Türkiyede hane halk varlklar haziran itibaryla geçen yln ayn ayna göre yüzde 34,6 artarak 2,1 trilyon liraya ularken, bunda varlklarn büyük ksmn oluturan mevduattaki yükseli etkili oldu.
2021 Yl Cumhurbakanl Yllk Programndan yapt derlemeye göre, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgnnn dünya ekonomilerini etkiledii yln ilk yars itibaryla hane halk varlklarndaki deiim dikkati çekti.
Haziran itibaryla hane halk varlklar yllk yüzde 34,6 art gösterirken, 2,1 trilyon lira olarak kaytlara geçti. Bu varlklarn yaklak yüzde 80ini oluturan mevduat söz konusu dönemde yüzde 29,7 yükselerek 1 trilyon 678,4 milyar liraya ulat. Söz konusu mevduat varlnn 845,8 milyar liras tasarruf mevduat, 681 milyar liras döviz tevdiat, 151,6 milyar liras kymetli maden deposundan olutu.
Bu dönemde yatrm fonlar yüzde 53,5 artarak 258,6 milyar liray buldu. Yatrm fonlarnda 258,6 milyar liralk tutarn 112,4 milyar liras menkul kymet, 148,2 milyar liras da katlmclarn fon tutar ile devlet katks tutar toplamn ve otomatik katlm sistemi verilerini de içeren emeklilik yatrmlarndan olutu.
Borsa stanbulda yerli yatrmc ilgisiyle hane halknn hisse senedi stoku yüzde 115,1 art gösterdi. Bu dönemde hane halknn kamu tahvil ve bono stokunda yüzde 102,8 arta karn, özel sektör tahvil ve bono stoku yüzde 22,7 azald.
- Hane halk varlklarnn borcuna oran 2,5 puan artt
Öte yandan, söz konusu dönemde hane halk borcunda art gerçekleirken, finans d kesim döviz borçluluunda düü eilimi görüldü.
Haziran itibaryla hane halk borcu, geçen yln ayn dönemine göre yüzde 33,5 artarak 728,4 milyar liraya yükseldi. Bu artta en çok yüzde 34,8 artan banka kredileri etkili oldu. Ayn dönemde finansal kiralama irketi kredileri yüzde 21,1 artt. Finansman irketlerinin kullandrd kredilerde ise yüzde 18,3 düü görüldü.
Hane halk yükümlülükleri arasnda haziran itibaryla yüzde 98,5 ile en büyük kalemi oluturan banka kredisi stoku içinde 2019un ayn dönemine göre ihtiyaç kredisi stoku yüzde 55,3, tat kredisi stoku yüzde 36,4 ve konut kredisi stoku yüzde 29,4 artt. Kovid-19 salgn döneminde finansal piyasalarn sorunsuz ilemesi ve kredi kanallarnn açk tutulmas amacyla alnan önlemler, bankalarn kullandrd konut, tat ve ihtiyaç kredisi stokundaki arta katk salarken, tüketicilerin salgn döneminde evlerinin dnda daha az vakit geçirmesi kredi kart harcamalarn nispeten olumsuz etkiledi.
Hane halk varlklarndaki artn borcundaki artn üstünde olmas nedeniyle haziran itibaryla hane halk varlklarnn yükümlülüklere oran geçen yln ayn dönemine kyasla 2,5 puan artarak yüzde 289,8e yükseldi. Dier taraftan, hane halk yükümlülüklerinin GSYHye oran 2,7 puan yükselile yüzde 16,2ye, varlklarnn GSYHye oran 8,1 puan artarak yüzde 46,9a çkt.
- Firmalarn net döviz aç dütü
Ayrca, bu yl temmuz itibaryla finansal kesim dndaki firmalarn net döviz aç, geçen yln ayn dönemine göre varlklarndaki yüzde 6,9 orannda art ve yükümlülüklerindeki yüzde 5,1 düü sonucu 24,1 milyar dolar dolar azald. Böylece, söz konusu açk Haziran 2013ten sonraki en düük seviye olan 162,2 milyar dolara geriledi.
Varlklarn en büyük unsuru olan mevduattaki yllk yüzde 14,9 art, buradaki yükseliin temel kayna oldu. Ayn dönemde ihracat alacaklar yüzde 35,9 düüle gerileyen tek varlk kalemi oldu.
Söz konusu dönemde yükümlülüklerde bütün kalemlerde azal görülürken, nakdi krediler yüzde 5,8, ithalat borçlar yüzde 1,3 geriledi.
Yurt dndan salanan kredilerdeki azal, yurt içinden salanan kredilerdeki azala göre daha snrl kalrken, 2018 ylnda kullanm kaldrlan dövize endeksli krediler ise bu yln temmuz aynda geçen yln ayn dönemine göre yüzde 51,9 geriledi.
Finansal kesim dndaki firmalarn ksa vadeli net döviz pozisyonu fazla vermeyi sürdürürken, temmuzda 18,8 milyar dolarlk fazla 2008e kadar giden seri tarihinin en yüksek fazlas olarak kaydedildi.
Bu dönemde ksa vadeli net döviz pozisyonu fazlasnda geçen yln ayn dönemine göre 12,3 milyar dolarlk artta, firmalarn ksa vadeli varlklarnn 6,4 milyar dolar yükselmesi ve ksa vadeli yükümlülüklerinin 5,9 milyar dolar azalmas etkili oldu.
- Hane halk ve finans d kesim borçluluu AB ortalamasna kyasla düük
Türkiyenin hane halk borçluluu ve finansal kesim dndaki firma kredilerinin GSYHye oran, dier ülke gruplaryla karlatrldnda her iki gösterge bakmndan da oldukça düük bir risklilik seviyesine sahip olarak dikkati çekti.
Uluslararas Ödemeler Bankas verilerine göre, bu yln ilk çeyrei itibaryla Türkiyenin hane halk kredilerinin GSYHye oran yüzde 15,1 ile hem gelimekte olan ülkelerin hem de raporlanan ülke ortalamalarnn oldukça altnda kald. Dier ülke gruplaryla karlatrldnda, finansal kesim dndaki firma kredilerinin GSYHye orannda da Türkiyenin, yln ilk çeyrei itibaryla yüzde 68,9 oranyla düük risklilie sahip olduu görüldü. Raporlanan tüm ülkelerin arlkl ortalamasna bakldnda, bu orann ayn dönemde yüzde 96, gelimekte olan ülke arlkl ortalamas yüzde 102,1 oldu.
Finansal istikrarn sürdürülebilirliinde hane halk ve finans d kesim borçluluunun benzer ülkelere ve AB ortalamasna kyasla halen düük seyretmesi olumlu bir etken olarak deerlendirildi. Ayrca, 2009 ylndan bu yana hane halknn yabanc para cinsinden borçlanamamasna yönelik uygulama, 2014 ylndan itibaren tüketici kredilerinde daha younlukla uygulanan makro ihtiyati tedbirler ve 2018 ylndan bu yana devrede olan firmalarn yabanc para cinsinden borçlanmasna ilikin düzenleme bu bakmdan ilave katk salad.