Üroloji Uzman Prof. Dr. Bülent Alagöl günümüzde sperm says ile kalitesinin dümesinde hatal alkanlklarn da önemli bir yer edindiine dikkat çekerek, Üstelik üreme saln tehdit eden alkanlklar günümüzde gittikçe yaygnlayor. Bu nedenle infertilite sorunu yaayan erkeklerde öncelikle yaam alkanlklarnn gözden geçirilmesi gerekiyor diyor. Peki erkeklerin baba olmalarn önleyen faktörler neler? Alagöl sperm saysn ve kalitesini düüren etkenleri anlatt, önemli öneriler ve uyarlarda bulundu.
SGARA VE ALKOL
Sigarada bulunan karbonmonoksit gibi zararl maddeler testise ulaan oksijen miktarn azaltarak sperm yapmn olumsuz etkiliyorlar. Ayrca benzopiren, kadmiyum, karbonmonoksit gibi metabolitler de spermde DNA krklarna neden oluyor, bunun sonucunda spermin say ve kalitesini düürüyorlar. Uzun süreli ve ar alkol tüketimi de karacier ile hormon dengesini bozarak sperm saysn düürmesinin yan sra anormal sperm üretimine yol açyor.
AIRI KLOLU OLMAK
Ar kilo, özellikle de göbek çevresindeki yalanma, testis ssnn artmasna ve östrojen miktarnda arta sebep oluyor. Erkeklerde beden kitle indeksinin artmas ayn zamanda androjen hormon seviyesini de düürüyor. Tüm bu faktörler sonucunda sperm says azalrken, kalitesi de düüyor. 30-37 ya aralndaki erkekler üzerinde yaplan bir çalmada; kilolu erkeklerde (BK: 25.130.0 kg/m) sperm konsantrasyonu ve total sperm says normal kiloda (BK: 20.025.0 kg/m) olan erkeklere oranla daha düük bulunmu. Ayn çalma; obezite sorunu olan erkeklerin testosteron hormonlarnn da yüzde 25-32 orannda daha az olduunu belirlemi.
ISIYI ARTIRAN FAKTÖRLER
Testis skrotumda (torba) yer ald için vücut scaklnn 2-4 derece altnda oluyor ve bu scaklk sperm yapm için ideal scakl salyor. Ancak saunann sk kullanlmas, uzun süreli oturmak, araba kullanmak, sk ve dar kyafetler giymek skrotal sy arttrarak sperm yapm mekanizmasnda sorun oluturabiliyor. Üroloji Uzman Prof. Dr. Bülent Alagöl, Bu nedenle sauna ve jakuzi gibi ortamlarda 30 dakikadan fazla kalnmamasna dikkat edilmeli. Araba kullanrken 3-4 saatte bir mola verilmeli diyor.
EGZERSZ ABARTMAK
Yaplan aratrmalar; düzenli egzersizin stres hormonu olarak da bilinen kortizol ve testosteron seviyelerini yükselttiini, bunun sonucunda da sperm kalitesinin arttn gösteriyor. Egzersiz sayesinde ayn zamanda spermlerin hareketleri de hzlanyor. Üroloji Uzman Prof. Dr. Bülent Alagöl ar yaplan egzersizin ise tam aksine erkein doal üreme kapasitesini azaltt uyarsnda bulunarak Sperm kalitesini artrmak isteyen erkeklere egzersizi kesinlikle öneriyoruz. Ancak gereinden fazla, özellikle de vücudun dayanklln artrma amaçl yaplan uzun süreli egzersizler ve kas yapm için kullanlan baz ilaçlar hormon dengesini deitirerek testosteron miktarn azaltyorlar. Buna paralel olarak sperm üretimi olumsuz yönde etkileniyor
VARKOSEL
Testislerdeki, özelikle de sol testislerdeki toplardamarlarn genilemesi varikosel olarak adlandrlyor. Varikosel skrotal (torba) sy arttrarak ve hormonal etkiyle sperm yapmnda negatif etki oluturuyor. Varikoselin bulunduu testiste 3 mekanizmaya bal hasar geliiyor: s art, androjen yoksunluu ve toksik metabolitlerin birikimi. Varikoselin genel popülasyonda yüzde 15 iken infertil erkeklerde bu oran yüzde 40lara kadar yükseliyor. Varikosel ameliyatndan sonra sperm parametrelerinde yüzde 40-60 orannda düzelme bekleniyor. En fazla olumlu etki, sperm says ve hareketliliinde görülüyor.
