Hayr oylar ise HDPnin gücünü koruduunun göstergesi. Miroluna göre AK Partinin bundan sonra yapmas gereken Ortadouda, Kürt kartn Avrupann elinden alacak bir Kürt stratejisi oluturmak. Bunun yolu da Suriyeden deil Diyarbakr ve dünyann en büyük Kürt ehri stanbuldan geçiyor.
Referandum sonuçlar pek çok yönüyle tartlmaya devam ediyor. 16 Nisan günü çkan sonuçta Dou ve Güneydou Anadolu bölgesinden, yani arlkla Kürtlerin yaad illerden gelen Evet oylarna ise ayr bir anlam yükleniyor. Sonuçlara ilikin Al Jazeeranin görütüü AK Parti Mardin Milletvekili Orhan Mirolu, bölgedeki Evet ve Hayr oylarnn anlamn ve bundan sonra izlenmesi gereken stratejiyi Aljazeeradan Goncay enaya anlatt.
Bölgede AK Partiye verilen oy diye deerlendirdiimiz Evet oylarnn az da olsa bir art göstermesi, sizce ne anlama geliyor?
Biz bundan önce iki seçim yaadk. 7 Haziran önemli bir tecrübeydi. Ana hatlaryla bölgede AK Partiden büyük bir kopu yaand. Bölgede oy ortalamas büyük bir düü gösterdi. Ancak Haziran seçimlerinden sonra bölge halknda da sonra ne olacana dair bir endie balad. Kandilin sava ilnlar, arkasndan Savamak istiyorsanz savarm deyip bunun gereini yapan bir Türkiye vard ortada. Birden bire kendimizi güvenlik çemberinin içinde bulduk. Vatanda da arada kald o zaman dorusu. Bilhassa da HDPye oy veren kesim. Biz bu iki seçimin sonuçlar üzerinden bir referandum yaadk. HDP mirs ortadayd, ama Türkiyelileme projesi çökmütü, ismi var cismi yok hli Bir tercihti belki, güçlü bir referandum çalmas yapmad. Yapamad deil yapmad.
Erdoann misyonu hatrland
Seçmen ne için evet oyu kulland?
Dou ve Güneydouda sistem deiikliine yönelik güçlü bir kanaatle mi oy kullanld? Ben bu kanda deilim. Sistemin götürdükleri, getirecekleri, yani Bat illerinde rastladmz tür tartmalarn çok etkili olduu kanaatinde deilim. Kürt seçmen siyasi hafzas üzerinden bakt ve öyle dedi muhtemelen, Eski sistem benim MGK, OHAL hukukuyla, iddet ve terör ortamnn bama bela sarlmasyla tarif edebileceim bir sistem. çocuklarm bu sistemin deimesi için daa çkt. Ben zulüm gördüm. Tüm bunlar bu siyasi hafzann bir parçasyd. Düünün ki HDPye oy veren insan HEPten bu yana sadece parti üyesi olduu için öldürülen insanlarn bir muhasebesini yapmam olabilir mi? Ve bu trajik hatralarn tümü de eski sistem içinde oldu. Bu hayr oyuna ikna konusunda HDPnin de iini zorlatran bir durumdu. Kald ki, eski sistemin yaratt sorunlarn büyük ksm ortada duruyor. Bu sorunlarn muhatab kim? Dünyada artk nereye giderseniz gidin, insanlar güçlü iktidar, güçlü liderlik istiyor. Buna en çok Kürtlerin ihtiyac var, çünkü belirsizliklerden, iktidarn zayflndan en çok zarar gören bölge halk oldu. Bu aslnda Recep Tayyip Erdoann, Dou, Güneydou ve Kürt sorunu açsndan misyonunun yeniden hatrland bir seçim oldu.
O yüzden mi evet oylarnda ksmi bir art görüldü?
