Bakanln Ataehirde bulunan yerlekesinde gerçekleen Yeni Dengeleme-Yeni Normal- Yeni Ekonomi balkl Yeni Ekonomi Paketini açklayan Bakan Albayrak, Kovid-19 salgnnn balamasyla ekonomimiz ve dünya ekonomileri tarihte eine az rastlanr iddette yeni bir snama ile kar karya kald. Tüm dünyada ekonomik faaliyet çok sert bir ekilde yavalad, kimi ülkeler ekonomilerini ve snrlarn tamamen kapatt, isizlik hzl bir ekilde artt. Belirsizlik ortamnda sermayenin altna ve rezerv paralara yönelmesi neticesinde bizim gibi gelimekte olan ülkelerin para birimleri ciddi anlamda deer kaybetti. Birim maliyet artlarna kur geçikenlii de eklenince enflasyon oranmzdaki aa yönlü trend yerini yatay bir seyre brakt. Altn ithalatndaki hzl art ve turizm gelirlerindeki sert düü neticesinde cari ilemler dengemizde geçici de olsa bir bozulma ortaya çkt. Bugün sizlerle paylaacam Program ekonomide salgn etkisiyle ortaya çkan bu finansal ve makroekonomik dengesizliklerle nasl mücadele edeceimizi, salgn sonras yeni normale hep birlikte nasl uyum salayacamz ve yeni ekonomi yaklammzn ne olacan ortaya koyacak dedi.
PANDEM TEDBRLER
Bakan Albayrak Kovit-19 sürecinde uygulanan politikalara dikkat çekerek unlar kaydetti:
Kovid-19 ile mücadelemizi 3 temel hedef üzerine ina ettik. Birincisi, igücü piyasamz ayakta tutmak, ikincisi, salgndan etkilenen hane halk ve iletmelere gerekli kayna salamak, üçüncüsü, temel sektörlerin faaliyetlerini sürdürmesini garanti altna almak ve tedarik zincirlerini ayakta tutmak. Bu hedeflere ulamak için tüm dünyada olduu gibi ülkemizde de parasal ve mali genileme admlar atld. Bu admlar Ekonomik stikrar Kalkan Paketimizi 18 Mart 2020 tarihinde açkladk. Ortaya çkan ihtiyaçlar dorultusunda dinamik olarak alnan yeni tedbirlerle paketi genilettik. Kovid-19 salgn sürecinde açkladmz destek paketlerinin toplam büyüklüü 494 milyar TL ile milli gelirimizin yüzde 10una ulat. htiyaç sahibi 6,2 milyon ailemize 1000er TLlik nakdi yardm yaptk. En düük emekli ayln 1500 TLye yükselttik. Ksa çalma ödeneinin kapsam genilettik, süresini uzattk. 18,7 milyar TL tutarnda ksa çalma ödenei, 4,4 milyar TL tutarnda nakdi ücret destei ve 3,6 milyar TL tutarnda isizlik ödenei ile içilerimize destekte bulunduk. Böylece istihdamn sürekliliini saladk. 40 milyar TL tutarnda SGK ve Bakur primini ve 29,4 milyar TL vergi ödemesini erteledik. Sektör odakl vergi indirimleri ile iletmelere destek olduk. Temerrüde düen firmalara mücbir sebep imkan getirdik. Kredi Garanti Fonu (KGF)nun limitini artrarak teminat sknts yaayan iletmelerin finansmana eriimini saladk. Hane halkndan, esnafmza, sanayicimizden, ihracatçmza, ekonominin tüm paydalarna çok düük maliyetlerle finansman saladk. Kamu bankalarmz aracl ile 267,4 milyar TL tutarnda kredi finansman imkan saladk. Aylk geliri 5 bin TLnin altnda olan yaklak 9 milyon vatandamza 47,5 milyar TL bireysel ihtiyaç destei verdik. 787 bin esnafmza 29,9 milyar TLye yakn esnaf destek finansman tahsis ettik. 198 bin iletmemize 143 milyar TL ie devam finansman kullandrdk. 122 milyar TL tutarnda kurumsal ve bireysel kredinin ertelemesini gerçekletirdik. Salgn döneminde aldmz bu politika tedbirlerinin neticesinde, bu yln Temmuz aynda ekonomik faaliyet hzl bir normalleme sürecine girdi. Bu anlamda gelimi ve gelimekte olan ülkelerin birçoundan Türkiye olarak pozitif ayrtk. Sanayi üretimi, satn alma yöneticileri endeksi, kapasite kullanm oran, elektrik tüketimi ve güven endeksi verileri, ekonomide yln üçüncü çeyreinden itibaren güçlü bir V tipi bir toparlanma olduuna ve yldan yla büyüme orannn pozitife döndüüne açkça iaret ediyor.
