Suriyenin güneyindeki Dera ilinde bir grup öğrencinin 15 Mart 2011de okul duvarına Ey doktor (Beşşar Esed) şimdi sıra sana geldi yazmasıyla başlayan Suriye devrimi, Heyet Tahrir Şam (HTŞ) ve diğer muhalif grupların başlattığı son operasyonla 8 Aralık 2024te zaferle sonuçlandı.
Muhalifler, 27 Kasım 2024te başlattıkları operasyonun başında kuzeydeki Halep ve İdlibte elde edilen ilerlemenin ardından Hama ve Humus vilayetlerine yönelerek başkente giden hattın büyük bölümünü kontrol altına aldı. Böylece rejim güçlerinin kuzey ve orta bölgelerdeki savunma hatları çöktü.
Humusun el değiştirmesiyle birlikte rejim saflarında dağılmalar görüldü, birçok asker silah bırakarak muhaliflere teslim oldu ya da kaçtı. Halkın desteğini alan muhaliflerin Şama girmesiyle birlikte 8 Aralık 2024te 61 yıllık Baas rejimi çöktü.
Esed ve üst düzey askeri yetkililerin, aileleriyle birlikte ülkeden kaçmasının ardından Baas dönemine ait semboller hedef alındı, heykeller devrildi ve işkence merkezleri kapatıldı. Rejimin yıkılmasıyla ülkede yeni bir dönem başladı.
Muhalif askeri gruplar, devrim sonrası geçiş dönemi için yeni yönetimi kurdu. Ahmed Şara ülkenin Cumhurbaşkanı ilan edildi.
Güvenlik alanında ise HTŞ ve Suriye Milli Ordusu (SMO) unsurlarının yeni Suriye ordusu bünyesinde tek komuta yapısında birleştirilmesi kararlaştırıldı. Rejim ordusu ve güvenlik güçleri ile Baas Partisi ve rejimin belirlediği parlamento ise feshedildi.
- İlk seçimler yapıldı
Esed rejiminin devrilmesinden sonra 5 Ekimde ilk Halk Meclisi seçimleri düzenlendi.
Suriyede, iç savaşın yol açtığı yıkım, kimlik belgelerinin eksikliği, adreslerin ortadan kalkması ve halkın yarısından fazlasının ülke içinde ve dışında yerinden edilmesi nedeniyle Halk Meclisi seçimleri, doğrudan halk oylamasıyla değil temsil esasına dayalı seçici kurullar aracılığıyla yapıldı.
Bu kapsamda seçici kurullar, hükümetin denetimindeki bölgelerde kurulan sandıklarla oy kullandı.
- Suriyelilerin gönüllü geri dönüşleri hızlandı
Rejimin yıkılmasının ardından iç savaş yıllarında komşu ülkelere sığınan Suriyelilerin memleketlerine dönüşü de hız kazandı.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 1 Kasımda yaptığı açıklamada, 8 Aralık 2024 sonrasında 550 bin Suriyelinin ülkesine gönüllü dönüş yaptığını bildirdi.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) de 4 Aralıkta yaptığı açıklamada, 2025te 378 bin Suriyeli mültecinin Lübnandan ülkesine döndüğünü duyurdu.
- İzolasyon perdesi aralandı, Batılı yaptırımlar kaldırılıyor
Yeni yönetim, geride kalan 1 yılda Suriyenin uluslararası platformlardaki görünürlüğünü artırmak ve Batı ülkelerinden yaptırımların kaldırılmasını sağlamak için yoğun diplomasi trafiği yürüttü.
Bu süreçte başta Türkiye olmak üzere çok sayıda ülke, Şam yönetimiyle yeniden ilişkileri tesis ederek yıllardır kapalı kalan diplomatik temsilciliklerini yeniden faal hale getirdi. Türkiyenin Şam Büyükelçiliğinde 14 Aralık 2024te Türk bayrağı göndere çekildi ve temsilcilik yeniden hizmet vermeye başladı.
ABD Başkanı Donald Trumpın, 13 Mayıs 2025te Suudi Arabistan ziyareti sırasında Suriyeye yönelik yaptırımların kaldırılacağı yönündeki açıklaması, sürecin dönüm noktalarından biri oldu. Trump, bu kararda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile temaslarının etkili olduğunu ifade etti.
ABDnin kararını takiben Avrupa Birliği de 21 Mayısta, 2011den bu yana uygulanmakta olan ekonomik yaptırımları kaldırma kararı aldı.
