Sanayi ve Teknoloji Bakanlna bal Güneydou Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalknma daresi Bakanl, 2002-2019 döneminde tarmdan sanayiye, enerjiden çevreye, kültür ve turizmden sosyal hayata kadar uygulad projelerle bölge kalknmas için stratejik rol üstlendi. Bu sürede bölgedeki organize sanayi bölgesi (OSB) says 18e, küçük sanayi sitesi says 38e yükseldi.
GAP Bölge Kalknma daresi Bakanlnn kuruluunun 31inci yl dönümü dolaysyla yaplan derlemeye göre, kurum, bölgenin kalknmas için çok sayda proje yürüttü.
Adyaman, Batman, Diyarbakr, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, anlurfa ve rnakn yer ald 9 ili kapsayan GAP Bölgesi, alan ve nüfus açsndan Türkiyenin yaklak yüzde 10unu oluturuyor.
GAP, çok sektörlü, sürdürülebilir insani gelimeye dayal, bölgenin rekabet gücünü artrmay, ekonomik ve sosyal bütünlemeyi güçlendirmeyi hedefleyen, entegre bir bölgesel kalknma projesi olarak uygulanyor.
Projeyle tarm, sanayi, enerji, ulatrma, eitim, salk, krsal ve kentsel altyap yatrmlaryla bölgenin ekonomik ve sosyal göstergelerinin ülke ortalamasna getirilmesi, bölge halknn yaam kalitesi ve refah düzeyinin yükseltilmesi hedefleniyor.
GAP ile bölgede 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali ve sulama ebekelerinin yapm planlanrken, projenin tamamlanmasyla 1,8 milyon hektar alann sulamaya açlmas, ylda 27 milyar kilovatsaat hidroelektrik enerji üretimiyle ülke enerji ihtiyacnn büyük bir bölümünün karlanmas öngörüldü.
Projenin hzl bir ekilde tamamlanabilmesi amacyla da bölgeye yaplan yatrmlar 2003 ylndan itibaren düzenli bir ekilde artrld. GAP Bölgesi yatrmlarnn ülke içindeki pay 2001de yüzde 5lere kadar düerken, 2003-2019 döneminde yüzde 14ü at.
Söz konusu dönemde GAP kapsamndaki yatrmlara cari fiyatlarla yaklak 137,4 milyar lira kaynak ayrlrken, bunlarn yaklak yüzde 90 nakdi gerçeklemeyle 122,9 milyar liras yatrma dönütü. GAP Bölgesine Kamu Yatrm Programndan bu yl tahsis edilen ödenek miktar 4,7 milyar lira oldu.
- GAP yatrmlar kendini amorti etti
GAP Bölgesinde 2002 sonuna kadar sulamaya açlan alan 215 bin hektar iken, geçen yl sonu itibaryla yaklak 572 bin hektara yükseldi. Enerji projelerinde gerçekleme oran da bu yl Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan tarafndan açlan Ilsu Baraj ve HES Projesi ile yüzde 90nn üzerine çkt.
Proje kapsamnda tamamlanan HESlerin iletmeye alnndan 2019 yl sonuna kadar ürettikleri elektrik enerjisinin parasal deeri 28,4 milyar dolar olurken, bu durum GAPn kendini amorti ettiini gösterdi.
Bölgede, arazi toplulatrmas ve tarla içi gelitirme projeleriyle 2,5 milyon hektar alanda toplulatrma çalmalar tamamland. Verimli Hilal olarak adlandrlan bölgede tarm alanlarnn sulamaya açlmas ve tarmsal altyapnn güçlendirilmesiyle ortaya çkacak potansiyelin daha hzl deerlendirilerek bölge ve ülke ekonomisine katk sunmas için sanayi, ulam, kültür, turizm ve dier altyap yatrmlar da tamamland.
GAP Bölgesindeki OSB says 18e, küçük sanayi sitesi says 38e yükseldi. Bölgede yaplan yatrmlar ve verilen tevikler sayesinde bölge sanayisinde önemli mesafe alnd.
Bu bölgeden 2002de Türkiyenin toplam ihracatnn yüzde 1,6sna karlk gelen 584 milyon dolar tutarnda d satm yaplrken, bölgenin geçen ylki ihracat 15 kat artla 9,2 milyar dolara çkt. Bu tutar, ülkenin toplam ihracatnn yüzde 5,3ünü oluturdu.
