Refah Partisinin 1995teki genel seçimlerden birinci çkmasyla balayp irtica tartmalaryla alevlenen sürecin krlma noktalarndan 28 ubat 1997 tarihli Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantsnn üzerinden 22 yl geçti.
Tartmal kararlarn alnd MGK toplantsnn yapld tarihle anlan ve Gerekirse bin yl sürecek denilen 28 ubat süreci Türk siyasi tarihinde kara bir leke olarak zihinlere kaznd.
Türkiye, Aralk 1995te yaplan seçimlerde bir ilki yaam, Milli Görüün lideri Necmettin Erbakan sandktan zaferle çkarak, yüzde 21 oyla Meclisteki 550 sandalyenin 158ini kazanmt.
Seçimlerden sonra Necmettin Erbakann babakanlnda, Refah Partisi (RP) ve Doru Yol Partisi (DYP) koalisyonuyla 28 Haziran 1996da 54. Hükümet kuruldu. DYP Genel Bakan Tansu çiller, Babakan Yardmcs ve Dileri Bakan olarak hükümette görev ald.
Rejimin tehdit edildii görüünün sk sk dillendirildii bu dönemde, huzursuzluun ilk sinyali Austos 1996daki Yüksek Askeri urada (YA) belirmeye balad. YA üyeleri irticai faaliyetleri gerekçe göstererek hükümete eletiriler yöneltti.
Devletin zirvesindeki tartmalar dnda farkl kesimlerden benzer sesler yükselmeye balad. Barolar Birlii Bakan Eralp Özgen ile Yargtay Bakan Müfit Utku, adli yl açlndaki konumalarnda eriat ve laiklik vurgusu yapt.
Erbakann önce ran gezisi ardndan Ekim 1996daki Msr, Libya ve Nijeryaya yapt ziyaretler tartma konusu oldu.
Hatta Libya gezisi için Mecliste Erbakan hakknda gensoru verildi ancak kabul görmedi.
Yargtay Cumhuriyet Basavcl, Erbakann, 24 Ocak 1997de Kayseriye yapt gezi srasnda, tek tip elbise giyip bere takan il örgütü görevlileriyle ilgili partiye uyarda bulundu. Söz konusu durumun Siyasi Partiler Yasasna aykr olduunu ifade eden Basavclk, RP Kayseri l Yönetim Kurulunun 30 gün içinde görevden el çektirilmesini istedi.
Basavcllk, fesih ileminin yaplmamas halinde, RP hakknda kapatma istemiyle dava açlacan da partiye iletti.
RPli Sincan Belediye Bakan Bekir Yldzn 31 Ocak 1997de düzenledii Kudüs Gecesinde rann Ankara Büyükelçisi Muhammed Rza Bagherinin de katlarak bir konuma yapmas ve sergilenen gösteriler, rejim tartmalarnn daha da alevlenmesine yol açt.
Babakan Erbakan, 1 ubat 1997de, kamuoyundan yükselen itiraz sesleri ve DYPli baz bakanlarn mza atmayz tepkisine ramen üniversitelerde baörtüsünü serbest brakan kararnameyi Bakanlar Kurulunda imzaya açt.
- O geceye soruturma ve tanklar Sincan sokaklarnda
Ankara Cumhuriyet Basavcl ve Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Basavcl, tepkilere yol açan Kudüs Gecesini düzenleyen RPli Belediye Bakan Yldz hakknda 2 ubat 1997de ayr ayr soruturma balatt.
Söz konusu gecede konuan rann Ankara Büyükelçisi Bagheri, 3 ubat 1997de Dileri Bakanlna çarlarak protesto edildi.
Bu gelimeler gündemdeyken, 28 ubat sürecinin unutulmayacak görüntüsü olarak tarihteki yerini alan Sincandan tanklarn geçmesi olay yaand.
Sincanda 4 ubat 1997de 15 tank ve 20 kariyer arac, ilçeden geçerek Yenikentteki tatbikat alanna gitti.
Askerin uyars olarak deerlendirilen bu gelime, Sincanllar tarafndan darbe oluyor eklinde alglanarak, aknla yol açt.
