Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, hayr deme becerisine ilikin deerlendirmede bulundu. Hayr demenin bir beceri olduunu ve yetenekten farkl olarak sonradan örenildiine dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Hem sosyal hem de içsel bir beceridir. Bu beceriyi çocukluk döneminden itibaren öreniyoruz. Hayr demeyi veya dememeyi örenebiliyoruz. dedi.
Bu becerinin örenilmesiyle ilgili birçok genetik çalma bulunduunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Hayvanlarda hayr demekle ilgili snrlar genetik olarak kodlanm. Bir hayvann doar domaz kendi güvenlik alan vardr. Güvenlik alan içerisinde idrarla iaretleme yaparlar. Kedigiller, aslan, kaplan ve köpek gibi hayvanlar o alana gireni düman görürler. O alandan uzaklatrrlar. Hayvanlarn yaknlaryla ilikileri ve yabanclarla ilikileri, hayr deme tepkileri farkldr. diye konutu.
Snr koyma sonradan öreniliyor
Hayvanlardan farkl olarak insan çocuunun sonradan örendiini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Genetik olarak insanda bu özellik yok. Yani dier canllar yaratltan örenmi olarak douyor ama insan örenmek üzere doduu için bunlar sonradan aile içinde öreniyor. Hatta medenilemenin ilk iareti komuyla kendi arasnda çit yapmak. Yani kendi snrlaryla bakasnn snrlarn belirleyebilmek. Sosyal bilim açsndan bu çok daha önemli. dedi.
Yaam bir seçim, hayat bir tercihtir
Hayr deme becerisinin örenilmesi gerektiini vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Kiinin yetitii ortam önemli. çocukluk ça travmalar ve yaantlar önemli veya o kiinin deiime ve yenilie açk olup olmamas önemli. Kiinin kendini sürekli gelitirme içinde olup olmamas da öyle. nsan, hayat boyunca pek çok konuda karar vermek zorunda kalyor. Böyle durumlarda Evet, hayr, uygun, uygun deildir, güvenli, güvenli deildir eklinde karar veriyoruz. Yaam bir seçimdir. Hayat bir tercihtir sloganmz var. Aslnda yaam bir seçim, hayat bir tercihtir. Her dakika, her saniye onlarca tercih yapyoruz, onlarca karar veriyoruz. Her karara evet diyebilmek veya her karara hayr diyebilmek mümkün deil, doru da deildir. Önemli olan seçici olmak ve doru karar verebilmektir. diye konutu.
Büyüdükçe yeni senaryolar yazmamz gerekiyor
Hayr demenin, ayn zamanda insann kendi kiilik snrlaryla bakasnn kiilik snrlar arasndaki snrlar koruyabilme becerisi olduunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Kiinin iliki snrlarn koruyabilme becerisidir. Bu beceri gelitirilebiliyor. Bu, yeni olaylarda, yeni durumlarda yeniden yazlyor. Özellikle çocukluk dönemlerinde örendiimiz hayat senaryolar var. Yaantlar var, deneyimler var, birçok olumlu ve olumsuz yaam senaryolar var. Büyüdükten sonra, ergenlikten sonra birçok senaryoyu yeniden yazmamz gerekiyor çünkü yeni aktörler giriyor hayatmza. Bu ekilde yeniden yazyoruz. diye konutu.
Kimi zaman bu aktörlerle ilikilerde salkl iliki ve iletiim kurabilmek için her eye evet ya da her eye hayr diyen bir tarz olabildiini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, burada denge kurmann ve stres yönetmenin önemine iaret etti.
Hayr diyebilme, stres yönetiminin bir gereidir
Günümüzde stresin 100-200 yl önceye oranla çok daha fazla yaand bir ortamda olduumuzu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Hayr diyebilme, stres yönetiminin de bir gereidir. Hayr diyebilme kiilik geliiminin bir gereidir. Hayr diyememe baz insanlarda zayftr. Baz insanlar her eye önce hayr derler ondan sonra dinlerler. Aslnda bu tip insanlarn hayr demesi, Bana bir zaman tan anlamna gelir. Bu insanlar iletiimde çok hata da yaparlar. Yanl anlalrlar. nsanlar ondan kaçarlar. Bu tip kiiler, iletiimde negatif olurlar ve olumsuz ilikilere sebebiyet verebilir. diye konutu.
