çinde üretilen Covid-19 asnn Türkiyede ilk gönüllü uygulamas geçen 16 Eylülde Hacettepe Üniversitesinde salk çalanlarna yapld. Aradan geçen 20 günü akn sürede imdiye kadar 100ün üzerinde salk çalanna a uygulamas yapld. 25 merkezde yürütülen gönüllü uygulamalarnn koordinatörlüünü üstlenen Hacettepe Üniversitesinden Tp Fakültesi Enfeksiyon Hastalklar ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal Öretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akova, a uygulanan gönüllülerde imdiye kadar ciddi bir yan etkiye rastlanmadn söyledi. Prof. Dr. Akova, gönüllülerin yarsna da bo a yaptklarn hatrlatarak, kinci alamadan 14 gün sonra gönüllülerin kanlar alnarak, antikor olup olmadna baklacak. Ondan sonra da gönüllüleri periyodik olarak takip edeceiz bir yla kadar. Zaten riskli grubu alyoruz u anda. Hastalanp hastalanmadklarna bakacaz. Buradan da ann koruyucu olup olmadn bo a yaplm olanlarla kyaslama olanan konuacaz diye konutu.
DÜNYA çAPINDA RUHSAT BAVURUSU OLACAK
Prof. Dr. Akova, bu ayn sonuna kadar 1200 salk çalannn alanm olacan tahmin ettiini anlatarak, Kasm ay itibaryla dier 13 bin gönüllü alanmas balayacak. Daha yaygn bir duyurma kampanyas yapacaz o zaman. Ylbana kadar da 13 bin kiilik büyük grubu bitiririz. Ama sadece a yapmakla kalmyoruz. Son adan sonraki takipte bu kiilerin kanlarnda antikor olacak m olmayacak m, geçen süreç içinde aladklarnz içinde hastala yakalananlar olacak m olmayacak m? Ann gerçek etkinliini bunlarn sonuçlarna göre belirleyeceiz. Bu sonuçlar baarl olur ve ann da güvenli olduunu kantlarsak 13 bin kiilik grup içinde o zaman ruhsat bavurusunda bulunulacaktr. Ruhsat bavurusu sadece Türkiye için söz konusu deil dünya çanda bir ruhsatlama olacak. Bizim dmzda Endonezya ve Brezilyada da kullanlyor. Onun dndaki baka ülkelerde de çalma yaplmas planlanyor. Bütün bu çalmann sonuçlar olumlu olur, ann baarl ve yan etkisinin olmad gösterilirse o zaman dünya çapnda bir ruhsat bavurusu söz konusu olur. Onun için de benim tahminim ylba civar dedi.
TÜRKYEDE YILBAINDAN SONRA KULLANILABLR OLACAK
Prof. Dr. Akova, herkese yetecek kadar a üretmenin önemine iaret ederek, Tüm dünyada süregelen 10 adet faz 3 çalma var. Üreticiler henüz çalmalar bitmeden fabrikalarla anlama yapp, ay bir yandan da ürettirmeye baladlar. çalmann sonucunu onlar olaslkla olumlu çkacak diye düünüyorlar. Olumsuz çkarsa zaten o alar çöpe gidecek. O alar bir yandan üretiliyor. Alardan bir ya da bir kaç güvenli ve baarl olduu kantlanrsa o alar hemen piyasaya çkacak. Bunlar 100 milyonlu rakamlar. Halbuki u an dünya nüfusunun yaklak 7,5 milyar olduunu düünün, 15 milyar doz aya ihtiyaç var. çünkü alarn büyük çounluu iki doz gerektiren alar. Bu ay böyle birkaç ay içinde üretebilmek mümkün deil. Parti parti üretilecek muhtemelen. Bir takm ülkeler anlamalarn yaptklar ülkelere öncelikle gidecek. Ylbandan sonraki zamanda Türkiyede bu ann kullanlabilir olacan zannediyorum. Dediim gibi ann ruhsat almas bir yana ruhsat aldktan sonra aya eriim de sorun olabilecektir. Onun da görüme ve anlamalarn yapmak gerekecek ifadelerini kulland.
YERL AI YAZA DORU
Prof. Dr. Akova, yerli ada ise hayvan denemeleri biten alar olduunu ifade ederek, Hayvanlarda etkili olduu gözüktü. Faz 1 aamas dediimizi yan etki ve doz açsndan denenmesi çalmalarnn yaplmas lazm. Genelde küçük gruplarda 20-30luk gruplarda yaplan çalmalardr. Ann bu aamaya geldiine karar verilir ve klinik çalma için izin verilirse a ksa sürede tamamlanr olabilecektir. Yan etki hemen çkmaz. Belli bir süre ay yaptnz gönüllüyü gözlemeniz lazm. Bu da bir aya kadar uzayabilecek bir süre. Faz 2de biraz daha geni gönüllüler kapsamnda ann etkinliine de bakmaya balyorsunuz yan etkiyle beraber. Eer o aamay da geçerse ondan sonra faz 3 dediimiz binlerle ifade edilen gönüllülere uygulanr. Bir yerli ada ruhsatlanma çalmasna kadar 6 aya kadar geçecek bir süre var demektir. Önümüzdeki yaza doru veya bahar sonuna doru bugün balanrsa ann bir yerli a olarak piyasaya çkacan tahmin ediyorum diye konutu.