Gazi Mustafa Kemal Paşa, 9 Ağustos akşamı Sarayburnu Parkında düzenlenen toplantıda halka, Yeni Türk harflerini her vatandaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya öğretiniz. (...) Milletin yüzde sekseni okuma yazma bilmiyorsa, bu hata bizde değildir. Türkün seciyesini anlamayarak, kafasını zincirlerle saranlarındır. diye seslendi.
TBMM de 1 Kasım 1928de, Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanunu kabul etti. Bu yasayla süreli yayınların, levha, tabela, ilan ve sinema yazılarının 1 Aralık 1928den itibaren Türk harfleriyle basılmaları öngörüldü. Tüm bu yayınlar, öngörülen tarihte yeni harflerle basılmaya başlandı.
Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları 5 Aralık 1927de tedavüle alındı. İlk banknotlar, idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği Tanzimat Döneminde, reformların finanse edilmesi amacıyla basıldı.
Osmanlı banknotları, Abdülmecit tarafından 1840 yılında Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere (Para Yerine Geçen Kağıt) adıyla hazine bonosu niteliğinde çıkarıldı. Elle yapılan ve resmi mühür taşıyan bu paralar, 1842den itibaren matbaada bastırılmaya başlandı.
Osmanlı Devleti, 1915ten itibaren de 4 yıl boyunca banknot çıkardı. Bu banknotlar evrak-ı nakdiye adı altında Türkiye Cumhuriyetine intikal etti. Evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyetin ilk yıllarında para basılmaması nedeniyle 1927 sonuna kadar tedavülde kaldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 30 Aralık 1925te kabul ettiği kanunla, devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle yeni banknotların bastırılmasına karar verdi.
Banknotlar, Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyonun kararı doğrultusunda 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 liralık kupürlerden oluştu.
Filigranlı kağıtlara kabartma şeklindeki banknotlar, 1 Kasım 1928 Harf Devriminden önce bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür değerleri ise Fransızca yazıldı.
Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler, 4 Aralık 1927den itibaren dolaşımdan çekildi. Türkiye Cumhuriyetinin bu ilk banknotları ise 5 Aralık 1927de dolaşıma çıkarıldı.
- GÖKTÜRK-1 2016da fırlatıldı
Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) hedef istihbaratına yönelik ihtiyacını, coğrafi kısıtlama olmaksızın dünyanın her yerinden yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsüyle karşılayacak GÖKTÜRK-1 uydusu, 5 Aralık 2016da Fransız Guyanasından fırlatıldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın katılımıyla Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve Savunma Sanayi Müsteşarlığı ev sahipliğinde Türk Havacılık ve Uzay Sanayi AŞ (TUSAŞ) Akıncı tesislerinde düzenlenen törende, fırlatma anı canlı izlendi.
Hem sivil hem de askeri uygulamalar için çok yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri sağlayan GÖKTÜRK-1, bu özellikleriyle en gelişmiş sistemlere sahip keşif, gözetleme uyduları arasındaki yerini aldı.
Haftanın belli başlı öteki olayları ise şöyle:
1 Aralık?
1402- Timur, 57 yıldır Rodos şövalyelerinin hüküm sürdüğü İzmiri kuşattı.?
1906- Dünyanın ilk sinema salonu Pariste açıldı.?
1928- Yeni Türk harflerinin kullanımı yürürlüğe girdi. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başlandı.?
1928- 2. İktisat Şurası toplandı.?
1928- Osmanlı borçlarının tasfiyesine ilişkin anlaşma TBMMde onaylandı.?
1940- İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla Türkiyede geceleri karartma uygulaması başladı.?
1943- Roosevelt, Churchill ve Stalinin katıldığı Tahran Konferansı sona erdi.?
1950- Türk askerleri, Korede Kunuri Zaferini kazandı.?
1954- Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın cezaevine konuldu.?
1964- Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık kurulmasını öngören, 12 Eylül 1963te imzalanan Ankara Antlaşması yürürlüğe girdi.?
