Uzmanlar, ktisadi küreselleme son mu buluyor?, Yeni bir tür uluslararasclk m doacak?, Yeni üretim modelleri ortaya çkar m?, Neo-liberalizmin sonu mu geldi?, Hükümetler içe mi dönecek?, Uluslararas i birlii için umut var m?, Hukuki düzenlemeler deiecek mi?, Tarm ve gda ile ilgili yeni düzenlemeler gelir mi? eklindeki sorular yantlad.
- Postcorona sürecinde Avrupann yeni bir yaplanmaya gideceine inanyorum
Ankara Hac Bayram Veli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Uluslararas likiler Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Nail Alkan, küresellemenin sonuna gelindiini, Avrupa Birliinin (AB) zannedildii gibi birlik, beraberlik ve dayanma ruhu tamadnn ortaya çktn söyledi.
AB ülkelerinde herkesin kendi derdine dütüünü, kendi çkarn düündüünü anlatan Alkan, unlar söyledi:
talya, spanyada yaananlar herkesi çok rahatsz ediyor ama Herkes kendi bacandan aslr. mant ile devam ediyorlar. Birbirlerinin maskelerine el koyuyorlar. Son derece egoist davranlar sergiliyorlar. Yardma ihtiyac olan ülkelere para yardm yapmak için kurulmak istenen fona Almanya ve Hollanda kar çkarak Herkes kendi bann çaresine baksn. diyorlar. Postcorona sürecinde Avrupann yeni bir yaplanmaya gideceine inanyorum.
u durumda AB için tünelin sonunda k görünmüyor. Her ey düzeldii zaman üye ülkelerin ABye üyeliinin artlar ve eksileri konusunda yeniden bir deerlendirmeye gitmeleri muhtemel. Böyle bir durumda ngilterenin balatt exit frtnasna baka ülkelerin de katlmas söz konusu olabilir. Bu kapsamda ABnin hem siyasi hem ekonomik olarak kan kaybettii açk ve net bir ekilde ortada. Bakalm AB herkesi artp Jean Monnetnin söyledii gibi Avrupa krizlerden douyor. sözünün hakkn verip, toparlanp daha güçlü bir ekilde ayaa kalkabilecek mi?
- NATOnun varl daha çok sorgulanacak
stanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararas likiler Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. Yaar Onay, Rusyann, tbbi destek adyla Avrupann içlerine kadar asker göndermesinden dolay NATOnun varlnn ciddi bir ekilde sorgulamaya açlacan ifade etti.
Böyle bir dönemde 40 bin ABDli askerin Almanyada konulanmasn sadece tatbikat diye açklamann inandrc olmadna dikkat çeken Prof. Dr. Onay, unlar kaydetti:
Kovid-19 sonrasnda ulus devletler yeniden belirgin güç olma konumlarn daha etkili bir ekilde koruyacaklar, AB, NATO gibi ekonomik ve askeri ittifaklarn varl tartlacak ve belki de bu yaplar dalabilir. Eer gidiat bu yönde olursa, dalan AB ve NATOya alternatif olarak, Fransa, Almanya, Rusya, çin, Hindistan, ran ve Suriye askeri arlkl yeni bir ittifak sistemi oluturma yönünde admlar atabilirler ki böyle bir gelimenin, ABDnin ve doal müttefiklerinin küresel ve bölgesel çkarlaryla çatma halinde olaca kesindir.
- Küresel kurumlar iflas etti
Ankara Yldrm Beyazt Üniversitesi Öretim Üyesi Prof. Dr. Bilal Sambur, BM, AB, slam birlii Tekilat, Afrika Birlii, Dünya Salk Örgütü, Ekonomik Kalknma ve birlii Örgütü ve Uluslararas Para Fonu gibi kurumlarn böyle bir salgn karsnda çok baarsz bir snav verdiini, A, B, C gibi planlar ve stratejileri olmadnn çok net bir ekilde ortaya çktn belirtti.
Salgn sonras dönemde tüm bu küresel kurumlarn varlnn sorgulanacan belirten Sambur, öyle konutu:
Postcorona dünyasnda; risk yönetimi, risk iletiimi ve risk toplumu kavramlarnn hayatmza daha fazla gireceini düünüyorum. Bu riskli günlerden sonra da dünya risk barndrmaya devam edecek. ABD, ngiltere, Almanya gibi ülkelerin, silah sanayisinde ve teknolojide bu kadar gelimi olmalarna ramen salk ve sosyal alanda ne kadar kof olduu ortaya çkt. Bu süreçten sonra devletlerin bu kofluu ciddi bir ekilde sorgulanacaktr.