Erdoan faktörü önemli tabii. Ben kendi adma referandum çalmalarnda, hep unu söyledim ve anlattm: 1916nn özel koullarnda Diyarbakra ilk geldiinde nasl Mustafa Kemali destekledi Kürt halk ve ulusal kurtulu savana net bir destek verdi, konjonktür çok deimi olsa bile yeniden bu bek sorunu hissediliyorsa seçmen dönüp Erdoann arkasnda duracaktr. Yani Erdoana yönelik beklentilerin ve güvenin tükenmediini söyleyebiliriz.
AK Parti bunu nasl anlad, nasl ilk deerlendirmeler?
Seçim günü Sayn Erdoann yapt deerlendirme ve Güneydou, Douda çkan oylara dikkat çekmesi, sonrasnda da Babakann bu oylarn çok anlaml olduunu ifade eden açklamalar çok önemliydi. Yine de bu erken bir soru. Bunu anlamak bir süreç ii. Analizler yaplacaktr. Benim ahsen arzum bu analizlerin çok yönlü bak açlaryla yaplmasdr.
Nasl?
Partimiz bunu yapacak tabii ki. in fiiliyatnda olan vekillerimiz, tekiltlarmzn görüüne bavurulacaktr. Bamsz aratrma irketleri ile de ibirlii yaplabilir. Bu analizler yaplrken, Kürtler destek verdi, referandumun sonucunu önemli oranda Kürt oylar belirledi, ama bunu çok önemsemek Kürt meselesinde çtann yükselmesine yol açar, talepleri karlamada zorlanrz gibi, AK Partiye zarar verecek yorumlardan da kaçnmak lazm. AK Partinin kurulu felsefesi zaten, hak taleplerini demokrasi snrlar içirde karlamaktan ibarettir. Reformcu karakterinin yegne sebebi de budur. Kürt seçmenin ülkenin batsnda ve dousunda verdii destei görmezden gelmek, itibarszlatrmaya çalmak, AK Partiye zarar verir. 2019 seçimlerine kadar geçecek süreçte bu mesele, iç ve d faktörler ve dinamikler bakmndan en önemli meselemiz olmaya devam edecek. Suriye, Kerkük, hatta Musulda Esad ve DA sonras dönem, bizim iç siyasetimizi de önemli oranda belirleyecektir.
Kürt seçmen kymetli bir ses verdi
Kilit bir pozisyonu her zaman var tabii Kürt seçmenin. Ama bu defa bu durum daha belirginlemi gibi görünüyor.
Kilit bir rol bu. Hep müzakere yapalm vs diyorduk ama bugün bence Kürt seçmen en kymetli müzakerelerden bile kymetli bir ses verdi. Burada kitlesel bir yol gösterme var. Bir halk diyor ki, Ben görüyorum ki senin önümüzdeki 10 yllarda Türkiyede rolün devam edecek ve bu role benim de ihtiyacm var.
Bu seçmenin kalc olarak m AK Partiye oy verdiini düünüyorsunuz?
Kalc. Kasm seçimlerinde de vard bu eilim, oy oranmz yüzde 10-15 orannda artmt. 16 Nisanda da art devam etti. Hendek çatmalar üzerinden oluan ac bu meselenin konuulmasn engelledi. HDP de bu dönemde iddet ve terörü destekleyen bir pozisyon ald.
Ama sonuçlara baktmzda vatandan aslnda büyük bir çounlukla hayr dediini görüyoruz.
Tabii ki HDP çkacak. Ama bir düü var. Kasmdan bu yana devam ediyor, bu önemli. Kampanya yapmad HDP.
Zana inzivaya çekildi
Yapmad m yapamad m? Ebakanlar, en etkili isimleri, belediye bakanlar tutuklu
Hayr yapmad. Niye en etkili isimleri yok? Var Mesela Leyla Zana. Ya da Ahmet Türk, Srr Sakk, Hatip Dicle Zanann sürdürecei bir kampanya acaba Selahattin Demirtan sürdürecei bir kampanyadan daha m az etkili olurdu? Neden yapmad Zana veya dierleri?
Ben size soraym, neden?