1968- Şarkıcı, oyuncu Dario Moreno, 47 yaşında İstanbulda öldü.?
1980- Turgut Özal Başbakanlık Müsteşarlığına atandı.?
1980- Sanat dergisi Gösteri yayımlanmaya başlandı.?
1986- Yazar Demir Özlü, hakkında açılan davaya katılmaması gerekçesiyle vatandaşlıktan çıkarıldı.?
1989- Doğu Almanya Parlamentosu, Komünist Partiyi iptal etti.?
1994- Türk tangolarının unutulmaz yorumcusu Şecaattin Tanyerli, 74 yaşında vefat etti.
2010- DİSK genel başkanlarından Kemal Türklerin öldürülmesine ilişkin Ünal Osmanağaoğlunun yargılandığı dava, zaman aşımı gerekçesiyle ortadan kaldırıldı.?
2011- YÖK Genel Kurulu, üniversiteye giriş sınavında yerleştirme puanlarının hesaplanmasında kullanılan katsayı uygulamasını kaldırdı.?
2016- İsrailin Ankara Büyükelçisi Eitan Naeh Ankaraya geldi. Naeh, 6 yılın ardından ilişkilerin normalleşmesiyle Türkiyeye atandı.
2018- Eski ABD Başkanı George Bush, 94 yaşında Teksasta hayatını kaybetti.
2019- Portekizin Guimaraes kentinde düzenlenen Down Sendromlular Dünya Judo Şampiyonasında Talha Ahmet Erdem ile Doğukan Coşar altın madalya kazandı.
2021- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yeni tip koronavirüsün Omicron varyantının en az 23 ülkede görüldüğünü bildirdi.
2023- Anadolu Ajansının (AA) abluka altındaki Gazze Şeridinde serbest habercisi olarak görev yapan kameramanı Muntasır es-Savvaf, İsrail hava saldırısında hayatını kaybetti.
2023- Tiyatro ve sinema sanatçısı Can Gürzap 79 yaşında İstanbulda yaşamını yitirdi.
2024- İsrailin aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, özellikle Araplar ile Yahudilerin karışık olarak yaşadığı kentlerde bulunan camilerdeki hoparlörlere el konulması talimatı verdi.
2 Aralık
1804- Napolyon Bonapart, Pariste Papanın elinden taç giyerek Fransa İmparatoru oldu.
1873- Türkiyenin ilk borsası sayılan Dersaadet Tahvilat Borsası açıldı.
1888- Vatan Şairi olarak anılan şair, yazar, gazeteci, devlet adamı Namık Kemal, 48 yaşında zatürre hastalığından Sakız Adasında vefat etti.
1901- King Camp Gillette tarafından jiletin patenti alındı.
1909- Leo Baekland ilk yapay plastik Bakalitin patentini aldı.
1909- Fransız Baron Catchers, Osmanlıdaki ilk uçak gösterisini yaptı. Uçak, Şişli Hürriyeti Ebediye Tepesinden Bulgar Hastanesine indi.
1914- Avusturya, Belgradı işgal etti.
1918- Ermenistan, Osmanlı devletinden bağımsızlığını ilan etti.
1920- Gümrü Antlaşması ile Kars, Ermenistandan alındı.
1928- Celal Sahir (Erozan) Beyin hazırladığı İmla Lügati yayımlandı. Celal Sahir Bey, 1932de Türk Dil Kurumu kurucuları arasında yer aldı.
1961- Küba lideri Fidel Castro, kendisini Kübayı komünizme taşıyacak bir Marksist Leninist olarak deklare etti.
1963- Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzonda açıldı.
1963- Türkiyenin ilk koalisyon hükümetinin başkanı İsmet İnönü, 24 yıl sonra ilk kez üstlendiği başbakanlık görevinden istifa etti.
1982- Dr. Robert K. Jarvik tarafından geliştirilen ilk yapay kalp, Barney Clark adlı hastaya takıldı.
1988- Benazir Butto, Pakistan Başbakanı olarak yemin etti.
1993- Kolombiyalı uyuşturucu imparatoru Pablo Escobar, Meddelinde güvenlik güçlerince öldürüldü.
