Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalklar Uzman Prof. Dr. Aye çkm Sertkaya, yot Yetersizlii Hastalklarnn Önlenmesi Haftas öncesinde önerilerde bulundu.
yot yetersizlii ilk sinyali guatr ile veriyor
yot, bata tiroit hormonlar içinde yer alan ve bu hormonlar aracl ile hemen hemen tüm hücrelerimizde önemli görevleri olan bir elementtir. Vücut iyot üretemedii için bunun gdalardan alnmas gereklidir. Gdalarla alnan iyot, T3 ve T4 tiroit hormonlarnn yapsna girer. Ortamda iyot azaldkça T4 azalr ve beden öncelikle T3e yönelerek tasarruf yapar. Bu durumda T3ü kullanarak hormon üretir. T3te de azalma balaynca baz zorlanmalar yaanr. Bir süre sonra tiroit bezi ortamdaki bütün iyotlar yakalayabilmek için büyümeye balar ve bunun sonuncunda da guatr geliir.
Güçsüzlük ve zihin tembellii yapabilir
yot eksiklii durumunda tiroit bezi çalmaya devam eder ancak yetersizlik nedeniyle eninde sonunda hipotiroidi geliir. Bazen iyot eksiklii olmadan da hipotiroidi olabilir. Hipotiroidi; saç dökülmesi, cilt kuruluu, yüzde ikinlik, kaslarda geveklik, güçsüzlük, kilo art, kadnlarda adet bozukluklar ve zihinsel tembellik gibi ikayetlere yol açan ve tedavi edilmesi gereken bir hastalk tablosudur. yot eksiklii veya hipotiroidi gibi nedenlerle ilaç kullanmnn gerekip gerekmedii ise mutlaka doktora danlmaldr. Doktor önerisi olmadan asla iyot veya guatr ilac kullanlmamaldr.
Tiroit kanseri riskine dikkat!
Guatr, tiroit bezinin büyümesi anlamna gelmektedir. ç guatr görünmeyen, d guatr ise görünür olandr. Düzenli bir büyüme olabilecei gibi nodüller eklinde de büyüme olabilir. Bu durumda nodül takibi yaplmaldr çünkü iyot eksiklii bu nodüllerin geliimini kolaylatracaktr. yot eksiklii zemininde nodüler guatr olma ihtimali artar. Bu nodüllerin yaklak yüzde 10u kanser riski tar. Böyle bir durumdan üphe ediliyorsa nodüle biyopsi yaplmal ve yakn takip edilmelidir.
Zehirli guatr kalp yetmezliine kadar ilerleyebilir
Boyun bölgesindeki ilikler yani nodüller zaman içinde kontrol dna çkabilir. Vücudun tiroit hormonu dengesini yok sayar ve kendi kendine çalr. Böyle olursa zehirli guatr tablosu ortaya çkar. Zehirli guatr tablosu bir tek nodülün sistem kontrolünün dna çkmasyla geliebilecei gibi birden fazla nodülün ya da bütün nodüllerin kontrol dna çkmasyla da olabilir. Zehirli guatr geliimi ya gruplarna göre farkllk gösterir. Genç ya grubunda sklkla hiçbir müdahale yaplmadan nodül takip edilir. Ancak ileri ya grubunda ar kalp yetmezliine neden olabilecei için mutlaka yakn takip edilmeli, gerekirse ilaç ya da radyoaktif ilaç tedavisine balamaldr.
Nefes almay güçletirebilir
Nodüllü ya da nodülsüz büyük guatr birtakm riskler tamaktadr. Öncelikle bulunduu yer boynun önüdür ve soluk borusuna bask yaparak nefes almay zorlatrr. Gerekli testler yapldktan sonra hastann yaam fonksiyonlar olumsuz yönde etkileniyorsa o nodülün çkarlmas gereklidir. Kozmetik açdan da hastalara rahatszlk verebilmektedir. Böyle bir durumda da hastann isteiyle nodüller çkarlabilmektedir.
Gebelikte hem anne hem bebek için iyot önemli
Gebelik döneminde hem anne aday hem de bebee tiroit hormonu gereklidir. Bu nedenle anne adaynn gebelik döneminde tiroit bezinde büyüme görülür ve bu normal kabul edilir. Bebek ilk 3 ay kendi tiroit bezi olmad için annenin tiroit hormonunu kullanr. Tiroit hormonlar bebein beyin ve sinir geliiminin tamamlanmasnda önemlidir. Anne adaynn tiroit deerlerinin düük olmas durumunda bebek risk altna girer, zeka gerilii ve baz yapsal bozukluklar ile dünyaya gelebilir. Özellikle geçmi yllara bakldnda tan konulamad ve iyot takviyesi yaplmad için dünyaya gelen özürlü çocuk says oldukça fazlayd. Ancak günümüzde yeni doan bebekler taranmakta ve topuk kan ile hemen tehis konulabilmektedir. Tiroit hormonu kaynakl hastalklarn tedavi edilebilir olduu ve erken tehisin burada büyük önem tad asla unutulmamaldr.
yotlu tuz tüketimine dikkat edin
yot yetersizlii kaynakl hastalklarn önlenmesinde beslenme önemli rol oynar. Öncelikle sofralarda bulundurulan tuz mutlaka iyotlu olmaldr. Ülkemizde resmi olarak üretilen tuzlarda iyot bulunmaktadr. Doktor aksini belirtmedii sürece bu tuzlarn tüketiminde bir saknca yoktur. Ancak iyot uçucu bir moleküldür. Bu nedenle tüketim ve saklama koullarna dikkat edilmelidir. Tuz az açk bir ekilde muhafaza edilirse o tuzun hiçbir anlam kalmayacaktr. Bu nedenle mavi, korunakl paketlerde sunulan iyotlu tuz, paketinde tutulmal ve ihtiyaç dahilinde az açlp kullanlmaldr. Yemek piirirken ise piirme ilemi tamamlandktan sonra tuz ilave edilmelidir. Aksi takdirde iyot buharlap yok olacaktr.
Düzenli olarak balk yenilmeli
yot yetersizlii hastalklarnn yaygn olarak görüldüü bölge ç Anadolu, Trakya ve Karadeniz Bölgesinin iç kesimleri özetle denizden uzak bölgelerdir. Hastaneye bavuran hastalarda ciddi oranda T3 ve T4 eksiklikleri saptanmaktadr. Bu eksikliklerin önemli bir ksm yanl tuz kullanmndan kaynaklanmaktadr. Ayrca iyot eksikliini önlemede deniz ürünleri de önemlidir. Balk tüketimi mutlaka artrlmaldr. Deniz ürünlerine ek olarak krmz et ve kümes hayvanlarnn göüs eti ile ceviz bata olmak üzere kuru yemi ve tahllar, süt ve süt ürünleri, yumurta, çilek, muz iyot bakmndan zengindir.