Türkiyede 1980de 1 milyon 40 bin olan manda saysnn 2011de 97 bin 632ye dümesi üzerine çalma balatan Tarm ve Orman Bakanl Tarmsal Aratramalar ve Politikalar Genel Müdürlüü, Anadolu Mandasnn Halk Elinde Islah Projesini hayata geçirdi.
Anadolu mandasnn büyüme, gelime, süt ve döl verim özellikleri bakmndan slah amacyla yürütülen proje sayesinde, 2019 TÜK verilerine göre yaklak son 9 ylda manda says yüzde 86,6 artla 184 bin 192ye çkt.
Projede yer alan illerden Diyarbakrda da GAP Uluslararas Tarmsal Aratrma ve Eitim Merkezi (UTAEM), Tarm ve Orman l Müdürlüü ile Diyarbakr Damzlk Manda Yetitiricileri Birlii ortaklyla yürütülen çalmalarla manda says yükselie geçti.
Diyarbakrdaki manda says, projenin balangcndan bu yana yüzde 121 artla 17 bin 295e çkt.
lde, proje kapsamndaki yetitiricilere u ana kadar 17 milyon 36 bin 590 lira destek saland.
GAP UTAEM Müdürü Mehdi Sümerli, AA muhabirine, 1980 ylndan bu yana kentte göç ve düük verim nedeniyle manda yetitiriciliinin azalmaya baladn söyledi.
Uygulama konulan proje sayesinde önemli sonuçlar elde edildiini belirten Sümerli, Bugün geldiimiz noktada iyi iler yaptmz görüyoruz. letme baznda laktasyon süt veriminde yüzde 20 art oldu diye konutu.
Proje teknik elemanlarmz yetitiricilerimizle birlikte sürekli sahada çalp verileri kayt altna almakta ve üreticileri çeitli eitimlerden geçirmektedirler. diyen Sümerli, emei geçen herkese teekkür etti.
Projenin ilin 7 ilçesinde 325 yetitiricideki 2 bin 500 manda ile devam ettiini anlatan Sümerli, öyle konutu:
Proje kapsamnda yetitirilen damzlk mandalar projede yer almayan dier manda yetitiricileri tarafndan alnyor. Onlar da projeden dolayl olarak faydalanarak sürülerinin verimini artrmaktadrlar. Dier yetitiriciler de böylelikle verimlerini ve hayvan saylarn artrmakta. Bu da mandacl cazip hale getirmekte. Hem süt hem de et verimi yükselince manda yetitiricilii artmakta. 2011 ylnda balayan projeyle hayvan saysnn bugün ulat noktann nedeni bu slah çalmalardr.
- Suni döllemede yüzde 40 baar
Manda yetitiriciliinin zahmetli olduunu belirten Sümerli, Geçen yl suni tohumlama yaptk ve bu yl malaklar elde ettik. Suni tohumlamada baarmz yüzde 40, bu ciddi bir rakam. Mandada suni tohumlama çok zor bir i. Bu yöntemle 8 malamz dodu ve büyüdü. dedi.
Projede yer alan yetitiricilere verilen desteklere deinen Sümerli, unlar kaydetti:
Projede yer alan yetitiricilere manda ba 850, damzla ayrlan malak bana da 200 lira destek veriliyor. Hem projede yer alan hem de almayan bütün manda yetitiricilerine de Bakanlmz malak ve annesi için 500 lira destek veriyor. Bakanlmz bu desteklerle mandacl tevik etmek, cazip hale getirmek amacnda. Soyu tükenmek üzere olan mandalarn korunmas ve yaatlmas amacyla bakanlmz çok önemli destekler verdi. Tarm ve Orman Bakanlmzn mandacln korunmas ve gelitirilmesi amacyla hayata geçirdii proje amacna ulamtr. Bunu daha üst seviyeye çkartmak için sahada çalmaya devam ediyoruz.
Yeniehir ilçesine bal krsal Alpu Mahallesinde manda yetitiricilii yapan ve projede yer alan Nesih Atl da projenin kendilerine büyük fayda saladn söyledi.
Proje öncesinde 15 mandasnn bulunduunu belirten Atl, Maddi külfetten dolay manda saysn düürmeye çalyorduk. çünkü zarar ediyorduk. Proje sayesinde ayvan saymz 45e çkardk. dedi.
Verilen desteklerin masraflarnn çounu karladn belirten Atl, bu nedenle mandaclktan kar etmeye baladklarn dile getirdi.
Hayvanlarn iyi olann tespit etmek için kayt tuttuklarn dile getiren Atl, öyle devam etti:
Verimli hayvanlarn soyunu çoaltyoruz. Verimsiz olanlar da projeden çkaryoruz. Verimli hayvanlar tuttuumuz için süt veriminde de art oldu. Daha önce bir mandadan 5 kilograma kadar süt alabiliyorduk, u anda ise 10 kilograma kadar süt alabiliyoruz. Sütten kar etmeye baladk. nek sütünün bir kilogram 3,5 lira iken manda sütü 6 lira.