Kültür ve Turizm Bakanl bünyesindeki Kültür Varlklarn Koruma Bölge Kurulu, 2012 Diyarbakr Suriçi kentsel sit koruma amaçl imar plan uygulama hükümlerinde, 14 ubat 2018de deiiklie gitti. Diyarbakr Mimarlar Odas, yaplan deiiklerde bazalt ta kullanma zorunluluunun kaldrlmasnn Surun geleneksel tarihi ve mimari dokusunun giderek tümüyle yok olmasna neden olaca vurgusuyla kararn iptali ve yürütmenin durdurulmas istemiyle Diyarbakr 1inci dare Mahkemesinde dava açt.
BLRK RAPORU STEND
Açlan davada mahkeme, yürütmenin durdurulmas istemini ancak alnacak bilirkii raporu dorultusunda verebileceini kaydederek, 11 Martta ald kararla bilirkii raporunun hazrlanmasn istedi. Mahkeme, bilirkiiden u konularn tespitini yapmasn istedi: Suriçi Kentsel Sit Alan Koruma amaçl mar Plannn plan uygulama hükümlerinde yaplan deiikliklerin; Suriçi bölgesindeki herhangi bir yaplama basks oluturup oluturmayaca, geleneksel yaplara ilikin olarak kültürel ve tarihi dokularda tahribata sebep oluturup oluturmayaca, yaplan deiikliklerin koruma amaçl imar plann ile hedeflenen amaçlar ortadan kaldracak ya da zayflatacak mahiyette olup olmad, Suriçi bölgesindeki yaplarn temel öelerinin neler olduu, sokak cephelerinde bazalt ta kullanlmamas halinde geleneksel tarihi ve mimari dokunun ortadan kalkmas sonucunu dourup dourmayaca, eski Diyarbakr evlerinin tüm yapsal kültürel, tarihi ve mimari özelliklerinin ile birlikte kyas edilerek deerlendirilmesi, hususlarnn hiçbir tereddüde yer brakmayacak ekilde açk ve net olarak ortaya konulmas.
Mahkemenin istemi üzerine Dicle Üniversitesinde öretim görevlisi bir mimar ve iki uzmandan oluan bilirkii, 20 Martta Suriçinde yeni evlerin yapld alanda keif yapt.
DYARBAKIR EVLERNN TAKLD
Surda evlerin yapld yerde yaplan keiften sonra hazrlanan bilirkii raporu, 17 Maysta mahkemeye sunuldu. Raporda, eski evlerde esas yap elamanlarnn tamamnn bazalt ta ve ahap kirilemelerden olutuu süslemeleri dahil ta oymacl olduu, yeni yaplan evlerin ise ana yap elamann beton karkas sistemli kolon ve kirilerden olutuu, bölmeler ve kaplamalarnda briket tarz ön yapml çimento harçl nitelikteki malzemelerden olduu gözlemine yer verildi. Raporda, yeni yaplan evlerin sadece kat ve yerleim yeri bakmndan ksmi benzerlikle eski Diyarbakr evlerini taklit eden tipte yaplar olduu, esas itibariyle Diyarbakr evlerine yapsal teknik açdan alakas olmayan nitelikte yaplar olduu deerlendirmesi yapld.
LK KORUMA PLANI
Raporda, Koruma Amaçl mar Plan uygulama hükümlerinde yaplan deiiklerin, eski Diyarbakr Evlerinin mimari dokusuna uygun olmayan yeni bir yap düzeni yaplabilir olmas nedeniyle tarihi yaplar üzerinde tahribatlara sebebiyet verecei, bask oluturaca kanaatine varld. Raporda, yaplan deerlendirmelerin sonucunda mevcut koruma amaçl plann hükümlerinde yaplan tadilatlar ile ilk koruma amaçl imar plannda amaçlanan hedeflere hizmet etmedii vurguland.
KOMULUU ORTADAN KALDIRIYOR
Raporda, eski Diyarbakr Evlerinin tüm yapsal kültürel tarihi ve mimari özellikleriyle ilgili yaplan deerlendirmede, komuluk kavramnn ortadan kalkmas, tarihi doku içerisinde birbiri ile uyumlu olmayan iki farkl siluetin olumas, farkl sosyo-kültürel durumlarndan ötürü yaanabilecek sosyal sorunlar, kentte binlerce yln birikimi sonucu oluan toplumsal hafzann kaybolma ihtimali, yeni yaplamada kullanlan malzemenin eski Diyarbakr Evlerinde kullanlan malzeme ile uyumsuz oluu, dar sokak dokusunun yerine dik geçili daha geni sokak dokusunun almas nedenleriyle Kültür ve Turizm Bakanl Diyarbakr Kültür Varlklarn Koruma Bölge Kurulunun 14 ubat 2018de ald kararla Sur çi Kentsel Sit Alan Koruma Amaçl mar Plan Uygulama Hükümlerine bal olarak yaplacak deiikliklerin uygun olduuna dair kararn kentin tarihi sosyal ve kültürel yapsna uygun olmad kanaatine yer verildi.
MAHKEME YÜRÜTMEY DURDURMADI
Bilirkii raporunun sunulmas ardndan yeni evlerin yaplmas ilemiyle ilgili kesin karar vermesi beklenen mahkemenin, daha uzman bilirkiilerce yeni bilirkii raporunun hazrlanmas istedi.
YAPILARIN ARTMASINI SALIYOR
Mahkemenin kararna tepki gösteren Mimarlar Odas avukat Gülen Özbek, telafisi imkansz hale gelmeden evlerin yapmnn durdurulmas taleplerinin bilirkii raporuna ramen geciktirilmesinin hukuka aykr olduunu iddia etti. Özbek, Uzman kiilerce hazrlanan bilirkii raporunda, yaplan yeni evlerin Surun tarihine, kültürüne, imarna ve sosyal yapsna aykr olduu net bir ekilde tespit edilmi. Mahkemenin ilemin yürütmesine dair karar almas gerekiyordu. Yeniden bilirkii raporu istemesi hukuka aykr. Daha uzman kiilerce bilirkiinin hazrlanmas istemi, yaplarn giderek artmasn salyor. Dicle Üniversitesinden bir öretim görevlisi ve alannda uzman mimar ve ehir plancs kiilerce bilirkii raporu hazrland diye konutu.
Mahkemenin bilirkii raporuna bal kalmas gerektiini vurgulayan Özbek, Ocak 2020de yeni bilirkii raporu için Surda keif yaplacan belirtti.