Dönemin çileri Bakan Meral Akener, Sincandan tanklarn geçtii gün Belediye Bakan Bekir Yldz görevden uzaklatrd.
Ankara DGMdeki sorgusunun ardndan Terörle Mücadele ubesince gözaltna alnan Yldz, beraberindeki 9 kiiyle yasa d silahl çeteye yardm, halk kin ve dümanla tahrik iddiasyla tutukland.
- Siyasi tartmalar
Tüm bu olup bitenler, dönemin Cumhurbakan Süleyman Demirelin de dahil olduu ciddi siyasi tartmalara yol açt.
Dönemin Babakan Yardmcs Tansu çiller, yaanan süreçten duyduu rahatszl Babakan Erbakana iletti. Gelimeler, koalisyon ortaklar arasnda çatlaa neden oldu.
Siyasiler arasndaki gerginlik, toplum tabanna da yansd. Bu kapsamda, sivil toplum örgütlerinin kadn temsilcileri tarafndan Ankarada geni katlml bir miting düzenlendi.
ran Büyükelçisi Bagheri ise Kudüs Gecesindeki konumalarnn ardndan, artan tepkiler üzerine ülkesine gitmek zorunda kald.
- çevik Birden Demokrasiye balans ayar yaptk yorumu
Kudüs Gecesinden 4 gün sonra çileri Bakanlna bir yaz gönderen dönemin Cumhurbakan Demirel, Belediyelerdeki köktendinci kadrolamann derhal incelenmesini istedi. Bunun üzerine çileri Bakan Meral Akener, valiliklere gönderdii yazda Cumhurbakanna bilgi verilmek üzere konunun aratrlmas talimatn verdi.
Babakan Erbakan, 21 ubat 1997de Cumhurbakan Demirel ile yapt görüme sonrasnda Türkiyenin rejim meselesi yok. açklamas yapt.
Ayn gün, Washingtonda Türk-ABD Konseyi kapan balosunda konuan dönemin Genelkurmay kinci Bakan Orgeneral çevik Bir, yllarca zihinlerden silinmeyecek Sincanda demokrasiye balans ayar yaptk. sözlerini sarf etti.
Tartmalarn en youn döneminde, Cumhurbakan Demirelin 26 ubatta Babakan Erbakana rejim konusunda endielerini dile getiren bir mektup gönderdii ortaya çkt.
- çankaya Kökünde 8 saat 45 dakikalk toplant
Tüm bu gelimelerin nda, 28 ubat 1997de kritik MGK, Cumhurbakan Demirelin bakanlnda topland.
MGK tarihinin en uzun toplantlarndan biri olan, Türkiyeye siyasal ve sosyal anlamda yeni bir istikamet çizen bu tarihi toplant, 8 saat 45 dakika sürdü. çankaya Kökünde saat 15.10da balayan toplant, 23.55te sona erdi.
MGK toplantsna Babakan Necmettin Erbakan, Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk Karaday, Dileri Bakan ve Babakan Yardmcs Tansu çiller, Milli Savunma Bakan Turhan Tayan, çileri Bakan Meral Akener ile Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Güven Erkaya, Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Ahmet çörekçi, Jandarma Genel Komutan Orgeneral Teoman Koman ve MGK Genel Sekreteri Orgeneral lhan Klç da katld.
Toplantda, MT Müstear Sönmez Köksal, Dileri Bakanl Müstear Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, Olaanüstü Hal Bölge Valisi Necati Bilican ve Cumhurbakanl Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay stihbarat Bakan Korgeneral çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Bayardmcs Korgeneral Necdet Timur da hazr bulundu.
- 4 maddelik MGK bildirisi
Toplant sonrasnda yaymlanan 4 maddelik MGK bildirisinde özetle Cumhuriyet ve rejim aleyhtar ykc ve bölücü gruplarn, laik ve anti-laik ayrm ile demokratik ve sosyal hukuk devletini güçsüzletirmeye yeltendiklerinin müahede edildii belirtilerek, Anayasa ve Cumhuriyet yasalarnn uygulanmasndan asla taviz verilmeyecei vurguland.
