NATO müttefiklerinin 2014 Galler Zirvesi taahhütlerine göre 2024e kadar savunma harcamalarn GSYHnin yüzde 2sini kapsayacak ekilde artrmalar gerekiyor
Taahhütlerini kabul eden müttefikler, Trumpn bunu annda talep etmesine ve ortak güvenlie katky sadece paraya indirgemesine tepki gösteriyor
NATO Zirvesinde ABD Bakan Donald Trumpn müttefiklere savunma harcamalarn annda yüzde 2 seviyesine çkarma çars, ittifak genelinde külfet paylam tartmasn tekrar alevlendirdi.
NATO Zirvesi kapsamnda müttefiklerin sadece ilk gün düzenlenen oturumda savunma harcamalarn tartmas bekleniyordu. Ancak Trumpn kapal kaplar ardnda külfet paylamn ana gündem konusu yapmas ve müttefiklere sert eletiriler yöneltmesi sonucu, 29 lider ikinci gün NATO ortaklaryla düzenlenen toplantya ara vererek tekrar savunma harcamalarn görümek için olaanüstü topland.
Toplantnn ardndan basna açklamalarda bulunan Trump, müttefiklerin Gayrisafi Yurtiçi Haslalarnn (GSYH) yüzde 2sini savunmaya harcayacaklarn teyit ettiklerini ancak bunun da yeterli olmadn kaydederek, ksa zamanda bu hedefin yüzde 4e çkarlmas gerektiini savundu.
Savunma harcamasnda yüzde 2 hedefini karlamakta güçlük çeken müttefikler, Trumpn, aceleci tavrna, hedefi yükseltmesine ve ülkelerin ortak savunma alannda dier katklarn göz ard ederek sadece paraya odaklanmasna tepki gösterdi.
Külfet paylam tartmas Trumpla tekrar gündemde
Esasen NATO genelinde savunma harcamalarna ilikin tartma yeni deil. ttifakn kuruluundan beri gündem konusu olan külfet paylam Souk Savan sona ermesinin ardndan da youn tartma konusu olmutu. ABDnin özellikle 11 Eylül terör saldrlarnn ardndan savunma harcamalarn artrmasna kar Kanada ve Avrupal müttefiklerin azaltmaya gitmesi o dönemde de youn tartmalara yol açmt.
Ancak Trumpn seçim dönemi kampanyasnda ve görevi devraldktan sonra sürekli olarak NATO müttefiklerini eletirmesi ve zaman zaman çok da diplomatik bir dil kullanmadan savunma harcamalarnn artrlmas için talepte bulunmas, külfet paylam tartmasn tekrar canlandrd.
Savunma harcamalarnda yüzde 2 hedefi
Külfet paylam balamnda sürekli olarak gündeme gelen yüzde 2 hedefi 2014 Galler Zirvesine dayanyor.
Rusyann Krm yasa d ilhaknn ardndan Galler Zirvesinde liderler, hzlca deien ve daha karmak hale gelen güvenlik ortam kapsamnda bir savunma harcamalar taahhüdüne imza attlar.
Bu taahhüdün iki ayr boyutu bulunuyor. Birincisi, NATO üyeleri 2024e kadar GSYHnin en az yüzde 2sini savunma harcamasna ayrmay kabul ediyor. kinci boyut itibaryla ise müttefikler bu harcamalarn en az yüzde 20sini askeri teçhizat alma, gelitirme ve modernletirmeye ayrma taahhüdünde bulunuyor.
Savunma harcamalar terimi genel anlamda, savunma bakanlklarnn bütçesi, askeri personelin maalar, bar muhafaza etme ya da insani operasyonlar, maddi yardm ve aratrma gelitirme giderlerini kapsyor.
Sadece 5 müttefik yüzde 2 hedefini geçiyor
NATO müttefiklerinin 2018 savunma harcamalar tahminlerine ilikin son verilere göre ise sadece 5 müttefikin bu taahhüdü yerine getirdii görülüyor.