çünkü HDPnin hendek siyasetini destekleyen pozisyonla çatt Leyla Zana ve dierleri. Bilhassa da Leyla Hanm dürüst davrand. nzivaya çekildi. Herhalde yapabilecei fazla bir ey yoktu. Yannda durmad bu iin. Ama tabii o gelenekten gelen biri olarak da karsnda durma cesareti de gösteremedi, o da ayr bir ey tabii.
Bir aktör ve kadrolar meselesi olamaz m? Bir siyasi parti nasl kampanya yapar mesela?
Kadrolarda bir sknt yok. Demokratik Bölgeler Partisi ve Halkn Demokratik Partisi bugün 10 tane seçim kampanyas yürütecek kadrolara sahip. Bunu neden yapmad biliyor musunuz? HDPnin PKK ile birlikte içinde bulunduu Hayr blounun hassasiyetleri yüzünden yapmad. Kürt meselesi üzerinden verilecek mesajlar hayrclar yani HDP-PKKnn içinde bulunduu Hayr cephesini zayflatrd. Ben iddia ediyorum, eer HDP ciddi biçimde kampanyaya sarlm olsayd, bizim oylarmz yüzde 55-56y bulurdu. Bunu gördükleri için vazgeçtiler ve ikircikli bir hayr destekçisi oldular. Meydan da CHP vekillerine braktlar. Mesela Sayn Baykal Mardine geldi. Bu trajik çünkü Sayn Baykaln Kürt siyasetindeki rolü ve misyonu sorgulanr. Sayn Baykal, Ahmet Türk ve arkadalarn partiden ihraç etti. Erdal nönüyü ikna edemediler. O dönem Hikmet çetin buna araclk yapt, ihraçlarn doru olmayacan, Kürt vekillerin darda kalmamas gerektiini söyledi. Hikayenin bütününü okumak isteyen Faruk Bildiricinin Yemin Gecesi kitabn okuyabilir. Ben Sayn Baykala geçenlerde Strasbourgda hikayenin sonrasn anlattm. hraç edilen insanlar Bekaaya gittiler. Öcalandan parti kurmasn istediler. Öcalan o zaman iddetli bir çatma süreci yönetiyordu, Kurtarlm bölgeler var. Ne gerek var siyasete bulayorsunuz? dedi. Ama sonra kabul etti, HEP kuruldu. Ondan sonra Kürt siyasetinin ayrma dinamikleri gelimeye balad. CHP hep etnik siyaset diyor ya, bu siyasetin yolunu açan CHPnin kendisidir.
Selahattin Demirta gibi 7 Haziranda özellikle öne çkan bir siyasi figürün içeride olmas bir kayp deil mi HDP için?
Bu bir avantaja dönütürülebilirdi. Ahmet Türk en büyük oyunu hapishanelerde olduu zamanlarda ald. Kürt halk mazlumdan yanadr hep. Ama Selahattin Bey ve arkadalar mazlum mu hl, bu tartlr. Dolaysyla HDP kampanya yapamad söylemi gerçekçi deil. HDP kampanya yapmak istemedi, vaziyeti idare etti. HDP kampanya yapsayd bugün MHP için söylenen oran gerçekleirdi, yüzde 20-25 hayr çkabilirdi.
OHALin seçime etkisi sfr
OHAL olmasayd Evet cephesi bu kadar oy alabilir miydi?
Güvenlii salamak dnda OHALin seçime etkisi sfr. Endie tamamen bizdeydi. Nusaybine, Kzltepeye giderken endieyle gidiyorduk. Ben Orhan Mirolu olarak nasl Kzltepede yanmda 30-40 korumayla gezmek zorunda kalyorum? Nasl bir siyasi sonuç alabilirim ki buradan? Korumayla geziyoruz çünkü PKK snaklarndan hl bizimle ilgili infaz kararlar, emirleri çkyor. nfaz kararlarnn gerekçelerini de yazmlar, Halk üzerinde çok etkili diyorlar. AGT raporlar hazrlayanlarn raporlarna bu vehmet giriyor mu acaba? Ben HDPlilerin gezemedii bir tek yer olduu kanaatinde deilim. Elinde silah olan insanlar HDP ile iç içe geçmi bir kanat.