Ayrca herhangi bir kriz durumunda küresel dünyann annda refleks gösterebilecei ortak bir veri i birliinin olmadn da bu salgnla bir kere daha gördük. Böyle bir salgnn ancak küresel ortak bir bilinç ve dayanma ile çözülebilecei ortaya çkt. Bu da insanln küresel bir liderlie ve küresel bir biliime ihtiyacn net bir ekilde ortaya koydu. Sanrm bu süreçten sonra bu da sorgulanacaktr. ABDnin veya BMnin bir küresel lider, küresel biliim merci olmad ortaya çkt.
- Tarm ve hayvanclk ön plana çkacak
Özyein Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öretim Üyesi Prof. Dr. Nuray Eki, bugüne kadar yaanan sorunlarn bir veya birkaç ülkeyi ilgilendirdiini ifade ederek, Kovid-19 salgnnn ise ilk defa bütün dünyay tehdit eden ve ülkeler arasndaki dayanmayla çözümlenmeye çallan bir sorun olduunu söyledi.
Bu salgnla beraber tarm ve hayvancln, tarm topraklarnn, meralarn, otlaklarn, yaylalarn, sulak alanlarn geçmite olduu gibi gelecekte de büyük önem kazanacan aktaran Prof. Dr. Eki, Salgn, tarmla ilgili alanlarn korunmas için ciddi önlemler alnmas gerektiini ortaya koymutur. Tarm ve hayvanclk, aksayan sanayi üretimi sebebiyle açlkla mücadele edilmesinde en önemli araç haline gelecektir bundan sonra. Küreselleme, uluslararas seyahatlere snrlama getirilmesi, snr güvenlii, göç ve iltica akmlarnda devletlerin duyarll artacak; bu konularda önleyici politikalar gelitirilecektir. deerlendirmesinde bulundu.
- Hukukun çerçevesi deiebilir, yeni boyutlar kazanabilir
stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öretim Üyesi Prof. Dr. Adem Sözüer, koronavirüs döneminde eitim, öretim dahil hemen her alanda faaliyetlerin dijital yöntemlerle yürütüldüünü ve bunun hukuk alannda da yansmalar olacana dikkati çekti.
Dijital çan getirdii deiimin öneminin çok daha iyi anlaldna vurgu yapan Sözüer, Dijitallemenin hayatn her alannda getirdii deiimler korona sonras artarak devam edecektir. Bunun hukuk alanndaki etkileri de çok yönlü olarak ortaya çkacaktr. Dijital teknolojilere sahip firmalarn var olan gücü daha da artmas muhtemeldir. Bu durum ise demokrasi ve kii özgürlükleri açsndan sorunlar dourabilir. dedi.
Serbest seçimlere dayal çoulcu demokratik rejimlerin bu güçlere kar korunmas gerektiine iaret eden Sözüer, öyle devam etti:
Büyük krizlerin ortaya çkmamas veya çktnda önlenmesi için bilimsel bilginin deeri ve önemi anlald. En önemlisi evlerde kalnan bugünlerde özgürlüün ne kadar kymetli olduu idrak edildi. Özgürlükleri koruma mekanizmalarnn etkinliinin artrlmas önemli bir gündem olacak. Korona sonras dönemin ana temas vatandalarn haklarn koruyan etkin ve güçlü hukuk devletinin, dijital çadaki çoulcu demokrasi içindeki yolculuu olacaktr.
- Mahkemelerde hesaplama olacak
Uluslararas Örenci Akademisi Asya htisas Program Sorumlusu Prof. Dr. Alemdar Yalçn, koronavirüs salgn kontrol altna alndktan sonra bilim dünyasnda büyük bir tartmann çkacan belirterek, Bu pandeminin sorumlular aranacak. Bu tartma bizim bilmediimiz baz laboratuvar çalmalarnn kamuoyuyla paylalmasna da sebep olacak. dedi.
Salgn sonras dönemde bir hesaplama olacana dikkat çeken Yalçn, sözlerini öyle sürdürdü:
Ülkelerin biyokimya ile ilgili aratrma merkezlerinde 1980li yllardan sonra balayan iki temel çalma var. Bunlardan birisi cep telefonu ve internet alarnn yaydklar mikro dalgalarn insan ve çevre üzerinde etkisi. Bu konuda çok ciddi ve gizli çalmalar var. kincisi ise insanlara hayvanlardan bulaan korona ve benzeri virüslerin birbiri ile genetik olarak eletirilerek kontrol edilmesi çalmalar. Bu çalmalarla ilgili baz bilimsel makaleler yaynland. Kovid-19un laboratuvar ürünü bir virüs olduu üzerinde ciddi iddialar var. Sanrm bir ay içinde dünya kamuoyunda bunlar ciddi olarak tartlacak ve uluslararas mahkemelerde hesaplama ekline dönecek.
