Demir eksiklii ve buna bal gelien aneminin önemli bir halk sal sorunu olduuna dikkat çeken SÜ Liv Hospital Bahçeehirden ç Hastalklar ve Hematoloji Uzman Doç. Dr. Ömer Ekinci, demir eksiklii anemisinin temel olarak vücutta bulunmas gerekenden daha az miktarda demirin oluuyla karakterize, direkt veya dolayl olarak birçok sistemi etkileyen bir tablo olduunu söyledi.
Demir eksikliinin sebeplerinin çok deiken olabileceinin altn çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, temel nedenlerin diyetle azalm demir alm, demir emiliminde azalma ve kan kayb olduunu açklad.
Kan kayb nedenleri olarak birden çok faktörün etkili olduunu anlatan Doç. Dr. Ömer Ekinci, Gastrointestinal kanaldan (yemek borusu, mide, ince ve kaln barsak) kayp, genitoüriner kanaldan (kadnlarda mens kanamalar, böbrek, üreter ve mesanenin inflamatuar hastalklar, ta ve tümörlerine bal kronik kan kayb) kayp, kanama bozukluklar gibi bir takm hematolojik hastalklarn zemininde gelien kanamalara bal kan kayb en sk görülen nedenlerdir diye konutu.
YENDOANLARDA NEK SÜTÜ KULLANIMI ETKL
Diyete bal demir eksikliinde özellikle yenidoanlarda inek sütü kullanmnn yetersiz demir içerii nedeniyle anemi oluturabileceini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, Daha büyük çocukluk döneminde de büyüme ve gelime hzna ramen diyetle demir alm az olabilmektedir. Demir emiliminde bozulma; mide ve ince barsak (bata çölyak hastal olmak üzere) ile ilgili birçok hastalkta bu tablo oluabilmektedir dedi.
Doç. Dr. Ömer Ekinci, genel olarak gelimi ülkelerde diyetle alm yeterli olduundan demir eksikliinin sebebi genellikle kan kayb iken, gelimekte olan ülkelerde ise beslenme (diyetle) yetersiz demir almnn en sk sebebi oluturduunu ifade etti.
KADINLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR
Ülkemizde yaplan çeitli çalmalarda demir eksiklii anemisi sklnn farkl ya gruplar, bölgeler ve topluluklarda farkl oranlarda bulunduunu kaydeden Doç. Dr. Ömer Ekinci, Ülkemizde çocukluk ya grubunda yaplan çeitli aratrmalarda bu sklk yüzde 15,2 ile yüzde 62,5 arasnda bildirilmitir. Erikinlere bakldnda ise demir eksiklii anemisi yüzde 20 civarnda olup, mensturasyon ve gebelik nedeniyle en sk kadnlarda görülmektedir dedi.
Demir eksiklii anemisinin erken evrelerinde ikyetler daha hafif görülürken, aneminin iddeti arttkça semptomlarn belirginletiini belirten Doç. Dr. Ömer Ekinci, unlar söyledi:
Demir eksikliinin en sk görülen semptomlar solukluk, halsizlik, yorgunluk, itahszlk, çarpnt, nefes darl, ba ars, egzersiz intolerans, depresyon, huzursuz ayak sendromu, trnaklarda deiiklikler, saç dökülmesi, az kenar ve dilde çatlaklar, yutma güçlüü, pika olarak tanmlanan toprak yeme özlemi, buz yeme ve çocuklarda nörogeliimsel gecikme saylabilir.
BRçOK ORGANIN LEVN ETKLYOR
Demirin birçok organn ilevlerini etkileyen sistemik bir etkiye sahip olmas nedeniyle hayatmz için önemli bir mineral olduunun altn çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, Gerek hücre içerisinde gerekse dolamda bulunan demir içeren bileimler ilevlerini yeterince yapamadnda hücresel fonksiyonlarda, büyümede, motor geliimde, davran ve bilisel fonksiyonlarda, fiziksel kapasite ve igücünde, immün sistemde, gastrointestinal sistemde, termoregülasyonda, deri ve mukozalarda önemli deiiklikler olmaktadr eklinde konutu.