Cumhurbaşkanı Şaranın, ABD ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin yaptırım listelerinden çıkarılması da birçok ülke tarafından memnuniyetle karşılandı.
Ayrıca ABD Hazine Bakanlığı, 10 Kasımda Sezar Yasası kapsamındaki yaptırımların askıya alındığını duyurdu.
- PKK/YPG, kutlamaları yasakladı
Suriyede SDG adını kullanan terör örgütü PKK/YPG ise Fıratın doğusunda ve Halepin Şeyh Maksud ve Eşrefiyye mahallerindeki işgalini hala sürdürüyor.
Mart ayında Suriye yönetimiyle imzaladığı anlaşmaya rağmen PKK/YPG, Şama entegre olmamak için oyalama taktiklerine başvurarak süreci sonuçsuz bıraktı.
PKK/YPG, ayrıca ülkenin kuzeydoğusunda işgal ettiği bölgelerde, terör tehditlerini bahane ederek, 61 yıllık Baas rejimini deviren operasyonun yıl dönümü kutlamalarını yasakladı.
- İsrail işgalini genişletti, binden fazla saldırı düzenledi
Esed rejiminin devrilmesinin ardından İsrail ordusu, Suriye topraklarına yoğun saldırılar başlattı.
Suriye yönetimine göre İsrail, Esed rejiminin yıkılmasının ardından ülke genelinde 1000den fazla hava saldırısı gerçekleştirdi.
İsrail, işgal ettiği Golan Tepelerine ek olarak son 1 yıl içinde 800 kilometrekarelik Suriye toprağını daha ele geçirdi.
- Kronoloji
AA muhabiri, Suriye devriminin birinci yıl dönümü dolayısıyla geçen yıl 27 Kasım - 8 Aralıkta Esed rejimini deviren operasyonda öne çıkan gelişmeleri derledi.
27 Kasım 2024
- Muhalifler Halepin batı kırsalında geniş çaplı operasyon başlattı.
28 Kasım
- Suriyede Esed rejimi güçleriyle çatışan muhalif gruplar, Halep kentinin dış mahallelerinin 1 kilometre yakınına ulaştı.
29 Kasım
- Suriyenin kuzeybatısındaki İdlib ilinin stratejik öneme sahip Serakib ilçesinin kontrolünü ele geçiren gruplar, Halep kent merkezine girmeye başladı.
30 Kasım
- Halep kent merkezinin muhaliflerin kontrolüne geçmesinin ardından, İdlibin stratejik öneme sahip Maarratünnüman, Han Şeyhun ve Cercenaz ilçeleri de rejim güçlerinden alındı.
- İdlib ili genelinde rejim güçlerine karşı hakimiyet sağlayan muhalifler, Hama iline yöneldi.
1 Aralık
- SMO da PKK/YPGnin Tel Rıfat ile Suriyenin kuzeydoğusu arasında terör koridoru oluşturma planına karşı Özgürlük Şafağı Operasyonunu başlattı.
- SMO, Özgürlük Şafağı Operasyonunda Tel Rıfat ilçe merkezinin tamamına hakim oldu.
2 Aralık
- Hama ilinde 16 yerleşim bölgesi rejim güçlerinden geri alındı
3 Aralık
- Hamanın kuzeyindeki Zor El Mahruka, Zor El Heysa, ?Zor Ebu Zeyid, ?Zor El Meselih, Zor Ec-Cedid ve Hattap yerleşimleri ile Nasiriye Tepesi muhaliflerin kontrolüne geçti.
4 Aralık
- Hama kent merkezinin yaklaşık 5 kilometre dışında Esed rejimi güçleriyle çatışan gruplar, 20 köyde daha kontrolü ele geçirdi.
5 Aralık
- Hama kent merkezi rejim güçlerinden kurtarıldı.
6 Aralık
- Muhalifler, Rasten ve Telbise ilçelerini ele geçirdikten sonra Humus kent merkezinin iç kesimlerine ulaştı.
7 Aralık
- Muhalif gruplar, çatışmaların ardından Humus kent merkezini ele geçirdi.
- Güneydeki muhalif gruplar da Şamın güney banliyölerine girmeye başladı.
- Suriyenin güneyinde nüfusunun çoğunluğu Dürzi olan Süveyda ilindeki yerel gruplar da il genelinde hakimiyet sağladı.
8 Aralık 2024
- 61 yıllık Baas rejimi, Şamın kontrolünü kaybederek çöktü.
- Şamda rejimle özdeşlesen ve işkenceleriyle bilinen Saydnaya Hapishanesinde hayatta kalan tutsaklar kurtarıldı.