Kurall evde büyümeyen kii, bu beceriyi örenemiyor
Her eye evet diyen kiilerin bir müddet sonra evet demesine karn o evetin arkasnda durmadn kaydeden Tarhan, Her eye evet diyen güvenilmeyen kii olur. Bunun için kiinin kurall yaamay ve hayatn kurall bir ortam olduunu bilmesi gerekiyor. Kurall bir ortam olmayan evde büyüyen çocuk, bu beceriyi örenemiyor. Eer evde kurall ortam yeterli deilse, gevek disiplin varsa yine örenemiyor. Ya da her eye izin veren ebeveyn varsa çocuk bu beceriyi yine örenemiyor. Bir ebeveynin her eye evet dedii, dierinin ise her eye hayr demesi durumunda çocuk bu beceriyi tutarsz disiplinde yetitii için yine örenemiyor. uyarsnda bulundu.
Korku kültürlerinde hayr diyememe özellikleri yaygn
Fazla kat disipline sahip ailelerde de çocuun düük özgüveni olduunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Böyle ailelerin çocuklar, pasif agresif çocuklar oluyor. Evet diyorlar ama sinsice kendi bildiklerini yapyor. Yani entrika çeviren tipler ortaya çkyor. Bizim kültürümüzde de olduu gibi maalesef korku kültürlerinde hayr diyememe özellikleri gösteren kiiler fazla oluyor. Evet diyor ama farkl ekilde davranyor. Gizli gündemi olan kiiler ortaya çkyor ve güvenli olmayan davranlar sergileyen bir çocuk yetitirmi oluyoruz. diye konutu.
Güven vermeyen kiilerle yaamann zorluklarna iaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Bu tip kiilerle uzun bir yolculua çkamazsnz ve güvenli bir iliki kuramazsnz. Güvenli ilikinin olmad yerde de ilikilerde sk sk kopmalar ve dalmalar yaanyor. dedi.
Eletirilme korkusu, hayr demeye engel olabiliyor
Hayr denmesi gereken yerde hayr diyememenin arkasnda genellikle bir korku envanteri olduunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, O korkular nedeniyle hayr demek güç olabilir. Mesela baz kiilerde eletirilme korkusu vardr. Hayr dedii zaman eletirilebilecei korkusunu yaayan bir kii, Duyarsz bir kii olarak, takm ruhunu bozan kii olarak, bencil bir kii olarak alglanrm endiesiyle içine sinmedii halde evet diyebiliyor ve bu durumda hayr deme yöntemini gelitiremiyor. Eletirilme korkusu oluyor. Baz insanlar, çatmaktan müthi korkarlar. Baskn ve buyurgan bir insan, fobi derecesinde çatmaktan korkan bir insan rahatlkla korkutur, bastrr ve yönetir. Hlbuki insann zor durumlarda hayr demeyi baarabilmesi gerekiyor. Kabaca olmadkça her davrana ya da her yanla hayr denebilir. Bunu bilmek gerekiyor. lkeli davranmak konusunda kararl olmak önemlidir. diye konutu.
Yanllara hayr diyebilmek bir gelimilik iaretidir
Hayr diyememe davrannn gençlerde en çok bamllk davrannda görüldüüne dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Bamllkta çounlukla bir grup basks oluyor. Ergenlik döneminde arkada, aileden daha önemli hale gelir. Arkada ortamnda birisi bir ey ikram ediyor, ona hayr diyemiyor ve ondan sonra balyor. Houna da gidiyorsa devam ettirmeye balyor. Yanllara hayr diyebilmek bir gelimilik iaretidir. Yanllara hayr diyemeyen bir çocuk, evde bunlar rahatlkla konuamayan, örenemeyen bir çocuk darda sahte mutluluun olduu bir ortamda madde kullanmnn yanl olduunu söyleyemez ve kar çkp hayr diyemez. çocuk istismarnda da hayr diyememe en büyük sebep olarak karmza çkyor. çocuk çeitli oyunlar içerisinde ortaya çkan istismar davranna hayr diyemiyor. uyarsnda bulundu.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, çocuklara özel alan ve mahremiyet eitimi verilmesi gerektiinin altn çizerek çocua bunu örettiiniz zaman çocuk böyle bir tehlike ve riskle karlatnda hayr diyebiliyor. dedi.