Bildirinin en dikkati çeken ifadeleri ise unlar oldu:
Toplantda bilhassa Anayasa ile Atatürk milliyetçiliine bal demokratik, laik, sosyal hukuk devleti olarak belirlenen Türkiye Cumhuriyeti devletine kar ça d bir kisve altnda zemin oluturmaya yönelik rejim aleyhtar faaliyetler de gözden geçirilmi Türkiye Cumhuriyetinin varln, Atatürk ilke ve inklaplar dorultusunda, çada medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altna alan Anayasa ve Cumhuriyet yasalarnn uygulanmasndan asla taviz verilmemesi gerekti Anayasann tanmlad Cumhuriyetin demokratik, laik ve sosyal hukuk devlet ilkelerinin salkl bir ekilde düzenlenmesine imkan salayacak güvenlik, huzur ve toplumsal barn önem ve öncelik tad Cumhuriyet ve rejim aleyhtar ykc ve bölücü gruplarn laik ve anti laik ayrm ile demokratik ve sosyal hukuk devletini güçsüzletirmeye yeltendikleri; Türkiyede laikliin sadece rejimin deil ayn zamanda demokrasinin ve toplumun huzurunun da teminat ve bir yaam tarz oldu devletin yapsal özünü oluturan sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleri anlayndan vazgeçilemeyecei, yasalarla belirlenmi kurallarn gözard edilerek yaplan ça d uygulamalarn da hukukun üstünlüü ilkesiyle badamayaca Türkiyenin 1997 yl içinde ABye tam üye olacak ülkeler listesine girmeyi öncelikli bir hedef alarak sürdürdüü, böyle bir dönemde resmi ve sivil kurum ve kurulularn bu sürece katkda bulunmasnn gerekli olduu, bu sebeple, demokrasimiz hakknda kukulara yol açacak, Türkiyenin yurt dndaki imajn ve itibarn zedeleyecek her türlü spekülasyona son vermek gerektiini, Türkiye Cumhuriyetinin laik, demokratik insan haklarna saygl, sosyal bir hukuk devleti olduu yolundaki temel ilkelerinin Anayasamzn ve devletimizin teminat altnda oldu rejimin, kendisine ve geleceine yönelik tartmalarn, içinde bulunduumuz ortamda Türkiyeye yarardan çok zarar verdi açklanan bu esaslar aksine davranlarn, toplumumuzda huzur ve güveni bozarak yeni gerginliklere ve yaptrmlara neden olaca deerlendirilmi, bu konularda alnacak ve alnmas gereken tedbirlerin Bakanlar Kuruluna bildirilmesine karar verilmitir.
- STKlerden MGK kararlarna destek geldi
MGK bildirisinin yaymlanmasnn ardndan, 1 Mart 1997de askerlerin MGK toplantsna getirerek, hükümetten yaplmasn istedii 20 madde ortaya çkt. Bu taleplerin arasnda, Temel eitimin 8 yla çkmas, imam hatip okullarnn meslek okullarna dönütürülmesi, irticai faaliyetlere kartklar için TSKdeki görevlerine son verilen askerlerin belediyelerde istihdam edilmesinin önüne geçilmesi de vard.
Babakan Yardmcs çiller 2 Martta DYP Grup Toplantsnda yapt konumada, askerin hükümetten istedii taleplerine direnilmemesini istedi. Bundan sonra DYPde hükümetten çekilelim sesleri yükselmeye balad.
Bu süreçte bir basn toplants düzenleyen Erbakan, yeni hükümet araylarna tepki göstererek, Hükümet TBMMde kurulur, MGKda kurulmaz ifadelerini kulland.
Baz sivil toplum kurulular da açklamalar yaparak, MGK kararlarna tam destek verdiklerini ifade etti.
- DYP ve RP arasnda yol ayrm
çiller, Bakanlk Divan toplantsnda MGK kararlar ve uygulanmas konusunda TBMMde genel görüme açlmas için Erbakan ile anlatklarn, genel görüme önergesini hafta banda Meclise sunacaklarn açklad. Ancak dier partilerin sert tepki göstermesi üzerine bu plan uygulanamad.