Halihazrda yüzde 2 hedefine ulam ülkeler arasnda yüzde 3,5 ile ABD, yüzde 2,27 ile Yunanistan, yüzde 2,14 ile Estonya, yüzde 2,1 ile ngiltere ve yüzde 2 ile Letonya bulunuyor.
Yakn zamanda yüzde 2 taahhüdüne ulamas öngörülen ülkeler ise Polonya (yüzde 1,98), Litvanya (yüzde 1,96), Romanya (yüzde 1,93), Fransa yüzde (1,81) ve Türkiye yüzde (1,68) olarak sralanyor.
Bu çerçevede Avrupa Birliinin (AB) baat ekonomisi Almanyann son verilere göre milli gelirinin yüzde 1,24ünü savunmaya harcamas hem dikkati çekiyor hem de Almanyay Trumpn ana hedefi haline getiriyor.
Tepki külfet paylamnn paraya indirgenmesine
Esasen Karadan üyeliinden önce Galler Zirvesi Sonuç Bildirisine imza atan 28 ülke 2024e kadar yüzde 2 savunma taahhüdünü yerine getirmeye kar çkmyor.
Müttefiklerin temel olarak tepki gösterdii husus, Bakan Trumpn tüm katklar sadece paraya indirgemesi ve bunu annda yerine getirmelerini talep etmesi olarak ön plana çkyor.
NATO üyesi ülkelerin birçou ittifakn ortak güvenliine farkl ekilde katk salayan kabiliyet geliimi, operasyonlara katlm ve dier katklarn göz ard edilmemesi gerektiini savunuyor.
Örnein, savunma harcamalarnn düük olmas nedeniyle Almanyay açk bir ekilde hedef alan Trumpa kar Almanya Babakan Angela Merkel ise NATOnun ortak güvenliine katknn sadece verilen parayla ölçülmemesi gerektiini söylüyor.
Almanyann AB ve Birlemi Milletler kapsamnda askeri operasyonlara katk saladna ve göç sorununda ciddi bir yük üstlendiine dikkati çeken Merkel, zirvede yapt açklamada, Almanyann bandan beri ABDnin çkarlarn korumak için NATOnun Afganistan misyonuna ciddi destek vermesini öne çkard.
Merkel, ayn zamanda askeri birlik katks konusunda da Almanyann önemli destek saladn vurgulad. Almanyann halihazrda dünyann farkl yerlerinde 4 bine yakn askeri çeitli operasyonlarda görev üstleniyor.
Almanyaya benzer bir ekilde Danimarka da müttefiklerin ortak güvenlie katklarnn daha geni bir kapsamda ele alnmas gerektiini savunuyor.
Savunma harcamasna GSYHsinin yüzde 1,21ini ayran Danimarkann Babakan Lars Lökke Rasmussen de Danimarkal askerlerin Afganistanda hayatn kaybettiini belirterek, Trumpa çok açk ve net bir ekilde Danimarkann katklarnn sadece parayla ölçülemeyeceini açkladm. ifadesini kulland.
Fransa Cumhurbakan Emmanuel Macron da zirvede, Kolektif güvenliimizden bahsediliyor. Bu rakamlara indirgenebilir mi? Hayr. Savunma harcamalar rakamlara indirgenemez. vurgusunu yapt.
aFransann hedefinin 2024 ylna kadar savunma harcamalarnda taahhüt edilen yüzde 2ye ulamak olduunu kaydeden ve bunun annda yaplmasnn talep edilmesine tepki gösteren Macron, Trumpn yüzde 4 hedefinin ise iyi bir fikir olmadn savundu.
Trump srarc olmaya devam edecek
Yakn dönemde, ABD Bakan Trumpn külfet paylam konusunda tutum deitirmesi öngörülmüyor. Her frsatta savunma harcamalarn gündeme getiren Trumpn NATOnun kuruluunun 70inci yl vesilesiyle gelecek yl tekrar bir araya gelecek NATO liderlerine bu süreçte de basksnn sürecei düünülüyor.