Bölgede hayr oyunu savunan seçmenin en çok dile getirdii nedenlerden biri, anayasa deiikliinin içinde Kürtlere dair bir madde olmamas.
Bunu doru bulmuyorum ben. Bu Kürt meselesini hep imkanszla havale eden bir sonuç yaratyor. Mesela Türkiyede demokratik reformlar oluyor, sanki o demokratik reformlarn bu meselede hiçbir rolü yokmu gibi davranlyor. Kürt meselesinin, demokrasi d bir mesele olarak alglanmasna yol açyor. Ben de seçim srasnda bunu söyleyenlere, Bu sistem Türkiyeye ne kazandryor? diye sordum. çünkü Türkiye kazanrsa Kürtler de kazanr. Bu Kürt meselesini demokrasi perspektifi içinde çözülemeyecek bir sorun haline getiriyor. Oysa bu bir demokrasi meselesidir. Demokratik sistemin ileyiine hizmet edecek sistem Kürtlere de kazandrr.
çkan Hayr oyuna tersten bakarsanz eer vatanda partiye sahip çkm gibi okunuyor. Sizce hayr oyunun anlam nedir?
Bu seçimde HDPnin oy ald kesimlerde büyük bir siyasi çözülme beklemek gerçekçi deildi. çünkü AK Partinin seçim stratejisi buna dair bir çalma ortaya koymuyordu. Nasl yapalm da 10 milyon Kürt seçmene yönelik özel bir strateji gelitirelim? diye kafa yormad AK Parti.
Neden? MHP ile birlikte hareket edildii için mi?
Evet, galiba. Oysa bence ikili bir strateji mümkündü. MHPnin Kürt tabannda bir rahatszlk yaratt kanaatinde deilim. Ama mesela ben zmire gittim. Kürt seçmeni kazanmak bakmndan güçlü bir tablo yoktu. Keke biz bölge milletvekilleri gelip çalsaydk. Orada hemehrilik balar çok güçlü.
Hayrn anlamna dönelim
HDPnin u ya da bu ekilde bölgede gücünü koruduunu gösteriyor. O gücün ksa bir sürede siyasi bakmdan baka tercihlere yönelmesi, sözünü ettiim politikalara bal. HDPnin miras büyük riskler altnda. Bunun üzerinde Demoklesin klc gibi sallanan silahl bir güç var. Halk, HDP der ama HDPnin eski gücünü koruyamadn görüyoruz. Bu referandumda aslnda vatanda, Biz bu meselelerin süknet ve suhletle çözülmesini istiyoruz. Biz son iki seçimde AK Partiye yöneliyoruz dedi.
imdi bundan sonra zaten en önemli balk bu sürecin yönetilmesi, sürdürülmesi olacak gibi görünüyor. Nasl olacak bu?
Ciddi bir iddiamzn olmas lazm. Bu iddiay da dorusu AK Partiye oy vermi muhafazakr, milliyetçi kesimlere iyi anlatarak yapmak lazm. Yani Diyarbakrda, Mardinde AK Partinin daha fazla oy almasnn muhafazakr, milliyetçi kesimi üzeceini sanmyorum.
Nasl alnd önemli olabilir
Tabii Daha fazla demokrasi, daha fazla refah, adalet ve temsil alannda daha olumlu eyler yaparak.
Mesela anayasada vatandalk tanm
Anayasa gündemde deil u an için. Bunu konuacak durumda deiliz. u an önümüzde uyum yasalar süreci var.
Ortadouda bir Kürt stratejimiz olmal
Baka?
