çocuk Ergen Psikiyatri Uzman Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, çocuklarn korku ve kayglarnn ortaya çkmasnda ebeveynlerin yanl tutumlarn etkili olduunu söyledi.
Korku ya da kaygnn tpk mutluluk, üzüntü, öfke gibi normal bir his olduunu ifade eden Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, Biz büyükler gibi çocuklar da kimi zaman özellikle yeni veya bilinmeyen nesnelerden/ durumlardan korkarlar. Özellikle 2 ya sonras çocuklarn çevrelerini ve bununla beraber büyüklere göre yetersizliklerini daha fazla alglamaya balamalar ile beraber korkular da artar. Ancak büyüklerin aksine özellikle okul öncesi dönem çocuklarn gerek kendini ifade etmekteki yetersizlikleri, gerek hayal dünyalarnn zenginlii, gerek zihinlerinde soyut kavramlar bütünüyle alglayamamalar korkularyla normal olarak ba edememelerine sebep olmaktadr diye konutu.
Trnak yeme belirti olabilir
Yrd.Doç.Dr. Mine Elagöz Yüksel, çocuun kayg duyduu, çou zaman korktuunu dile getirmesiyle net olarak anlalabilecei gibi kimi zaman trnak yeme, okula gitmek istememe, inatçlk, içe kapanma ve hatta karn ars gibi dolayl belirtiler ile de karmza çkabilir uyarsnda bulundu.
çocuklarn yabanc bir kii, yüksek ses, hayvanlar, havuz gibi var olan durumlar tehdit olarak alglayabildiklerini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, unlar söyledi:
çocuklarn hayal dünyalar oldukça zengindir: Korsanlar, canavarlar, uzayllar onlar skça hayallerinde ziyaret ederler. Hayatlarnda onlara endie verecek olaylar yaanyor olabilir: Ayrlk, tbbi müdahale, tanma vb. Okul öncesi dönem çocuklar oldukça kolay etkilenebilmekte olup ailenin ve arkadalarnn korkular kendisine bulaabilecei gibi televizyon karakterlerinden, abla/abilerinin korkutmalarndan etkilenebilirler. Bununla beraber ahit olduklar belki sadece duyduklar bir ey korkmalarna sebep olabilir. Korkular zaman zaman iddetlenebilir, örnein en sk yaanan korkulardan biri olan ayrlk anksiyetesi 1-3 ya aras en youn olmakla beraber, daha büyük yalarda da okula balama, farkl bir yerde konaklama gibi tetikleyiciler ile tekrar balayabilir.
çocuklarn korkularyla alay etmeyin
Ailelerin istemeden baz yanllarla çocuun kaygsn arttrdklarn vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, Bir ebeveyn korkuyu bir zayflk belirtisi olarak görebilir, bunun sonucu alay etme, küçümseme olabilir, örnein Erkek adam korkar m? söylemlerine rastlamaktayz. Ailelerin çocuun kayglar nedeniyle alamasna tahammül edememeleri, sabrla beklememeleri sk karlatmz bir durum. Mesela ayrlma korkusu yaayan çocuun ailesinin ayrlrken örnein ie giderken döneceklerini söyleyerek vedalamak yerine bir anda ortadan yok olmas daha sonra çocuun kayglarnn artmasna neden oluyor diye konutu.
Kimi ailenin çocuu korkutarak söz dinlemesini salamaya çaltn, kimi ailenin ise kendi korkular nedeniyle çocuklarn oldukça saknarak yetitirmeye eilimli olabilidiine dikkat çeken Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel Örnein korktuunu ifade etmeyen ve alamayan bir çocua korkmutur diyerek müdahalede bulunulabilir. Her iki yaklam da çocuklarda kaygy arttrabilir. çocuk her problem yaadnda müdahale edilmemeli, yardm talep etmesi beklenmeli ve çocuk yapabilecei artlarda desteklenmelidir. çocua dini eitim yana uygun verilmelidir, örnein soyut kavramas yeteri kadar gelimemi bir çocua cinlerden bahsetmek yahut korkulu masallar anlatmak kaygnn artmasna neden olabilmektedir uyarsnda bulundu.