2003- Yargıtay 11. Ceza Dairesi kayıp trilyon davasında kapatılan Refah Partisinin Genel Başkanı Necmettin Erbakana özel belgede sahtecilik suçundan verilen 2 yıl 4 ay hapis cezasını oy birliğiyle onadı.
2010- Kentlere en az zararı vererek, insanları öldürmek üzere taktik nükleer silah olarak tasarlanan nötron bombasını icat eden Samuel T. Cohen 89 yaşında öldü.
2020- İngiltere, Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahinin kurucu ortağı olduğu BioNTechin Pfizer ile geliştirdiği Kovid-19 aşısının yaygın kullanımına onay veren ilk ülke oldu.
2024- Oxford Sözlüğü, sosyal medyanın gereksiz ve eğlencelik kullanımını ifade eden beyin çürümesini yılın kelimesi seçti.
2024- Dünya Futbol Zirvesi, Suudi Arabistanın başkenti Riyadda düzenlendi.
3 Aralık
1574- Sultan II. Selim vefat etti.
1918- I. Dünya Savaşından sonra Londrada yapılan Müttefik Kongresi sona erdi, Almanyanın savaş tazminatı ödemesine karar verildi.
1923- Teşkilatı Esasiye Encümeni yeni anayasayı görüşmeye başladı.
1934- Dini kisvelerle ilgili yasaklar öngören Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun kabul edildi.
1942- Zonguldakta bir maden ocağındaki kazada 63 işçi hayatını kaybetti.
1956- İngiltere ve Fransa, Süveyşten çekileceklerini açıkladı.
1959- Dr. Fazıl Küçük Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu.
1967- İlk kalp nakli ameliyatını, Güney Afrikalı kalp cerrahı Dr. Christian Barnard, Cape Townda yaptı, hasta 18 gün yaşayabildi.
1971- Anayasa hukuku profesörü, 1961 Anayasasının yazımına katkı veren, eski Dışişleri Bakanı Prof. Dr. Mümtaz Soysal, komünizm propagandası yapma suçundan, 6 yıl 8 ay hapse mahkum edildi.
1971- Pakistan-Hindistan Savaşı başladı.
1981- Bülent Ecevit, 4 aylık hapis cezasını çekmek üzere Ankara Merkez Kapalı Cezaevine gönderildi.
1989- Maltada bir araya gelen ABD Başkanı George Bush ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov, soğuk savaşın bittiğini resmen ilan etti.
1994- Şair Orhan Şaik Gökyay, İstanbulda 92 yaşında vefat etti.
1999- Bakanlar Kurulu, Boluya bağlı Düzce ilçesinin il, Kaynaşlı ve Derince beldelerinin de Düzceye bağlı ilçe yapılmasına karar verdi.
2013- ABD İflas Mahkemesi, Detroit şehrinin iflas kararını onayladı. Detroit, ABDnin resmen iflas eden en büyük şehri oldu.
2016- Siber Güvenlik konusunda faaliyet gösterecek Siber Güvenlik Kurulu ve KamuNet kuruldu.
2023- Beşiktaş Kulübünün olağanüstü genel kurulunda Hasan Arat, rakibi Serdal Adalıyı geçerek başkanlığa seçildi.
2024- Panama Belgeleri, Pandora Belgeleri, Pegasus Projesi gibi geniş çaplı belge ve veri sızıntılarını dünya gündemine taşıyan, önde gelen araştırmacı gazetecilik kuruluşu Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesinin (OCCRP) kurulduğu 2008den bu yana en büyük fon sağlayıcısının ABD hükümeti olduğu, Washingtonun OCCRPnin yöneticilerini veto hakkı olduğu ortaya çıktı.
4 Aralık
1897- Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında barış anlaşması imzalandı.
1920- Ankarada maaşlarını alamayan öğretmenler ilk kez grev yaptı.
1929- Türk parasının değerini yükseltmek için alınacak önlemlerle her yerde yerli malı kullanılmasını hedefleyen bir kararname yayımlandı.