HRACATTA KUVVETL TOPARLANMA
Albayrak, Toparlanmann sürükleyicilerinden birisi de ihracat oldu diyerek sözlerini öyle sürdürdü:
hracatmz, 2020 Haziran-Austos döneminde salgnn etkilerinin derinden hissedildii 2020 Mart-Mays dönemine kyasla yüzde 27ye yakn oranla ciddi bir art kaydetti. Altn hariç ihracatn ithalat karlama oran ise ayn dönemde 15 puann üzerinde artarak yüzde 90a ulat ve uzun dönemli ortalamalarn oldukça üzerine çkt.
TURZM VE HZMET SEKTÖRÜ
Ancak toparlanmann tüm sektörlere yayldn söylememiz hala mümkün deil. Özellikle turizm ve ulam gibi alanlarda ve genel anlamda hizmetler sektöründe toparlanma henüz istediimiz seviyede deil diyen Berat Albayrak, Yaklak 15 milyon insanmzn istihdam edildii hizmetler sektörünü yeniden canlandrmak ve vatandalarmzn refahn korumak bizim için hayati önemde diye konutu.
YEN DENGELENME - YEN NORMAL - YEN EKONOM
Albayrak, Bu seneki Yeni Ekonomi programmzn ana temalar Yeni Dengelenme, Yeni Normal ve Yeni Ekonomi dedi ve her birini ayr bir meydan okuma olarak gördüklerini belirterek, bu temalarn anlamlarn öyle anlatt:
Yeni dengelenme; salgnn makroekonomik denge ve finansal istikrar üzerindeki olumsuz etkilerin ortadan kaldrlmasn, iç ve d dengenin yeniden salanmasn, enflasyonun kalc olarak düük tek haneli rakamlara indirilmesini ve cari ilemler açnn kapatlmasn ifade etmektedir. Bu denge üzerine sürdürülebilir bir büyüme modeli ina edilecektir. Dengelenme döneminde, salgn sürecine özgün olarak devreye alnan finansal tedbirler kademeli olarak kaldrlacaktr. Austos ay bandan bu yana ilgili kurumlarmz gerek faiz ve likidite admlaryla gerekse de swap ve aktif rasyosu düzenlemeleriyle bu yönde admlar atmaya baladlar. Normalleme admlar önümüzdeki günlerde de devam edecek, hem finansal istikrarmza hem de makroekonomik hedeflerimize katk salayacaktr. Yeni normal; dünya genelinde sosyal ve ekonomik hayatn ileyiinde deiim Kovid-19 salgn ile dünya genelinde sosyal ve ekonomik hayatn ileyii önemli ölçüde deiime urad. Ekonomideki i yap ekilleri, davranlar ve tercihler yeniden biçimleniyor. Ekonomimizin bu sürece gereken uyumu salayabilmesi için dijital dönüüme hz kazandrlmas, e-hizmetlerin hayatn her alanna yaygnlatrlmas, yeni finansal çözümlerin üretilmesi ve yeni çalma modelleri oluturulmas bir zorunluluk olarak karmza çkmaktadr. Program döneminde bu zorunluluklara en doru yant vermek, katma deerli üretimi destekleyecek i süreç ve modellerini yaygnlatrmak, yani yeni normale uyum salamak ikinci hedefimiz olacak. Yeni ekonomi; yenilikçi, yüksek katma deerli, ihracata dayal, insan odakl ve kapsayc bir kalknma modeli, yeniden dengelenmeyi salayarak, yeni normale uyum salayarak Program döneminde ekonomimizi güçlendireceiz. Enflasyon ve cari dengedeki krlganlklar azaltacak, rekabet, teknoloji ve verimlilik odakl stratejik reformlar hayata geçireceiz. Salgn sonras küresel tedarik zincirinde ortaya çkan aksamalar frsata dönütürerek ülkemizi üretim ve yatrmda küresel bir cazibe merkezi haline getirecek admlar atacaz. Bu kapsamda yenilikçi, yüksek katma deerli, ihracata dayal, insan odakl ve kapsayc bir kalknma modeli uygulayacaz.
