uçaksavar füzeleri ve tanksavar silahlar tedarik ettii öne sürülmütü.
Krizin tarihçesi ve taraflar ne istiyor?
Ukraynada iktidarda bulunan ve Rusya yanls olduu bilinen Viktor Yanukoviçin 2013te Avrupa Birlii Ortaklk Anlamasn askya almasyla ülkede balayan kriz, meydan olaylar olarak bilinen iddetli protestolarla 2014te de devam etti.
Protestolarn iddetinin artmasyla Yanukoviç Rusyaya kaçarken, Ukraynann geçici bir hükümet ve hazrlksz bir orduya sahip olmasn frsat bilen Rusya, Mart 2014te Krm yasa d bir ekilde ilhak etti.
Krmdaki kriz ksa sürede Ukraynann dousundaki Donbas bölgesine sçrarken, buradaki Rusya yanls ayrlkçlar sözde devletlerini ilan etti. Donbas denilen bölgede, Rusya yanllarnn yasa d yönetimleri yaklak 8 yldr sürüyor.
Rus yanls ayrlkçlarla Kiev yönetimi arasnda devam eden çatmalar durdurmak için 2014 ve 2015te Minsk Anlamalar imzaland.
Anlamalara göre, bölgede atekes salanacak, esir takas yaplacak, Kiev yönetimi merkezi gücünü azaltarak yerel yönetimlerin yetkilerini artracak ve Donbasa özel statü salayacak anayasa deiiklii yapacakt.
Rus yanls ayrlkçlar ise Ukrayna-Rusya snrnn kontrolünü devlete geri verecek, bölgedeki silahlarn çekecekti. Ancak bugüne kadar iki tarafn karlkl birbirini atekesi ihlal ettiini suçlamasyla anlamalar yürürlüe konmad.
Rusya, Ukraynann NATOya girmesini ve NATOnun Rusya snrlarnda daha fazla genilemesini krmz çizgi olarak tanmlarken; ABD ve NATOyu, Ukraynaya silah sevkiyatlar yaparak gerilimi körüklemekle suçluyor.
Ukrayna ise 2020de NATO geniletilmi frsatlar partneri statüsünü almt. Toprak bütünlüünü salamak isteyen Kiev, bu sorunun çözümü için de bir an önce NATO Üyelik Hareket Plan almak ve üyelik görümelerini balatmak istiyor.