1933- Eskişehir Şeker Fabrikası kuruldu.
1943- İnönü-Churchill-Roosevelt arasında Kahire Konferansı yapıldı.
1945- İstanbulda komünizm karşıtı gösteride, Tan, La Turquie, Yeni Dünya matbaaları, Berrak ve ABC kitabevleri tahrip edildi.
1955- Türkiyede ilk elektrikli tren, İstanbulda Sirkeci-Halkalı arasında çalışmaya başladı.
1961- İngilterede doğum kontrol hapları serbestçe satışa çıkarıldı.
1981- ABD Başkanı Ronald Reagan, CIAnın ülkedeki casusluk faaliyetlerine izin vererek örgütün yetkilerini genişletti.
2017- Eski Yemen Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih, Sananın güneyinde konvoyunu durduran Husiler tarafından öldürüldü.
2019- Emre Sakçı, İskoçyanın Glasgow kentindeki Avrupa Kısa Kulvar Yüzme Şampiyonası erkekler 50 metre kurbağalamada gümüş madalya alarak, Türkiyeye bu stil ve mesafede ilk madalyasını kazandırdı.
5 Aralık
1492- Kristof Kolomb, Haitiyi keşfetti.
1791- Besteci Wolfgang Amadeus Mozart, Avusturyanın başkenti Viyanada öldü.
1901- çok sayıda çizgi filme imza atan Walt Disney, ABDnin Chicago kentinde doğdu.
1920- TBMMde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu kuruldu, Mustafa Kemal, Grup Başkanlığına seçildi.
1921- Britanya İmparatorluğu, İrlanda devrimci grubu Sinn Fein ile anlaşmaya vardı ve İrlanda bağımsız bir devlet oldu.
1923- Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.
1926- İzlenimcilik akımının kurucularından Fransız ressam Claude Monet öldü.
1927- Türkiye Cumhuriyetinin ilk Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar, güven mektubunu sundu.
1927- Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları tedavüle çıkarıldı.
1933- ABDde 14 yıldır devam eden içki yasağı kaldırıldı.
1934- Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1950- Milli Savunma Bakanlığı, Koredeki askerlerin yüzde 10unun kaybedildiğini açıkladı.
1978- Sovyetler Birliği, Afganistan ile 20 yıllık dostluk anlaşması imzaladı.
1987- Cibali Tütün Fabrikası yandı.
1997- Irakın kuzeyinde bazı kamplara yerleşerek kış mevsimini geçirmeye hazırlanan teröristlere karşı Süpürme Harekatı başlatıldı.
2003- Türk Telekomünikasyon AŞnin hızlı internet uygulaması ADSL kullanıma açıldı.
2013- Güney Afrikanın efsanevi lideri Nelson Mandela, 95 yaşında öldü.
2016- GÖKTÜRK-1 uydusu, Fransız Guyanasından fırlatıldı.
2017- Batı Afrika ülkesi Sierra Leonea ait dünyanın en büyük işlenmemiş elmaslarından biri olan 709 karatlık Barış Elması 6,5 milyon dolara satıldı.
2019 - Koli bandıyla duvara yapıştırılmış bir muzdan oluşan sanat eseri, ABDde 120 bin dolara satıldı.
2023- Türkiyeden yasa dışı yollarla ABDye götürülen Anadolu kökenli 41 tarihi eser Türkiyeye iade edilmek üzere New Yorkta bulunan Türkevinde Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Gökhan Yazgı tarafından teslim alındı.
6 Aralık
343- Aziz Nicholaos ya da Noel Baba olarak da bilinen ve Antalyanın Kale ilçesine bağlı Demre beldesinde yaşayan Aya Nikola 65 yaşında öldü.
1492- Kristof Kolomb, altın araştırmaları yapmak için Santo Domingo Adasına vardı.
1862- ABD Başkanı Abraham Lincoln, Minnesotadaki Sioux isyanına katılarak tutuklanan 303 Kızıldereliden 39unun asılmasına karar verdi. İdamlar 26 Aralıkta gerçekleştirildi.