BÜYÜME RAKAMLARI
Bakan Albayrak, program dönemindeki makroekonomik hedeflere ve bu hedeflere ulamak için uygulayacaklar politikalara dikkat çekerek, öyle konutu:
2020 ylna güçlü bir büyüme performansyla balamtk. Salgn etkisiyle Mart ayndan itibaren balayan sert daralmann ardndan üçüncü çeyrekte yeniden hzl bir toparlanma sürecine girdik. Austos ayndan itibaren atlmakta olan normalleme admlarnn etkisiyle yln geri kalannda büyüme bir miktar ivme kaybedecek olsa da biz yln tamamnda büyümenin pozitif olmasn ve yüzde 0,3 orannda gerçeklemesini öngörüyoruz. Türkiye ekonomisi 2018-2020 döneminde kar karya kaldmz iç ve d oklar nedeniyle potansiyelinin oldukça altnda büyümütür. 2021 ylnda, ertelenen tüketim ve yatrmlarn devreye girmesi ve turizm gelirlerindeki normalleme ile birlikte büyümenin yüzde 5,8 olmas tahmin edilmektedir. Sonraki dönemde de büyümenin yüzde 5 seviyesinde seyretmesi hedeflenmektedir. Bu büyüme hedeflerine ulamak için program döneminde her zaman vurguladmz ekilde ihracata, katma deerli üretime ve istihdama younlaacaz. ve yatrm ortamnn iyiletirilmesi, iç ve d tasarruflarn artrlmas temel önceliklerimiz olacak. Kaynaklarmz, cari dengeyi destekleyecek, kalknma hedeflerimize hizmet eden alanlara ve projelere yönlendireceiz. Özellikle verimlilik ve rekabet gücünü artracak, yüksek teknoloji ve dijital dönüümü destekleyecek, giriimcilik ekosistemini iyiletirecek politika ve tedbirleri hzla hayata geçireceiz.
STHDAM
Albayrak, Büyüme konusundaki olas riskleri elbette göz ard etmiyoruz. htiyatl duruumuzu koruyarak, her türlü senaryoya hazrlk yapyoruz diyerek sözlerini öyle sürdürdü:
Bu dorultuda, küresel ekonomide ve Türkiye ekonomisinde salgn koullarndaki normalleme sürecinin tersine dönecei ve ekonomilerdeki toparlanma sürecinin sekteye urayaca kötümser bir senaryoda; 2020 ylnn tamamnda ekonomimizin yüzde 1,5 orannda daralabileceini, 2021 ylnda ise YEP tahmininin 2,1 puan altnda kalarak yüzde 3,7 seviyesinde büyüyebileceini deerlendiriyoruz. Program dönemi boyunca istihdamn yllk ortalama 1 milyon 336 bin kii artmas ve igücüne katlm oranlarndaki arta ramen isizlik orannn kademeli olarak gerileyerek 2023 ylnda yüzde 10,9 seviyesinde gerçeklemesi öngörülmektedir. stihdamn nicelik ve niteliini artracak politika ve tedbirler uygulanmaya devam edecektir. Bu kapsamda, igücü piyasasnda beceri uyumunun artrlmas için çalmalar hzlandrlacaktr. Belirlenen odak sektörler bata olmak üzere reel sektörün gelecekteki ihtiyaçlar da dikkate alnarak igücü piyasasnda talep edilecek becerilerin ve yeni mesleklerin kazandrlmas salanacaktr. Kovid-19 salgn sonras ekonomik toparlanmay destekleyici, gençlerin deneyim kazanarak igücü piyasasna girilerini kolaylatrc, ksmi süreli çalmay tevik edici gücü Piyasasnn Esnekletirilmesi yönünde politikalar hayata geçireceiz. Tarm alanndaki sulama ve seraclk yatrmlarmzn yannda, 1 milyon istihdam projesi gibi sektör odakl iba eitim ve meslek edinme programlar ile istihdama önemli katk salayacaz.
