27 Mays 1960 darbesinin tan ve Demokrat Parti kurucularndan Ekrem Hayri Üstündan torunu Prof. Dr. Mim Kemal Öke, darbe sürecinde ailesinde yaananlar anlatt.
Prof. Dr. Mim Kemal Öke, anne tarafndan büyük dedesi Ekrem Hayri Üstündan Demokrat Partinin kurucusu olduunu ve partinin, dedesinin çemedeki evinde kurulduunu söyledi.
Öke, 1950lere giden yolda smet Paa idaresinin ülkeyi giderek istibdada götürdüünü ifade ederek, Dedem, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) milletvekiliyken onun bakanlnda 11 kii bir takrir belirleyip böyle giderse bu iin sonu iyi olmayacan belirterek demokrasi atei uyandryor. CHP içinde dönüüm olmadndan dolay kendi partilerini (Demokrat Parti) kuruyor. dedi
1960 DARBESNE GDEN SÜREçTE ALEDE DRAMATK OLAYLAR YAANDI
Kapal tasnif, açk oylama eklinde yaplan 1946 seçimlerini Demokrat Partinin kazanmasna ramen oylarn CHPye çktnn gösterildiini belirten Öke, öyle devam etti:
Bu sralarda annemin babas, benim dedem, Bülent Üstünda, Demokrat zmir gazetesinin genel yayn müdürlüünü yapyor. Dedem askerde ve ihtiyat zabiti. Bu yüzden anneannem de gazetede genel yayn müdürü ve sorumlu müdür olarak görünüyor. Dedem, gazetede bir yaz yazyor. Parlamento için Böyle parlamento olmaz diyor. Bunun sonucunda anneannem gazetenin mesulü görüldüü için hapse atlyor. O sürede anneannem hamiledir ve teyzemi hapishanede dourma mecburiyetinde kalyor. Dedem, bunu kendisine yediremiyor, annemle vedalatktan sonra beylik tabancasn akana götürüyor ve 10 Kasm 1946da intihar ediyor.
Anneannesinin ciddi travma geçirdiini, bu travmann kalc izler braktn, depresyona sürüklendiini ve tedaviye muhtaç olduunu anlatan Öke, Anneannem de yine bir 10 Kasm günü dayanamad ve kendini pencereden att. Annemin baba figürünü hatrlad vakit aclar çektiini ve ondan sonraki safhalar anneannemin hapishanede yaadklarn anlatmak bile istemiyorum. Aile içerisinde demokrasi mücadelesinin getirdii dram vard. dedi.
DAMLAR ALE ÜZERNDE TRAVMALAR MEYDANA GETRD
Ailesinin bir tarafnn CHPli, bir tarafnn da Demokrat Partili olduunu aktaran Öke, onlar arasndaki ilikilerin ailedeki yaanty nasl etkiledii öyle ifade etti:
1960 darbesi geldiinde evin içerisindeki hava dikkat çekiciydi. Radyoda Yassada Saati vard. Orada, imdi sanklar geldi. anonsu duyulurdu. Babam, Hemen kapat, bunu izlemeyelim. derdi. çünkü annem çok etkileniyordu. Hepsi evimize girip çkm insanlard ve idamla yarglanyorlard. damlar aile üzerinde travmalar meydana getirdi.
Öke, 1960 darbesi sürecinin aile açsndan çok ac geçtiini kaydederek, Menderes ve arkadalar için her zaman iadeiitibar beklediler. 1960daki darbe kanaatleri bask altnda tutmutu. Demokrat Partinin iyi eyler yaptn söyleyemezdiniz. Bizimkiler cesaret gösterip ayakta kaldlar. Ben de torun olarak yaananlar yazdm. ifadelerini kulland.
damlarn gerçekletii gün kimsenin sesini çkaramadn ve be yandaki çocuun bile dardaki basky hissedebildiini anlatan Öke, sözlerini öyle sürdürdü:
Sindirilmi, kstrlm bir ülke vard. Cunta, insanlar çok korkutmutu. Sokaklar inzibatlarla doluydu, sokaa çkma yasaklar giderek artmaya balamt. Günlük hayatnz idame ettirebilmek için sokaa çktnzda ciddi yaptrmla karlaabilirdiniz. 6 ay önce Menderesi alklayanlar bir anda dönü yaptlar. Üniversiteler CHPnin sözcüsü gibi ortaya dökülmeye baladlar. Dolaysyla Demokrat Partiye inananlar geride kald. Bu durumun krlmas ancak 1965lerden sonra Adalet Partisinin ortaya çkyla mümkün oldu.
BR TARAFTA ÜLKELER FETHEDEN KAHRAMAN ASKER, ÖTEK TARAFTAN BABAKAN ASAN CUNTACI ASKER
Öke, Yassadadaki idamlardan sonra babasyla aralarnda geçen baz konumalar da anlatt.
Babasnn asker dendii vakit aladn belirten Öke, Babama asker dendiinde Malazgirt, Ouz Kaan, Yavuz Sultan Selim aklna gelirdi. Babamn anlatt asker böylesine bir asker, sokaa çktnzda farkl bir asker. Bir tarafta ülkeler fetheden kahraman asker, öteki taraftan babakan asan cuntac asker. Kendime geldiim vakit babama, Hangi asker gerçek asker, bizim Türk askerimiz? diye sordum. Babam bu soruya cevap vermedi. diye konutu.
15 TEMMUZ DARBE GRM CÜRETNN TOHUMU 1960DA EKLD
Öke, 40 senelik hocalk hayatnda Türk Siyasal Hayat dersi verdiini belirterek, unlar kaydetti:
10 sene önce yönetime gittim, Bana Türk Siyasal Hayat dersi vermeyin, darbeleri anlatmaktan bezdim, beni karamsar yapyor. Türkiyede demokrasinin gelitiini görmek istiyorum. Her 10 ylda bir darbe olan, geçmiinden örenmeyen ülke, demokrasinin kendi ülkenizde gelieceini görmeden baz eylere katlanabilmek çok zor. dedim.
Ailesinin 1960 darbesini en büyük aclarla yaadn dile getiren Öke, 60lardaki darbe teebbüslerini görmü, 71i yaam, 80i askerde yaam biriyim. Muhtralar, post-modern darbeleri, darbemsi eyleri, 28 ubat gördük. Türkiye Cumhuriyeti açsndan en kötü darbe giriimi 15 Temmuzdu. Allah bizi korudu, yöneticilerimiz bizi dirayetle bu kuyudan çkarttlar. Amerika Birleik Devletleri dahil olmak üzere d güçlerin 1960da yapamadklarn 15 Temmuzda gerçekletireceklerdi. Türkiye çok tehlikeli virajdan döndü. 15 Temmuz darbe giriimi cüretinin tohumu 1960da ekildi. ifadelerini kulland.