1877- Thomas A. Edison, ilk ses kaydını yaptı.
1936- çok sayıda şiiri bestelenen Şair Leyla (Saz) Hanım vefat etti.
1938- Fransa ve Almanya, dostluk anlaşması imzaladı.
1940- Yunanistan, Arnavutlukta Premete kentini işgal etti.
1941- İngiltere; Romanya, Macaristan ve Finlandiyaya savaş ilan etti.
1959- ABD Başkanı Dwight Eisenhower, resmi ziyaret için Türkiyeye geldi.
1971- Hindistan, Pakistandan bağımsızlığını ilan eden Bangladeş Demokratik Cumhuriyetini tanıdığını açıkladı.
2013- Ürdün, BM Güvenlik Konseyi üyeliğine seçildi.
2017- ABD Başkanı Donald Trump, Kudüsü resmen İsrailin başkenti olarak tanıdığını, Tel Avivdeki Amerikan Büyükelçiliğinin Kudüse taşınacağını açıkladı.
2021- Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü sahibi ve Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu Üyesi Prof. Dr. Şaban Teoman Duralı, 74 yaşında hayatını kaybetti.
2023- BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, görev süresi boyunca BM Şartına bağlı yetkisini ilk kez kullanarak Gazzedeki insani felaketin önlenmesi için Güvenlik Konseyine mektup gönderdi.
7 Aralık
1842- New York Filarmoni Orkestrası ilk konserini verdi.
1894- Süveyş Kanalını hayata geçiren Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps öldü.
1921- Sadrazam Sait Halim Paşa, Romada bir Ermeni tedhişçi tarafından öldürüldü.
1925- İstiklal Mahkemesi, Erzurumda çalışmalarına başladı.
1932- Muhsin Ertuğrulun Bir Millet Uyanıyor filmi gösterime girdi.
1941- Japon uçakları Amerikan deniz üssü Pearl Harboru bombaladı. 5 savaş gemisi, 14 gemi, 200 uçak kaybedildi, 2 bin 400 kişi öldü.
1944- Reşad Ekrem Koçunun İstanbul Ansiklopedisinin ilk fasikülü çıktı.
1956- çalıkuşunun yazarı Reşat Nuri Güntekin, 67 yaşında Londrada vefat etti.
1958- İstanbulda, sokaklarda hulahop çevirmek yasaklandı.
1972- Apollo 17 uzay mekiği, Cape Canaveral Uzay Üssünden fırlatıldı.
1974- Hayali Küçük Ali olarak tanınan Karagöz oynatıcısı, yazar Mehmed Muhiddin Sevilen 88 yaşında vefat etti.
1979- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil, uğradığı saldırıda 58 yaşında hayatını kaybetti.
1988- Nemrut Dağı Ulusal Parkı açıldı.
1988- Ermenistandaki depremde yaklaşık 100 bin kişi öldü.
1991- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun (DİSK) Genel Kurulu 11 yıl aradan sonra toplandı.
1992- Fotoğraf sanatçısı yönetmen Şahin Kaygun, 41 yaşında vefat etti.
1993- Ressam Abidin Dino, 80 yaşında hayata veda etti.
2002- Türkiye güzeli Azra Akın, Londrada yapılan yarışmada dünya güzeli seçildi.
2004- Sahnede kaza sonucu komaya giren tiyatro sanatçısı Eren Uluergüvene beyin ölümü tanısı konuldu.
2017- Gök bilimciler, en uzak süper kütleli kara delik keşfetti. 13 milyar ışık yılı uzaktaki kara deliğin kütlesinin Güneşinkinin yaklaşık 800 milyon katı büyüklükte olduğu belirlendi.
2018- çin, Ayın karanlık yüzüne inecek keşif aracı çangı-4ü uzaya fırlattı.
2023- ABDde Washington Post gazetesinin çalışanları 1970li yıllardan bu yana ilk defa greve gitti.
2023- Danimarkada kutsal kitapların yakılmasını ve bu kitaplara saldırıları yasa dışı kılan yasa tasarısı kabul edildi.