ENFLASYON RAKAMLARI
Enflasyon rakamlar konusunda ise Bakan Albayrak, unlar söyledi:
Fiyat istikrarnn salanmas, enflasyonun kalc olarak düük tek haneli seviyelere indirilmesi önceliimiz olmaya devam etmektedir. Enflasyonun 2020 yl sonunda yüzde 10,5e gerilemesi, 2021 ylsonunda yüzde 8,0 olarak gerçeklemesi, Program dönemi sonunda ise yüzde 4,9 düzeyine gerilemesi hedeflenmektedir. Para ve maliye politikalarnn güçlü egüdümünün sürdürülmesi enflasyondaki düü eiliminde belirleyici olacaktr. Bata arz yönlü kstlarn ortadan kaldrlmasna olanak salayacak, mal ve hizmet piyasalarnda rekabet ve verimlilii artracak politikalar bu süreci destekleyecektir. Bu alanda Haksz Fiyat Deerlendirme Kurulu ve Rekabet Kanununda Yeni Yaklam önemli rol üstlenecektir. Sözlemeli tarm ve girdi finansman ile gda fiyatlarnda istikrar salanacaktr. Tarmsal üretim maliyetlerini düürmek, çiftçilerimizin gelirini garanti altna almak ve gda fiyatlarnda istikrara katk salamak için girdi finansman ve avans mekanizmasn uygulamaya koyacaz. Pilot uygulamay hali hazrda TÜRKEKER ile balattk. Lojistik alannda büyük atlmlar yaparak bölgesel lider konumuna geleceiz. Lojistik Master Plann en ksa sürede uygulamaya alacaz. Daha fazla liman, endüstriyel tesis ve lojistik merkezinin yerel aa ve uluslararas demiryolu koridorlarna balantlarn yapacaz. Kurdaki deiimlerin enflasyona etkisini en aza indirmek için yerliletirme programlarn ve TL bazl alm garantili kontratlar hayata geçireceiz.
CAR LEMLER
Bakan Albayrak, 3 yllk program dönemi sonunda cari ilemlerde kalc olarak denge tesis etmeyi amaçladklarn belirterek, öyle devam etti:
Bu yla cari fazla vererek balamken, turizm gelirlerindeki beklenmedik daralmann ve global altn talebine paralel olarak hzl bir ekilde artan net altn ithalatnn etkisiyle yl cari açk vererek kapatacaz. Yaptmz hesaplamalara göre, Kovid-19 salgnnn net turizm gelirlerimiz üzerindeki azaltc etkisi 25 milyar dolar, net altn ithalat üzerindeki yukar yönlü etkisi ise 12 milyar dolar seviyesinde. Bu geçici etkiler hariç bakldnda, 2020 ylnda 12,4 milyar dolar, yani milli gelirimizin % 1,7si kadar cari fazla verdiimizi hesaplyoruz. Cari ilemler dengesinin GSYHye orannn 2021 ve 2022 yllarnda srasyla yüzde 1,9 ve yüzde 0,7 olarak açk vermesini, program dönemi sonunda ise snrl fazlaya dönmesini ön görüyoruz. Bu kapsamda uluslararas alanda rekabetçi ve güçlü istihdam potansiyeli olan öncelikli sektörleri destekleyeceiz. Yurtiçi üretim kapasitemizi artracak, sürdürülebilir ihracat art salayacaz. 2021 ylnda yenilenecek kontratlardaki doal gaz fiyatlarnn doalgaz kefi kaynakl olarak daha uygun düzeylerde olumas enerji ithalatna olumlu yönde katk yapacaktr. Türk Eximbankn yeni yaklam, Türkiye Kalknma ve Yatrm Bankasnn yeni odak alanlar ile KOBlerimizi desteklemek, küresel tedarik zincirindeki paymz ve e-ihracat artrmak politikalarmzn öncelikleri olacak. Bu dönemde madencilik alannda katma deerli üretime yönelik yatrmlara da önem vereceiz. Turizm gelirlerimizi artrmak için 12 ay turizme geçile turizmde çeitlilii artracak, güvenli turizm sertifikasyonunu sürekli ve kalc hale getireceiz.