BAZI OLGULARDA TANI KOYMAK ZOR OLABLR
Demir eksiklii anemisinin sk karlalan ve tansnn çounlukla kolayca koyulabilen bir bozukluk olduunu iaret eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, u bilgileri paylat:
Tam kan saym (hemogram), periferik kan yaymas incelemesi, serum demir parametreleri (demir, total demir balama kapasitesi ve ferritin) ve biyokimyasal testler tanda kullanlmaktadr. Demir parametreleri tanda, ayrc tanda ve eksikliin derinliini göstermede yol göstericidir. Baz olgularda tan koymak kolay olsa da, özellikle iltihap parametrelerinin de artt az saydaki hastalarda ayrc tanda zorluk yaanabilir ve tedaviden tanya gidilmesi söz konusu olabilir.
ALÜMNYUM KAPLARDA PRLEN ETLERE DKKAT!
Demir emilimini etkileyen birçok faktörün söz konusu olduunu ifade eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunlar öyle sralad:
Alüminyum ve paslanmaz çelik demir emilimini azaltr. Bu kaplarda piirilen et, yeil yaprakl sebze gibi demir açsndan zengin besinlerin emilim oran azalmaktadr. Kalsiyum da önemli bir molekül olup, diyetteki kalsiyum oran (süt ve ürünleri özellikle) artkça demir emilimi azalmaktadr. Ayrca çay, kahve ve kakao da içerdikleri tanen maddesi dolaysyla demir emilimini azaltmaktadr. Demir yönünden zengin bir yemekten iki saat önce veya sonra çay ve kahve tüketilmesi daha salkl olacaktr. çay ile kahve kyaslandnda, çay daha çok demir emilimini azaltabilmektedir.
BR TÜMÖRÜN HABERCS DE OLABLR
Demir depolar doldurulmad sürece aneminin ilerlemesi ve buna bal organ hasar/iskemisi riski söz konusu olacana dikkat çeken Doç. Dr. Ömer Ekinci, Genel olarak semptomlarn olup olmadna baklmakszn demir eksiklii anemisi veya anemi olmadan demir eksikliinin tedavi edilmesi önerilmektedir. Ancak demir eksiklii veya demir eksilii anemisi tedavisi, basitçe demir replasman yapmaktan ibaret deildir. Örnein, yeni balangçl demir eksiklii tablosu, gastrointestinal sistemdeki bir tümörün habercisi olabilmektedir. Özellikle erkekler ve postmenopozal kadnlar olmak üzere bütün hastalarda demir eksikliinin nedeni aratrlmal ve ortaya çkarlmaldr bilgisini paylat.
Demir eksiklii anemisi tedavisinde oral ya da parenteral (damar yoluyla) demir ürünleri kullanlabileceini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunlardan hangisinin tercih edileceinin aneminin derinliine, hastann oral preparatlar tolere edebilme yeteneine ve farkl demir replasman ürünlerine ulalabilmesine bal olduunu belirtti. Doç. Dr. Ömer Ekinci, Oral demir preparatlar etkin, kolay ulalabilir, ucuz ve güvenli olduundan genellikle ilk tercih olarak kullanlmaktadr. Ancak oral demiri tolere edemeyenlerde parenteral tedavi seçenekleri etkin olarak kullanlmaktadr dedi.
AZ GELM VE GELMEKTE OLAN ÜLKELERDE FAZLA
Son olarak demir eksilii anemisinin dünya nüfusunun yaklak yüzde 12sini etkilediini sözlerine ekleyen Doç. Dr. Ömer Ekinci, Özellikle az gelimi ve gelimekte olan ülkelerdeki üreme çandaki kadnlar ve çocuklar, esas etkilenen popülasyonu oluturmaktadr. Ülkemizde tarama programlar, gebelik öncesi ve sonras takipler ve erken çocukluk çanda demir replasman stratejileri sayesinde bu tablo daha az görülmeye balamtr diyerek sözlerini noktalad.