Uluslararas Af Örgütü Türkiye ubesi ile MetroPOLL aratrma irketi, 10 Aralk Dünya nsan Haklar Günü nedeniyle nsan Halklar Algs Aratrmas yapt. Türkiye genelinde 28 ilde 2 bin 651 kii ile yüz yüze görüme yöntemiyle gerçekletirilen anketten dikkat çeken sonuçlar çkt. Aratrmada katlmclar 17 soru yöneltildi.
Katlmclarn yüzde 82,1i, temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiini ifade etti. Görü bildirenlerin yüzde 58i temel haklarn bazen, yüzde 42si temel haklarn sk sk ihlal edildiini düünüyor. Aratrmaya katlanlarn yüzde 62,6s ise, temel hak ve özgürlüklerin kstland yönünde görü bildiriyor. Hak ve özgürlüklerin kstlandn düünenlerin oran gençlerde yüzde 72ye çkarken, ya ilerledikçe bu orann dütüü görülüyor.
SORUNLARIN KAYNAI YASALARIN EKSKL
Ankete göre, her be kiiden dördü Türkiyede yaayan herkesin kanunlar karsnda eit olduunu düünüyor. Ancak katlmclarn yarsndan fazlas (yüzde 54,4) kiilerin haklarn eit olarak kullanamadn söylüyor. Haklarn eit olarak kullanldn düünenlerin oran ise yüzde 37,3 olarak aratrmaya yansyor.
Türkiyede temel insan haklarnn yasalar tarafndan güvence altna alndn söyleyenlerin oran yüzde 53,3. Yüzde 37,9luk kesim ise yasalarn temel hak ve özgürlükleri güvence altna almadn ifade ediyor. Katlmclar, insan haklar alannda yaanan sorunlarn ilk nedeni olarak yasalarn yetersiz olmasn (yüzde 37,5) gösterdi. Yurttalarn duyarszl ve adalet/yarg sorunsal da insan haklar ihlallerinin dier kaynaklar olarak sralanyor.
NSAN HAKLARI EVRENSELDR
Katlmclarn yüzde 76s nsanlarn doutan sahip olduu, dokunulmaz, devredilmez haklara sahip olduuna inandn belirtti. Aksi yönde görü bildiren katlmclarn oran ise yüzde 16,9 olarak belirlendi. Katlmclar, insan haklarnn evrensel olup olmad yönündeki soruya ise yüzde 82,1 orannda evet derken, yüzde 11,4 orannda hayr yant verdi.
DÜÜNCE ÖZGÜRCE FADE EDLMYOR
Kiilerin yüzde 43,8i dier insanlarn arasnda, yüzde 43,4ü ise sosyal medyada düüncelerini rahatça ifade edemediini dile getirdi. Ancak dier insanlarn arasndayken düüncelerini rahatça ifade edebildiini söyleyenlerin oran, sosyal medyada düünce açklamak söz konusu olduunda yüzde 46,6dan yüzde 38,4e geriledi. Söz konusu soru Sizce Türkiyede insanlar düüncelerini özgürce ifade edebiliyorlar m eklinde genellendiinde ise hayr yant verenlerin oran yüzde 52,4e yükseldi. nsanlarn düüncelerini özgürce ifade edebildiini söyleyen kiilerin oran ise yüzde 37,7ye kadar geriledi.
SONUçLANMAYAN DAVALAR HAK HLALDR
nsan haklarnn toplumsal hayatn her alannda belirleyici olmas gerektii konusunda katlmclarn neredeyse tamam olumlu görü bildirirken, yüzde 82,6lk bir kesim de uzun süre sonuçlanmayan davalarn insan hakk ihlali olduu görüüne katld.
POLSN BBER GAZI KULLANMASI DESTEKLENMYOR
Anayasada güvence altna alnm olan barçl toplant ve gösteri yürüyüü hakk da katlmclarn büyük oranda olumlu görü bildirdii bir madde oldu. Buna göre yüzde 75,3lük kesim insanlarn istedikleri konuda barçl protesto düzenleyebileceini söylerken, yüzde 17,7lik kesim aksi görü belirtti. Katlmclarn yüzde 71,8i Kendisinden farkl düünen insanlarn yapt barçl protestolarda polisin iddet uygulamasna ve biber gaz kullanmasna kar çkacan ifade etti.
KOULSUZ POLS DDET UYGULAMAMALIDIR
Her dört katlmcdan üçü polisin vatandaa vurma hakk vardr ifadesine katlmadn söylerken, söz konusu ifade polisin gözaltna ald suçlulara iddet uygulama hakk vardr diye deitirildiinde de kiilerin cevaplar deimedi. Anket sonuçlarna göre, polisin iddet uygulama hakk olmadn söyleyenlerin oran yüzde 75. Sorunun sorulu biçimi itibariyle suçlular kavramn kullanmas, dikkat çekici bir balk olarak öne çkt. Suçlu vurgusu yapldnda bile, güvenlik güçlerinin iddet hakknn olmadnn düünülmesi son derece çarpc bir veri olarak belirdi.
Aratrmada toplumun polis tarafndan gözaltna alnan kiilere yönelik bak açs da ele alnd. Bir kii polis tarafndan gözaltna alndysa suçludur cümlesine ilikin görü bildirmesi istenen katlmclarn yüzde 10,5i bu ifadeye kesinlikle katldn, yüzde 20,7si ise ifadeye katldn belirtti.
YAAM HAKKI, FADE ÖZGÜRLÜÜ VE ADL YARGILANMA HAKKI
nsan haklar denildiinde akllarna gelen ilk üç alan da aratrmaya katlan kiilere yöneltilen sorulardan biri oldu. Katlmclarn yüzde 65,2sinin ilk tercihi yaam hakk olurken, ikinci srada en çok tercih edilen seçenek yüzde 33,5 ile ifade özgürlüü ve üçüncü srada en çok tercih edilen seçenek yüzde 22,1 ile adil yarglanma hakk oldu.
SVL TOPLUM KAMPANYALARINA KATILIM AZ
Katlmclarn 77,8i son bir ylda sivil toplumun bir kampanya ve faaliyetine katlmadn söyledi. Son bir ylda bir tane kampanyaya destek olduunu söyleyenlerin oran yüzde 10,8 olarak belirlenirken, birden fazla kampanyaya katlanlarn oran yalnzca 8,4 oldu. Benzer ekilde kiilerin yüzde 84ü u an düzenli olarak ba yapt bir kurumun bulunmadn söyledi.
NSANLAR GELECEKTEN UMUTSUZ
Türkiyede insan haklarnn korunmas ve gelitirilmesi konusunda gelecee iyimser baktn söyleyenler yüzde 45,2; kötümser bakanlar ise yüzde 41,7 olarak belirlendi.
çOUNLUK ATAERKLLE KARI
Aratrmaya katlanlarn büyük bir ksm kadnlarn kimseye sormadan çalma hakk olduu yönünde fikir bildirdi. Katlmclarn yüzde 43ü Kadnlar da erkekler gibi çalma hakkna sahiptir cümlesi için kesinlikle katlyorum eklinde yant verirken, yüzde 39,5i katlyorum dedi. Bu ifadeye kesinlikle katlmadn belirtenlerin oran ise yüzde 4,4te kald.