, Salgn sürecinin ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini ortadan kaldrmaya yönelik alnan tedbirler nedeniyle bütçeye yansyan maliyetler, salgnla mücadelede yakalanan baaryla orantl olarak önümüzdeki dönemde azalacak, ekonomik faaliyetlerde yaanan iyilemeye bal olarak bütçe gelirleri artacaktr. diyen Bakan Albayrak, Program dönemi boyunca bütçe açnn GSYHye orannn kademeli bir ekilde gerilemesi ve dönem sonunda yüzde 3,5 olmas beklenmektedir. Salgn kaynakl belirsizlik dönemi etkisi ile özel sektörün çekingen kalabilecei yatrmlarda kamunun sürükleyici rol üstlendii bir dönem göreceiz. Oranlarn ortaya koyduu kamu harcamalarndaki art üretimi, verimlilii ve istihdam destekleyecek belli alanlarda yaplacak sabit sermaye yatrmlar ile snrl tutacaz. Bu kapsamda art, demiryolu yatrmlar, sulama projeleri, eitim, Ar-Ge harcamalar, yeni OSBlerin desteklenmesi ve üniversite aratrmalarnda gerçekleecek. Ayrca, sürekli ve kalc gelir kaynaklar ile vergi tahsilatnda etkinliin artrlmasn, ekonomide kayt dln azaltlmasn, tevik sisteminin verimliliinin artrlmasn salayacak politikalar devreye alacaz. Devlet Malzeme Ofisinin (DMO) merkezi satn almadaki rolünün geniletilmesi, tek hazine hesabnn geniletilmesi gibi admlarla hedeflerimizi destekleyeceiz dedi.
FNANSAL STKRAR
Albayrak, Finansal stikrarn salanmas için gerekli stratejik reformlar program döneminin ana odak alanlarndan olacak. Finansal piyasalarda stratejik reformlar yoluyla tasarruflarmzn artrlmas, kaynak dalmnda etkinliin desteklenmesi, finansal okuryazarlk seviyesinin yükseltilmesi ve finansal sistemin sermaye piyasas ayann güçlendirilmesi amaçlanmaktadr. Para ve sermaye piyasalarnn derinletirilmesi için uzun vadeli tasarruflarda arta katk salayacak çalmalara devam edilecektir. Kredi kullandrmna ilikin süreçlerin iyiletirilmesine ve kredilerin verili amaçlar dorultusunda kullanlmasnn salanmasna yönelik çalmalara devam edilecektir. Katlm finans alannda uluslararas standartlara uyum salanacak ve katlm sigortacl yaygnlatrlacaktr. Ülkemizde finansal teknolojilerin yaygnlatrlmasna yönelik kapsaml bir strateji doküman ve eylem plan hazrlanacaktr. Finansal kapsaycln artrlmas, TL bazl finansal ürünlerin tevik edilmesi, dolarizasyonun azaltlmas, FM Merkezli Zenginletirilmi Kümelenme Modelinin uygulanmas dier admlarmz arasnda yer almaktadr. Yeni finansal mimari anlay çerçevesinde finansal istikrar ve güvenlii esas alan esnek, etkili ve kapsaml düzenleme altyapsnn güçlendirilmesi salanacaktr. Program dönemi boyunca, ekonominin salkl bir ekilde ilemesi ve oklara kar direncinin daha da artmas için youn çalma içerisinde olacaz eklinde konutu.
HEM VATANDALARIMIZA HEM DE PYASALARA GÜVEN VEREN BR PROGRAM HAZIRLAMA GAYRETNDE OLDUK
Berat Albayrak, Kovid-19 salgnnn getirdii tüm güçlüklere ramen önemli ilerlemeler saladklarn belirterek, sözlerini öyle sürdürdü:
Geçen yl 166 maddeden oluan bir eylem plan hazrlamtk. 166 maddenin 77sinin 2020, 32sinin 2021 ve 57sinin 2022de hayata geçirileceini takvime balamtk. Eylül 2020 itibaryla 2020 yl için belirlediimiz 77 eylemin 52sini yani yaklak yüzde 68ini hayata geçirdik, dier 25 eylemde de önemli ölçüde ilerleme kaydettik. 3 yl boyunca hayata geçirilmesi planlanan Bakanlklarmz görev alanndaki 166 eylemin 68i gerçekletirilirken, 98inde ilerleme süreci devam ediyor. Sürdürülebilir Büyüme, Enflasyonla Mücadele, Cari Dengenin salanmas, Finansal stikrar gibi temel alanlarda ortaya koyduumuz, stihdam öncelediimiz programmzn temel hedef ve politikalarn burada görebilirsiniz. Salgn döneminin belirsizliklerine ramen hem vatandalarmza hem de piyasalara güven veren bir program hazrlama gayretinde olduk. Ülkemizi, ekonomide bir üst lige çkaracak, sürdürülebilir büyüme modelini tesis edecek tüm politikalarn baarya ulamas için gece gündüz demeden çalmaya devam edeceiz.