- Bölgede 6 il yatrmda öncelikli
Uygulamaya konulan yeni tevik yasasyla GAP Bölgesi illerinden Batman, Diyarbakr, Mardin, Siirt, anlurfa ve rnak bölgesel tevik sistemi kapsamnda en yüksek destein saland 6nc Bölgede yer ald.
Adyaman ve Kilis 5, Gaziantep ise 3üncü Bölge desteklerinden faydalandrld. Böylelikle bölge, yatrm ve desteklerden azami ölçüde yararlandrlrken, yatrmlarda önemli art meydana geldi.
GAP Bölgesinde 2002de 155 tevik belgesi verilmi, 872 milyon lira sabit yatrm tutaryla 8 bin 753 kiilik istihdam öngörülmütü. Geçen yl ise bölge illeri için 757 yatrm tevik belgesi düzenlenirken, öngörülen sabit yatrm 9,7 milyar liraya, istidam 51 bin 182 kiiye yükseldi.
Bu illerde Ocak 2003-Eylül 2020 döneminde ise 8 bin 234 tevik belgesi düzenlendi. Tevik belgesi kapsamnda, 78,2 milyar lira yatrm ve yaklak 381 bin kiiye ilave istihdam öngörüldü.
- Ulatrma altyaps gelitirildi
Bölgenin dier bölgelerle, illerle, limanlarla ve komu ülkelerle eriimini salayan ulatrma altyapsnda da önemli gelimeler kaydedildi.
Belediye belgeli tesislere giden yerli ve yabanc turist says 2002de 380 bin iken, 2018de 2,3 katna çkarak 866 bin kiiyi geçti. Ayn dönemde yerli ve yabanc turist geceleme says da 568 binden yaklak 1 milyon 438 bine yükseldi.
Turizm belgeli konaklama tesislerinde kalan turist says 2018de 2002ye göre 3,5 kat artarak, yaklak 1,9 milyona ularken, geceleme says da yaklak 4 kat artla 2,8 milyona çkt.
- Sosyal, eitim ve salk alanndaki yatrmlar
Bölgede sosyal, eitim ve salk gibi temel ihtiyaçlara yönelik yatrmlara da devam edildi. 2008-2019 döneminde 35 bin 642 derslik oluturuldu. 2002de bölgede yer alan üniversite says 3 iken, geçen yl sonu itibaryla 12ye çkt.
Salk alannda ise 2002de 63 hastane ve toplam 8 bin 223 yatak mevcut iken, 2018de hastane says 130a, yatak says 20 bin 541e yükseldi.
Bölgenin sosyal anlamda geliimini destekleyici spor salonlar ve yüzme havuzlar yaplmaya devam ederken, 2008-2019 döneminde 28 bin 550 seyircilik 26 spor salonu, 10 futbol sahas ve 7 kapal yüzme havuzu tamamlanarak hizmete açld. Bakm ve sosyal koruma, sosyal hizmet, engelsiz yaam ve gençlik merkezleri gibi 71 sosyal kurum da ayn dönemde hizmet vermeye balad.
- GAP Bölge Kalknma daresi Bakanl aktif rol ald
GAP Bölgesinde yaplan yatrmlarla neredeyse tüm sektörlerde önemli kazanmlar elde edilmesi, izlenmesi, deerlendirilmesi, koordinasyonu ve raporlanmasnda Sanayi ve Teknoloji Bakanlna bal GAP Bölge Kalknma daresi Bakanl aktif rol üstlendi.
Bakanlk, 2002-2019 döneminde tarm, sanayi, enerji, çevre, kültür-turizm ve sosyal yaam gibi alanlarda uygulad projeler sayesinde cari fiyatlarla yaklak 1,5 milyar liray bölgenin kalknmas için harcad. Sadece 2014-2019 döneminde uygulanan projelerle de 592 milyon liray aan destek saland.
Bu yl yaklak 88 milyon lira olan Bakanlk bütçesiyle 154 proje desteklendi. Gelecek yl GAP Bölge Kalknma daresi Bakanl için teklif edilen 95,9 milyon lira bütçenin yaklak 49 milyon liras yatrmlar için ayrld.