Korkan çocua nasl yaklalmal?
Her çocuun farkl ve özel olduunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, çocuun korkuyla baa çkmasnda kullanlacak yöntemleri de öyle sralad:
Baz çocuk korkmaya daha yatkn olurken baz çocuk daha cesaretli ve atlgan olabilir. Öncelikle aile çocua sayg duymal ve onu kabullenip beklentilerini çocua göre ayarlamaldr. Korkusu olan çocuu zorlayarak ya da srar ederek korkuyla yüzletirmeye çalmak genellikle korkunun artmasna ya da yer deitirmesine neden olur. Örnein yabanc bir çocuktan ya da büyükten korkmu bir çocuk onunla tanmaya /oynamaya zorlanmamaldr. çocuun almas için gözlem yapmasna olanak salamak yeterli olabilir. Sarlmak, srtn okamak gibi fiziksel temaslar çocuu oldukça rahatlatacaktr. Sakin bir ses tonu kullanarak korktuunu anladnz gösterebilirsiniz. çocuun anlaldn hissetmesi kendini ifade etme isteini de arttracaktr. Korkusu olan çocua alama, geçer ya da korkma demek fayda etmez.
Kayglar yattran en önemli unsurun düzenli ve tahmin edilebilir bir hayat olduunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, Bu nedenle deiik bir yere gidilecei zaman önceden haber vermek, o yeri anlatmak, belki yannda çok sevdii bir oyuncan da bulundurmak faydal olabilir. Unutmamalyz ki çocuklarn hayal dünyas kullanabildikleri kelimelerden daha genitir. Bu nedenle bazen çocuun yerine korkuyu adlandrmak gerekebilir. çocuklarn yalar küçüldükçe oyun konumaktan daha etkili olabilir. Bol kahkahal saklambaç, ce-e gibi oyunlar ayrlk kaygsn yenmekte faydaldr diye konutu.
Oyun yöntemi kullanlabilir
Ailenin de hayal dünyasn kullanmas gerekebildiini belirten Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, Örnein imeklerden korkan bir çocua, bu imekleri bir kraln yaratt bir hikaye anlatlabilir. Ya da canavarlardan korkan bir çocuun eline canavarsavar verilebilir. Özellikle yaanan bir olay sonras balayan korkularda bebeklerle- pelu oyuncaklarla kurulan canlandrmalar, yaratlan hikayeler çocuun korkusunu atlatmasna yardmc olacaktr. Bunlarla beraber çocuun televizyonda izledii içeriin ailenin kontrolünde olmas, etkilenebilecei içeriklerden uzak tutulmas gereklidir uyarsnda bulundu.
Hayatnn ak etkileniyorsa uzmana danlmal
Okul öncesi dönem korkularnn çounun geliimsel olarak normal kabul edildiini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Mine Elagöz Yüksel, çocuun hayatnn ak etkilendiinde mutlaka uzmana danlmas gerektiini belirterek sözlerini öyle tamamlad:
Eer ebeveynleri bu durumun normal olmadn hissediyorsa, çocuun bir travma sonrasnda 1 ay geçmesine ramen etkilenmesi devam ediyorsa, korkular çocuun arkada edinmesini engelliyorsa, okula gitmesine engel oluyorsa, uykudan uyanma, gün içi baka davran problemleri yaanyorsa profesyonel yardm almakta fayda olabilir. Öncelikle bir çocuk-ergen psikiyatrisi uzman tarafndan durumun saptanmas ve sebeplerinin aratrlmas önemlidir. Örnein okul reddinin altta yatan nedeni, okulda yaanan bir durum olabilecei gibi ayrlma kaygs da olabilir. Okul öncesi dönem korkularnn tedavisinde sebebe yönelik aile eitimi ve çocukla terapi ön plandadr.