Murat YÜZÜGÜLLÜ
DYARBAKIR-Psikolog Sera Elbaolu, kiilik bozukluunun kiinin i, aile ve sosyal yaantsn olumsuz etkilediine dikkat çekti.
Uzun yllar boyunca gelitirdiimiz kiilik; hayatn zorluklarn ele almann oturmu bir yolu, dier insanlarla iliki kurmann belli bir tarzdr diyen Sera Elbaolu, Bir kii bamldr, dieri meydan okuyucu ve saldrgan, bir dieri utangaçtr ve sosyal temas kurmaktan kaçnr, bir dieri insanlarla derin ve dürüst ilikiler kurmaktan çok, d görünüüyle ve kendi krlgan benliini pohpohlamakla ilgilenir. Bu kiilerin hiç birisine kiilik bozukluu tans konulamaz, tabii eer bu davran örüntüleri çok eski, kiinin bütün hayatn istila etmi ve ilevlerini bozulmu deilse. Kiilik özelliklerinin kat, uyum bozucu olmas, ilevsellikte anlaml bozulmaya yol açmas ve kiisel rahatszlk yaratmas durumunda kiilik bozukluundan söz edilir eklinde konutu.
Kiilik bozukluu, erikinlik döneminde ekillenmeye balyor
Klinik Psikolog Sera Elbaolu, kiilik bozukluklarnn, sosyal ya da mesleki ilevsellii bozan süreenlemi davran örüntüleri ve içsel yaantlar olduunu belirterek Kiilik bozukluklar yaygndr ve insanlarn hayatlarnda iddetli bozulmalara neden olur. Kiilik bozuklu kiilerin topluma olan uyumunu, i, aile ve sosyal yaantlarn olumsuz etkileyen bu davran örüntüleri ve içsel yaantlar uzun süreli uyum bozukluu ve kat eilimlerin var olmas eklindedir. Bu bozukluk geç ergenlik ya da genç erikinlik dönemlerinde ekillenmeye balar. Kiilik bozukluu tans konabilmesi için bireyin her eyden önce toplumsal uyumunda ve kiileraras ilikilerinde bozulmalar olmas ve bunun uzun süreden beri devam etmesi ve kalc olmas gerekmektedir dedi.
Kiilik bozukluunun tanmlayc özellikleri nelerdir?
Klinik Psikolog Sera Elbaolu, kiilik bozukluunun tanmlayc özelliklerini öyle ifade etti:
Kiilik bozukluunun tanmlayc özellikleri uzun bir listeyle gösterilecek olursa; uyumsuzluk, dierlerine özen göstermede yetersizlik, i birlii kurmama, dierlerinde skntya yol açma, verimsizlik, empati kurmama, kiileraras ilikileri ekillendirme ve sürdürmede baarszlk, deneyimlerden ders çkarmada yetersizlik, dürtüsellik, katlk, ahlaka aykrlk, ar kötümserlik, kendini çelmeleyen davranlar, zayf kendini yönlendirme, zayf mizah anlay, stres altndayken dayankl olamama gibi özellikler pek çok kiilik bozukluu vakasnda gözlenebilmektedir.
Kiilik bozukluu toplum içinde ciddi skntlara yol açyor!
Kiilik bozukluklar tek tip deildir; ancak sk görülen ortak özellikleri vardr diyen Sera Elbaolu, sözlerini öyle sürdürdü:
Örnein; bu kiiler yaplan yanllklar yineler ve ders alamazlar. Yerleik davran örüntüleri kat bir biçimde korunur. Düünme yetileri, muhakeme becerilerinde toplumun geçerli ölçülerinden sapma ve topluma aykr davranlar gösterirler. Dürtü kontrolüyle ilgili güçlükler yaygndr. çocukluktan ya da ilk ergenlik çandan beri süregelmektedir. Ancak genellikle geç ergenlik ve genç erikinlik yllarnda ekillenmeye balar. Toplum içinde, i yaamnda belirgin bir bozulmaya, iddetli skntya yol açmaktadr. Kiiler genellikle kendi davranlarna, tutumlarn benimsemi olduklarndan deitirmek istemezler, bazen ise kiilere bu davranlar ve tutumlar yabanc gelir ve deitirmek ister, farknda olduklarndan ancak deitiremediklerinden yaknrlar.
