Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA) nedir? Her sene Mays aynn ortalarnda havalarn snmas ile birlikte ortaya çkan kenelerin srmas sonucunda bulaan virüs Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA) hastalna sebep vermekte. Bu sene zaten koronavirüs gündemi henüz gündemdeyken imdi de Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA) hastalnn yaylmasnda endie ediliyor. Peki Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA) nedir ve Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA) nasl bular?
Krm Kongo Kanamal Atei (KKKA)
Krm-Kongo Kanamal Atei (KKKA), keneler tarafndan tanan Bunyaviridae ailesine bal Nairovirüs grubuna ait bir virüsle oluan ate, halsizlik, itahszlk, kas ars, ba ars, bulant, kusma, ishal ve ar vakalarda kanama gibi bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaan) karakterli bir enfeksiyon hastaldr.
KKKA ilk olarak 12. yüzylda Tacikistanda tanmlanmtr. Hastalk, keneler tarafndan insanlara tutunmasn takiben idrarda, tükürükte, rektumda ve abdominal kavitede kan görülmesi ve vücutta yaygn kanamalarla tarif edilmitir. 1944-45 yllarnda Rusyann Krm bölgesindeki Bat Krm steplerinde çounlukla ürün toplamaya yardm eden Sovyet askerleri arasnda görülmütür. Hastala Krm Hemorajik Atei ad verilmitir. 1956 ylnda Zairede de ateli bir hastadan Kongo virüsü tespit edilmitir. 1969 ise Kongo virüs ve Krm hemorajik atei virüslerinin ayn virüs olduu belirlenmi ve Krm-Kongo Kanamal Atei olarak hastalk yeniden adlandrlmtr.
Hastalk ülkemizde ilk olarak 2002 ylnda dikkatleri çekmi ve 2003 ylnda kesin tans konmutur. KKKA vakalar, hastaln balca bulatrcs olan kenelerin aktifletii dönemden balayarak ülkemizde bahar ve yaz aylarnda görülmektedir. Hastalk ülkemizde bulatrcs kene türünün yaam alanlaryla uyumlu bir ekilde görülmektedir. lk kez Tokat ili ve civarnda dikkatleri çeken Krm Kongo Kanamal Atei vakalar çounlukla ç Anadolunun kuzeyi, Orta Karadeniz ve Dou Anadolunun kuzeyinde younlamaktadr.
Etken Bunyaviridae ailesinden Nairovirus grubundan tek sarmall RNA virüsü olan Crimean-Congo haemorrhagic fever virüsüdür. Hastalk ülkemizde balca hastalk etkenini tayan kenenin tutunmas veya bununla temas sonucunda bulamaktadr. Ülkemizde hastaln bulatrcs asl kene türü Hyalomma marginatumdur. Bunun yan sra hastalk viremik dönemdeki hayvanlarn veya hasta kiilerin kan, doku, vücut çkartlarna korunmasz temas sonucunda da bulaabilmektedir.
nkübasyon süresi kene tutunmasndan sonra genellikle 1-3 gün, en fazla 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan, vücut svs ve dier dokularla temas sonrasnda 5-6 gün; en fazla ise 13 gün olabilmektedir.
Hastaln tedavisinin esasn destek tedavisi seçenekleri oluturmaktadr. Bu gün için hastalktan korunmaya yönelik etkinlii kantlanm bir a veya etkene spesifik bir ilaç bulunmamaktadr. Ülkemizde hastala kar a gelitirme çalmalar devam etmektedir.
Krm Kongo Kanamal Atei hastalnn kontrolüne yönelik çalmalar Bakanlmz tarafndan bir program dhilinde yürütülmektedir. Kiisel korunma önlemlerinin alnmas hastaln kontrolü için ön planda olduundan Bakanlmzca vatandalarmzn hastalk ve korunma önlemleri konusunda bilgilendirilmesi ve toplumda farkndalk oluturulmas çalmalar youn bir ekilde yürütülmektedir.
Ülkemizde KKKA bahar aylarnda görülmeye balamakta olup yaklak %4-5 fatalite hzyla seyretmektedir. Yllar itibariyle vaka görülme durumlarna bakldnda art ve azal eilimlerinden bahsedilebilmekte olup en yüksek vaka 2009 ylnda 1318 vaka olarak gerçeklemitir. Her ne kadar 2017 ylnda 343 KKKA vakas tespit edilmi olsa da ülkemizde hala önemini korumaktadr.
Krm Kongo Kanamal Ateinden korunmak için;
Tarla, ba, bahçe, orman ve piknik alanlar gibi kene yönünden riskli alanlara gidilirken, kenelerin vücuda girmesini engellemek maksadyla mümkün olduu kadar vücudu örten giysiler giyilmeli, pantolon paçalar çoraplarn içerisine sokulmal ve ayrca kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi için açk renkli kyafetler tercih edilmelidir.
Kene yönünden riskli alanlardan dönüldüünde kii kendisinin ve çocuklarnn vücudunda (kulak arkas, koltuk altlar, kasklar ve diz arkas dhil) kene olup olmadn kontrol etmeli, kene tutunmu ise hiç vakit kaybetmeden çplak el ile dokunmamak artyla vücuda tutunduu en yakn yerden tutarak uygun bir malzeme ile (bez, naylon poet, eldiven gibi) çkarmaldr.
Kii keneyi kendisi çkaramad durumlarda en yakn salk kuruluuna bavurmaldr. Kene ne kadar erken çkarlrsa hastaln bulama riskinin de o kadar azalaca unutulmamaldr.
Hastalk hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiinden hastaln sk olarak görüldüü bölgelerde bulunan hayvanlar salkl görünse bile hastal bulatrabilirler. Bu sebeple hayvanlarn kanlarna, vücut svlarna veya dokularna çplak el ile temas edilmemelidir.
Hastala yakalanan kiilerin kan, vücut svlar ve çkartlar ile hastalk bulaabildiinden, hasta ile temas eden kiiler gerekli korunma önlemlerini (eldiven, önlük, maske v.b.) almaldr.
Kene tutunan kiiler, kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, itahszlk, ate, kas ars, ba ars, bulant, kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli ve bu belirtilerden bir veya bir kaçnn ortaya çkmas halinde derhal en yakn salk kuruluuna müracaat etmelidirler.
Hastala sebep olan mikrobun taycs, saklaycs ve bulatrcs olan keneler uçmayan, zplamayan, yerden yürüyerek vücuda trmanan eklem bacakl hayvanlardr. Vücuda tutunan veya hayvanlarn üzerinde bulunan keneler kesinlikle çplak el ile öldürülmemeli ve patlatlmamaldr. Keneler üzerine sigara basmak, kolonya, gaz ya gibi maddeler dökmek kenenin kaslmasna sebep olarak vücut içeriini kan emdii kiiye aktarmasna sebep olaca için yaplmamaldr.