D VTAMN EKSKL
D vitamini, hem kadnlarda hem de erkeklerde üreme hücrelerinin sal için çok önemli. Yaplan çalmalarn büyük bir çounluu D vitaminin testis fonksiyonlarn düzenlemeye yardm ettiini gösteriyor. D vitamininin ayrca spermde hücre içi kalsiyum konsantrasyonunu arttrarak sperm hareketliliini salad düünülüyor. Yine yaplan çalmalara göre; erkeklerde D vitamini eksiklii spermlerde DNA hasar oluturabiliyor. D vitamini düzeyi yetersiz olan erkeklerle kyaslandnda, D vitamini düzeyi yeterli olan erkeklerde hareketli sperm says daha yüksek bulunmu.
BAZI LAçLAR
Baz tansiyon, ülser ve gastrit ilaçlar ile antidepresanlar sperm saysn düürebiliyorlar. Pek çok ilaç türü üremeyi çeitli ekillerde etkileyebiliyor: Örnein baz ilaçlar testislerde toksik etki oluturarak sperm üreten hücrelere hasar verebiliyor. Baz ilaçlar da dolayl olarak etki ediyor: Sperm üreten testis hücrelerini uyaran hormonlarn sinyallerini keserek, sperm saysnn dümesine neden olabiliyor. Baz ilaçlar da cinsel istei olumsuz etkileyebiliyor ya da ereksiyonu ve spermin dar çkmasn bloke edebiliyor. Yine baz ilaçlar spermin yumurtay dölleme kapasitesini azaltabiliyor. Dolaysyla üreme yeteneinde sorun oluursa hekim tarafndan alternatif ilaçlara geçilebiliyor.
CEP TELEFONLARI VE BLGSAYARLAR
Mobil telefonlardan ve dizüstü bilgisayarlardan yaylan radyofrekans, elektromanyetik ve radyasyon dalgalar testis dokusuna zarar vererek sperm yapmn kötü yönde etkiliyor. Dizüstü bilgisayarlarn erkeklerde infertiliteye neden olduuna dair iddialar, bu cihazlarn kullanm sürecinde sl etkilerine bal olarak sperm yapm sürecinin bozulmasna dayandrlyor diyen Üroloji Uzman Prof. Dr. Bülent Alagöl u bilgileri veriyor: Isnn çounlukla geçici olarak sperm says ya da hareketlilii üzerinde olumsuz etkisi olabilecei yolunda yaynlar var. Kalc ksrla yol açtna dair kanta dayal bilimsel veri mevcut deil. Endieler günümüz itibariyle teorik düzeyde. Diz üstü bilgisayar kullanrken skrotal s artna neden olduu için bacaklarn kapal olmamasna dikkat edilmeli ve yarm saat aralkla ayaa kalkp dolalmal. Bunlarn yan sra cep telefonu kullanmnn gün içinde 60 dakikay geçmemesine özen gösterilmeli
STRES
nfertilite ile psikolojik stres arasndaki iliki karmaktr diyen Üroloji Uzman Prof. Dr. Bülent Alagöl sözlerine öyle devam ediyor: Stres infertilite nedeni iken, infertil olmak da strese yol açabiliyor. Psikolojik stres, sperm younluunun, hareketliliinin ve orannn azalmasna, anormal sperm üretiminin de artmasna neden olabiliyor. mpotans (ereksiyon kayb), cinsel ilikide performans azalmas, anksiyete gibi stres faktörleri de doal hamilelik olumasn önleyebiliyor.
KMYASALLAR VE AIR METALLER
Yaptrclar, boya çkarclar, temizleme ve ya giderici maddeler, boya, vernik, cila ile reçinelerin içerdii çözücüler, mikroelektronik devrelerde bulunan bifeniller de sperm yapmn bozan etkenlerden. Bunlarn yan sra doada yaygn olarak yer alan kurun, civa, kadmiyum, arsenik ve krom gibi ar metaller de spermatogenesisin, bir baka deyile sperm yapmnn birçok aamasnda etkili oluyor.