Kendilerini çevreye deil, çevreyi kendilerine uydurmaya çalyorlar!
Genel olarak çevre ile çatma ve sürtümeye yol açmakta; kii kendisini çevreye deil, çevresini kendisine uydurmaya çalmaktadr. Kiilik bozukluunun çeitli tipleri vardr ve yaplan bilimsel aratrmalarda bunlarn tümünde hem psikolojik faktörler hem de kaltsal faktörlerin söz konusu olduu görülmütür. Ancak her bir kiilik bozukluunda ve kiide bunlarn etkileri farkl ekillerde ve düzeydedir.
Genetik yatknlk, aile tutumu ve travmalar, kiilik bozukluunu tetikliyor
Kiilik bozukluunun altndaki faktörlerin; genetik yatknlk, erken dönem balanma deneyimleri, travmatik yaam olaylar, aile çevresi ve sosyokültürel ve politik güçler olarak ele alndn ifade eden Sera Elbaolu, Bu faktörler biyokimyasal/nöroanatomik, psikolojik ve sosyokültürel etkenlerin etkileimi ile ekillenir. Yaplan bilimsel aratrmalar kimi kiilik bozukluklarnda genetik faktörlerin rolü olduuna iaret etmektedir. çevresel etkiler açsndan ise kiilik bozukluunun gelimesinde aile ve toplumsal çevrenin önemli etkileri olduu bilinmektedir. çocukluk dönemindeki uygunsuz aile tutumlarn, düzensiz, güvensiz, ar sosyal ve ekonomik sorunlarn, ar cezalandrc tutumlar altnda yetien çocuklarn, snrlarn ve kurallarn yeterince belirli olmad, fazla esnek ya da kat olduu yaplan içinde büyümenin etkilerinin olduu bilinmektedir. Ancak çocukluk döneminde yaanan tek bir olumsuz olayn ileri yaamda bir ruhsal sorun ortaya çkarmas oldukça enderdir. Belirtilerin ortaya çkmasnda olumsuz yaantlarn süreklilii ve toplam etkisinin çocuun geliimi balamndaki rolünün pay vardr diye konutu.
Tedavide psikoterapi yöntemleri uygulanyor
Kiilik bozukluklarnn tedavisinde çeitli psikoterapi yöntemlerinin uygulandn söyleyen Elbaolu, bireysel ve grup tedavisi yöntemlerinin mevcut olduunu belirterek, sözlerini öyle tamamlad: Dinamik psikoterapi, diyalektik davran terapisi, ema terapisi, bilisel davranç terapi uygulanan psikoterapi yöntemlerinin arasndadrlar. Kiilik bozukluklarnn psikoterapisi uzun soluklu terapilerdir. Kiinin yerleik duygular, davranlar ile ilikili olmas sebebiyle içten bir deiimin zaman alacak olmas kaçnlmazdr. Kiilik bozukluklarnn tedavisinde gerekli görüldüü takdirde, belirtilere yönelik hekim tarafndan bir ilaç tedavisi düzenlenebilmektedir. Zaman içerisinde kiilik bozukluklar ksmen düzelebilmektedir.
lerleyen ya, kiilik bozukluunu yerleik hale getirebilir
Yala gelen olgunluk özellikle kimi kiilik bozukluu tiplerinde olumlu etkiye sebep olabilmekteyken, kimilerinde de olumsuz davran örüntülerinin iyiden iyiye yerleik hale gelmesine sebep olabilmektedir. Kiilik bozukluklar yaam boyu süregiden sosyal uyum bozukluuna yol açt için saaltmlar güçtür. Kimi zaman yaadklar krizlerin yattrlmas srasndan intihar ve saldrgan davranlar kontrol edebilmek için ksa süreli hastane yat ve ilaç tedavisi gerekebilmektedir.Hastane yat uzun dönemli tedavi plan oluturulmas için de yarar salar. Davrann dengelenmesi, dürtü denetiminin güçlenmesi, kendine zarar verici ve dürtüsel davranlarn azalmasn amaçlar. Ruhsal açdan olgunlama ve derin deiimler ve davran deiimleri ise uzun süreli tedavi gerektirdii için ayaktan psikoterapi ile salanabilir.