Cumhurbakan Demirel, MGKnin anayasal ve kendine özgü bir kurulu olduunu vurgulayarak, MGK kararlarnn uygulanmamas halinde devletin yürümeyeceini, uygulamayanlarn sorumlu olacan kaydetti.
Bunun üzerine Erbakan, MGK kararlar için RPli bakanlar Fehim Adak ve evket Kazan ile DYPli Nevzat Ercandan oluan bir uygulama komitesi kurdu.
Bundan sonraki süreçte, bata 8 yllk kesintisiz eitim olmak üzere MGK kararlarnn uygulanmasnda ortaya çkan tartmalar, DYP ve RP arasndaki yol ayrmn hzlandrd.
- RPye kapatma davas
Anayasa Mahkemesinin kurulu yl dönümünde konuan Cumhurbakan Demirel, Kimse laik Cumhuriyete alternatif aramaya kalkmasn ifadelerini kulland. Demirel, 22 Nisandaki bir baka konumasnda ise Türkiyenin içinde bulunduu krizden çk yolunu seçim olarak gösterdi.
MGK, 26 Nisanda topland ve 28 ubatta alnan kararlarn ne kadar uygulandn belirleyebilmek için zleme Komitesi kurulmasn kararlatrd. Bu komite, her ay MGKya bir de rapor sunacakt.
Dönemin Yargtay Cumhuriyet Basavcs Vural Sava, 21 Mays 1997de Anayasann laiklik ilkesine aykr eylemlerin oda haline geldii açklkla anlald gerekçesiyle, RPnin sürekli kapatlmas istemiyle dava açt.
- Erbakan istifasn sundu
Genelkurmay Bakanl bünyesinde 11 Haziranda irticaya kar Bat çalma Grubu oluturuldu.
Haziran aynn 18inde Babakan Necmettin Erbakan ile yardmcs Tansu çiller, Giderek artan toplumsal gerginlik nedeniyle hükümetin nasl devam edecei konusundaki görümede uzlatlar. Babakanl çiller devralacak, BBP hükümete girecek ve erken seçim yaplacakt. Bu anlamadan sonra Erbakan ayn gün hükümetin istifasn Cumhurbakan Demirele sundu.
Cumhurbakan Demirel ertesi gün muhalefet lideri Mesut Ylmaz, Bülent Ecevit, Deniz Baykal ve Hüsamettin Cindoruk ile görütü, ardndan da hükümeti kurma görevini ANAP Genel Bakan Ylmaza verdi. Ylmazn görevlendirilmesine RP, DYP ve BBP liderleri tepki göstererek, Demireli eletirdi.
- RPnin 14 yllk siyasi yaam sona erdi
Demirel bakanlnda 25 Haziranda gerçekleen MGK toplants, Erbakann katld son MGK toplants oldu. 30 Haziranda 55. Cumhuriyet Hükümeti, ANAP Genel Bakan Mesut Ylmazn babakanlnda kuruldu.
ANAP-DSP ve DTP ortaklyla kurulan hükümette DSP lideri Bülent Ecevit Babakan Yardmcs olarak görev ald.
MGK kararlarndan en çok tartlan 8 yllk kesintisiz eitim ile ilgili yasa tasars, 16 Austos 1997de TBMMde 242ye kar 277 oyla kabul edildi. 8 yllk kesintisiz eitim uygulamas, 1997-1998 eitim-öretim ylnn açld 15 Eylülden itibaren uygulanmaya baland.
Bu arada, Anayasa Mahkemesi RPyi, 16 Ocak 1998de demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykr davranarak, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüü ve millet egemenlii ilkelerini çinedii ve irticai faaliyetlerin oda olduu gerekçesiyle kapatt. Genel Bakan Necmettin Erbakan ile evket Kazan, Ahmet Tekdal, evki Ylmaz, Hasan Hüseyin Ceylan, brahim Halil çelikin milletvekillikleri düürüldü ve bu isimlere 5 yl siyaset yasa getirildi.
Resmi Gazetede 22 ubat 1998de kararn yaymlanmasyla RPnin 14 yl süren siyasi yaam sona erdi.