Ortadou politikalarmz yerli ve milli Kürt politikamzla uyumlu hle getirme çabas ve tahayyülü olmal. Ortadouda bir Kürt stratejimizin olmas lazm. Bunun yolu Diyarbakr ve dünyann en büyük Kürt ehri olan stanbuldan geçiyor. stanbulda ina edilecek yeni bir strateji ancak Ortadouda etkili olabilir ve bölgede misyonumuzu artrabilir. Gelikin bir demokrasiden söz ediyorum. Avrupa Birlii ile ilikilerin düzeltilmesinden, Kürt kartnn Avrupann elinden alnmasndan söz ediyorum.
Ama Suriyeyi unutmuyor musunuz?
Suriyede de ayns. En bata Suriye. Ama Sayn Cumhurbakanmz iki sene boyunca Obamann bizi oyaladn söyledi. çok doru ama bakalarnn bizi oyalamasn önlemek, Kürt kartn iyi kullanmaktan geçiyor. Türkiyenin elinde böyle devsa bir imkan var. Soru bu imknn nasl kullanlacann bilinememesinde. Yapmamz gereken milli ve yerli bir strateji ina etmek. imdi mesela Kerkükü tartyoruz. Bence Kerkük bir provokasyondu. Mesela ben olsam Mesud Barzaniyi seçim arefesinde Ankaraya davet etmezdim. Seçimden sonra davet ederdim, çünkü biliyoruz ki Mesud Barzani Bölgesel Kürdistan Hükümetinin bakandr. Bu da ona gittii ülkede bölgesel hükümetin bayrann dalgalanma hakkn veriyor.
Etkisi oldu mu bu bayrak meselesinin sizce?
Oldu tabii ki. Sayn Bahçeli ilk çkn burada yapt. Hakl olarak tepki gösterdi. Hakl olarak demem u, bu zamansz bir eydi. Yoksa bayrakla ilgili nitelemelerine katlmak tabii ki mümkün deil.
HDP kanad ile yeniden bir iletiim söz konusu olabilir mi?
Bir faydas yok. Türkiyeye vakit kaybettirir. Duyuyorum baz Kürt aktörler üst düzey görüme talebinde bulunuyorlar. Bazen alt düzeyde de olsa görüme gerçekleiyor. Siz PKKy ikna edebilecek durumda msnz? Hayr. Türkiyede söylediimiz yeni Kürt stratejisi olacaksa ve bu Erbilden Suriyeye kadar temil edilecekse burada PKKnn ne olaca sorusu da önemlidir. PKK ile ilgili temel sorun silah brakmasdr. Bu olduktan sonra nettir durum zaten. Sonra bir iktidar da çkar, AK Parti hükümetlerinin 15 yldr yapt gibi bu meseleyi normalletirecek yeni yeni kanallar açar. Siz de zamanla önemsizleirsiniz, marjinalleirsiniz. Tüm bunlar bir güvenlik konsepti içinde yaplamaz ama iin baka boyutlar var. 2019a kadar bu halle girilemez, onu da belirtmek isterim. Türkiyeye yönetmek ve DA sonras dönemden krl çkmak için, iddia sahibi olan her partinin yeni bir Kürt stratejisine ihtiyac var.
çözüm önce Suriyeden geçmiyor mu?
Hayr, hiç Suriyeden geçmiyor. Ben demin de söyledim. Ortadouda bir Kürt stratejisi stanbul ve Diyarbakrdan geçiyor. stanbul ve Diyarbakrda bir yol haritas olmadan olmaz. Süreç Suriyede bozuldu ama PKK hem Suriyede sava korumak istedii hem de Türkiyede sava sürdürdüü için bozuldu. Türkiyede sava, Suriyedeki konumu elde etmek için PKKnin uluslararas güçlere ödedii bir bedeldir. Bu kadar net. Bu bedel ie yarad m? Hayr. çünkü Kürt halk arkasnda durmad. Dursayd Dou, Güneydou Suriyeden beter bir hle gelirdi. Sonra i orada da kalmazd, Batya da sçrard ama olmad. Bunu engelleyen Kürt halknn PKKye desteini çekmesi oldu. Bu siyasi hafza üzerinden bakanlar, 2019da Türkiyeyi yönetirler, Ortadouda gücünü büyütürler, hem de sorunsuz olarak.