Tüm dünyay etkisi altna altna alan yeni tip koronavirüs (kovid-19) nedeniyle yaanan pandemi dönemi her yata çocuk ve ergen bata olmak üzere tüm bireyleri farkl ekillerde etkiliyor. Dünyada milyonlarca kii hayatn kaybederken, kimi saln kaybetti kiminin sosyal yaam etkilendi kimi de ekonomik kayplar yaad. çocuklarn da ailelerin duyduu kaygdan, stresten, sokaklarda gördükleri maskeli yaamdan, sosyal mesafeden etkilendiini söyleyen çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzman Doç. Dr. Sebla Gökçe, çocuk ve ergenlerin pandemiden nasl etkilendiini anlatt.
ALELERN HSLERNE BALI OLARAK KAYGI YAIYORLAR
Doç. Dr. Gökçe, 0-1 ya çocuklarda annenin, babann kaygsnn bebeklerde huzursuzlua sebep olduunu söyleyerek, Uyku ve beslenme problemleri eklinde ortaya çkyor. Bebein bakm verene güvenli balanma gelitirmesi beklenirken, bu dönemde annede, bakm verende depresyon, kayg, yüksek stres düzeyi balanmay etkileyebiliyor. Bu durum çocuun gelecekte hayatla ve dier insanlarla kurduu ilikileri olumsuz etkileyebilir dedi.
Konumaya balayan, hareket özgürlüü kazanan ve sosyallemeye balayan 1-3 ya grubundaki çocuklarn pandemi döneminde daha çok ailelerinin nasl hissettiine bal olarak birtakm kayglar yaadn belirten Doç. Dr. Gökçe, Ayrlk kaygs, anneye, babaya yapma, ayrlmak istememe, onlarn yokluunda huzursuzluk, davran problemleri gösterebiliyor. Kayg ve stres düzeyine göre, kendinin veya yaknlarnn hastalklar uykuya dalamama, sk uyanma, korkulu rüya görme, itahszlk, huzursuzluk, öfkelilik hatta öfke nöbetleri, uyku ve beslenme problemleri de görülebiliyor. nsanlarn sürekli maske ile gezmeleri, birbirlerinden uzak durmalar, dokunduklar yerlerden mikrop, virüs bular kaygs nedeniyle gösterdikleri davranlar gözlemlemeleri, ailelerinin ve kree gidiyorsa öretmenlerinin bu konularda sürekli uyarmas d dünyay tehlikeli alglamalarna neden olabilir diyerek pandemide, d dünyaya güvensizlik alglarnn olumasnn gelecekte onlarn kayg düzeyi yüksek bireyler olarak gelimelerine sebep olabileceini belirtti.
KORKUTAN GÖRSELLER VE KONUMALARDAN KAçININ
Okul öncesi dönemde, 3-6 ya grubunda ailenin çocua yansyan olumsuz duygularnn yan sra, uyaran eksiklii, sosyal çevre eksiklii sebebi ile sosyal, bilisel geliimi beklenenden daha yava olabileceine dikkat çeken Doç. Dr. Gökçe, Bu ya grubunda çocuklar virüsleri onlara ve sevdiklerine zarar verebilecek canavarlar olarak alglayabilir, d dünyadan bu sebeple daha çok korkabilirler. Özellikle onlar korkutabilecek görsellerden, konumalardan korumak çok önemli. Bu korkular günlük hayatlarna tek bana kalmak istememe, bakm verenlerinden ayrlmak istememe, uykuya dalmakta güçlük, sk uyanma, korkulu rüyalar, gün içinde huzursuzluk, öfkelilik eklinde kendini gösterebiliyor diye konutu.
6-11 ya grubundaki çocuklarn ilk ve ortaöretimde, online eitim döneminde sorumluluklarnn yerine getirilmesinde zorluklar yaayabileceini dile getiren Gökçe, sözlerine öyle devam etti:
Fiziksel aktivite azl, akranlar ile vakit geçirememeleri, ailelerin öretmen rolüne geçmesi sebebi ile çocuklarn ve ailelerin kayg, tükenmilik, öfke gibi olumsuz duygu younluunda art ve aile içi çatmalarn artt görülebiliyor. Ölümü alglayabilen bu yataki çocuklar bir yaknn kaybettiyse ya da bu dönemde skça çevresinden yaknn kaybedenleri duyuyorsa kayglar daha da artar. Mutsuzluk, isteksizlik, derslere odaklanamama, örenme güçlüü, uyku problemleri, ar yeme ya da itahszlk, beslenmeyi reddetme gibi yeme problemleri hatta bozuklar görülebilir.
KONTROL ALTINDA OLMAKTAN ETKLENYORLAR
Ergenliin balangc ve orta evrelerindeki 11-14 ya grubundaki çocuklarn akranlar ile görüememeleri durumunda olumsuz etkilendiklerini söyleyen Doç. Dr. Gökçe, Sosyal hayatn eksiklii ve sürekli aileleriyle birlikte ve onlarn kontrolünde olmaktan çok etkileniyorlar. Pandeminin varln inkar etme eilimi, etkilenmiyor görünmelerine de bu grupta oldukça sk karlalr. Bu dönemde sorumluluklardan kaçma, akademik kayplar, odaklanma ve motivasyon güçlükleri, enerji azl, zevk ald aktivitelere ilgi kayb, uyku ve yeme sorunlar, öfkelilik hali, aile içi çatmalar ile ekran, oyun, internet bamll eklinde görülebilmektedir dedi.
Ergenliin orta ve geç dönemlerindeki 15-18 ya grubunda normal dönemlerde de skça görülen gelecek kaygsnn pandemi ile birlikte de daha sk ve arlat görülebildiini söyleyen Gökçe, Akranlarndan uzak olmalar, aile ile daha fazla vakit geçirme ve sorumluluklarnn daha fazla hatrlatlmas, çatmalar, gelecek kayglar ve depresif bulgular arttrabiliyor. Bu grupta umutsuzluk, deersizlik, çaresizlik gibi depresif bulgularda, depresyon sklnda art, kendine zarar verme, intihar giriimleri bile görülebiliyor diyerek aileleri uyard.
UMUT ETMEY ÖRETN
Pandemi sürecinde çocuk, ergen ve ailelere u önerilerde bulunan Doç. Dr. Sebla Gökçe, Bütün bu zorluklar, getirdii tüm duygular ile kabul edebilmeli, ilevselliimizi, enerjimizi mümkün olduunca korumaya çalmalyz dedi.
Doç. Dr. Gökçe, sözlerine öyle devam etti:
Bize, çocuumuza iyi gelen, keyif veren aktivitelere yönelmek elbette oyun oynamak, konumak, dinlemek, izlemek, yemek, içmek hareket etmek, sevmek, sevilmek, hatrlamak, unutmamak çok önemli. Zorluklarla baa çkabilme becerisi, çocuklarn hayat boyu en çok ihtiyaç duyacaklar becerilerdendir. Bu dönemi belki hasarsz deil ama en az hasarla atlatmaya çalmalyz. Laboratuarlarda, hastanelerde, sokaklarda insanlk uruna hayatn kaybedenlerin varlna saygy unutmadan, bütün bu kayplara ramen yaamaktan, iyilik halinden vazgeçmemek, umut etmek çocuklarmza öretebileceimizin en önemlisidir.