- nsan ne kadar insan diye durup düüneceiz
Galatasaray Üniversitesi Öretim Üyesi Doç. Dr. Ali Faik Demir, yeni tip koronavirüsün; doann, teknolojiden ve bunun kölesi olmu insandan intikam olduunu belirterek, Kendi yaam alanlarn yok eden insan, sonunda, kendisi de yok olma duygusuyla kar karya kald. çaresizlik tüm dünyaya çöktü, zengin-fakir, güçlü-zayf, gelimi-geri kalm hiç fark etmedi. dedi.
Koronavirüs snavn belli aamalar çerçevesinde düünmek gerektiini aktaran Demir, aamalar öyle sralad:
lk aama, koronavirüsten kurtulma ve bu sorunun bertaraf edilmesidir. kinci aama koronavirüs sonras devletlerin ve toplumlarn yaralarnn sarlmas, eski yaama yani gündelik yaama dönülmesidir. Ama esas sorun son aamada; yani Neden bu sorun yaand, neden çözülemedi ve nerede yanl yaptk? sorularnn cevaplarnn aranmasnda yaanacaktr. nsan aslnda bu aamada gördüümüz gibi ciddi bir insanlk snavndan da geçmektedir. Bu snavn sonucu da incelenecektir. Hangi hasletleri kaybettik ve acaba teknoloji robotu yaratmann yannda insan da m robota çevirdik? nsan ne kadar insan? diye durup düüneceiz.
Peki koronavirüs snavndan ders çkarmak ve bunu avantaja çevirmek mümkün müdür? Kukusuz her zaman, her sorundan çkmann ve mutlulua ulamann yolu mevcuttur. Bu süreçten ve zorluklardan çkmann ve ayaa kalkmann belki de en kolay yollarndan biri Ben yerine Biz demeyi örenmektir. Ben ve Biz bir bölge, ülke, inanç ya da ideolojiyle snrl olmamaldr. Tüm dünya olmaldr. Ayrca Biz sadece insan da olmamaldr. Tüm canllar ve çevremizin Biz olduu unutulmamaldr. Bir musibet bin nasihatten iyidir. sözünü hatrda tutmal ve bu yaanan süreçten dersler çkarlmaldr. Herkesin kendine mahkum olduu bu dönem, bunlar düünmek için inanlmaz frsattr.
- Ulus devletler yükselie geçecek
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öretim Üyesi Doç. Dr. Vahap Cokun, dünyay kökünden sallayan salgn sürecinde verilen tepkilere, bavurulan yöntemlere ve yükselen taleplere bakldnda, ulus devlet düüncesinin bu kargaadan güçlenerek çkacan savundu.
Sokaa çkma yasaklar, karantina ve sosyal mesafe uygulamalar gibi salgnn üstesinden gelmek için alnan tedbirlerin ulus devletleri kuvvetlendireceini vurgulayan Cokun, unlar kaydetti:
Ulus devlet kavramnn yükselmesine neden olan dier bir faktör ise bölgesel ve küresel ulus üstü yaplarn bu snavdan baar ile çkmam olmalardr. Salgn karsnda her devlet kendi bana kald, her koyun kendi bacandan asld. Dahil olunan birliklerden ve örgütlerden beklenen ya da umulan yardm ve destek gelmedi. Mesela, ABnin uzunca bir süre talyaya yardm etmemesi talyada hem büyük bir hayal krklna neden oldu hem de ABye kar öfke katsaysn yükseltti.
BM ve Dünya Salk Örgütü gibi evrensel nitelikli yaplar da böylesi felaketlere etkili bir ekilde müdahale edemedi, çözüm üretmekte ve yaralar sarmakta aciz kald. Koronavirüs tecrübesi, bütün herkesi tehdit eden felaketler karsnda, bir taraftan bu tehdidi bertaraf edecek dünya çapnda organizasyonlara olan gereksinimi dier taraftan da bu amaçla kurulan mevcut organizasyonlarn yetersizliini gösterdi. Ulus üstü organizasyonlarn bu yetersizlii, ulus devletlerin itibar tazelemelerine ve güç kazanmalarna yol açt. Devletlerin, virüsten sonra da elde ettikleri bu güçten kolaylkla vazgeçmeyeceklerini öngörebiliriz.