Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu (TÜBTAK) Covid-19 Türkiye Platformunca desteklenen 7 yerli a adayndan Ankara Üniversitesi Kanser Aratrma Enstitüsü tarafndan gelitirilen ann çalmalarna, 17 Mart 2020de baland. Enstitü Müdürü Prof. Dr. Hakan Akbulut öncülüündeki 8 kiilik ekip, adenovirüs yöntemiyle yerli ay gelitirdi. Laboratuvar ortamnda üretimi yaplan ann hayvan deneyleri baaryla tamamland. Klinik çalma için 28 Temmuz 2020de Salk Bakanlna bavuruldu. Ancak yönetmelik gerei insan deneyleri için fabrika ortamnda üretim yaplmas gerektii belirtilerek, izin verilmedi. Bunun üzerine geçen kasm aynda çerkezköydeki ilaç fabrikasyla anlama yapld. Fabrikada ann üretilmesi ardndan Mart 2021de klinik çalma için ikinci kez Salk Bakanlna bavuru yapld. Bakanln izin vermesi halinde az ve burundan da uygulanabilen ann Faz-1 çalmasna balanacak.
KLNK çALIMA çN ZN BEKLYORUZ
Prof. Dr. Hakan Akbulut, DHAya yapt açklamada, a çalmalarna hastaln Mart 2020de görülmesiyle, baladklarn söyledi. Temmuz 2020de ann hayvan deneylerinin tamamlandn ve üretime hazr hale geldiini anlatan Akbulut, 28 Temmuz 2020de Salk Bakanlna klinik çalma için bavurduk. Ancak insanlarda ay kullanabilmek için fabrika ortamnda üretilmesi gerekiyordu. Laboratuvarda ürettiimiz ay dorudan kullanamyoruz. Türkiyedeki üretim yapan bütün ilaç fabrikalarn gezdik ve en sonunda geçen kasm aynda çerkezköyde bir ilaç fabrikasyla anlaabildik. O üretimleri de tesiste yaptrdk. 2021 Mart aynn ortalarnda ilk amz üretildi ve klinik çalma için tekrar Salk Bakanlna bavuruda bulunduk ve hala klinik çalmaya balayabilmek için izin bekliyoruz dedi.
Prof. Dr. Akbulut, Salk Bakanl izin verir vermez klinik çalmaya balayabileceklerini ve yaklak 9-10 ay içinde tüm Faz-1-2-3 aamalarn tamamlayp ay yaygn kullanma sunabileceklerini belirtti.
DAHA UZUN SÜREL KORUNMA SALAYACAK
Prof. Dr. Akbulut, adenovirüsün üst solunum yollar hastalklarna yol açan bir grup DNA virüsü olduunu kaydederek, Covid 19 antijenlerini alp adenovirüse yerletiriyoruz. Dünyada kullanlan benzeri alar var. Bizim amz onlardan çok farkl. Yan etkimiz yok. Bizim a orijinal bir dizayn. nsanlarda amzn çok uzun süreli baklk oluturmasn ve hücresel bakl da çok güçlü bir ekilde arttrmasn bekliyoruz. Hayvan çalmalarmz bunlar gösteriyor. Amzn çok daha uzun süreli korunma salayacan bekliyoruz. Mevcut uygulanan mRNA ve inaktif alar ar hastalk geçirilmesini engelleyip, ölüm oranlarn azaltrken, hastaln bulamasn, virüsün yaylmasn engellemiyor dedi.
AIZ VE BURUNDAN UYGULANABLYOR
Prof. Dr. Akbulut, gelitirdikleri ada bir dier farkn da uygulanma yöntemi olduuna vurgu yaparak, Faz-2 aamasndayken az ve burundan uygulama potansiyeline sahip ve bu ekilde bir planlama yapld. Mevcut alar azdan ve burundan uygulanamyor. Gelitirdiimiz a hem kas içine hem de az ve burundan uygulanma özelliine sahip. Burun ve azdan uygulama, virüsün insandan insana bulamasn etkilemede en önemli alama yoludur. Burun ve az mukozas yoluyla ay verdiiniz zaman bu bölgelerde salgsal antikorlar üretme ansnz oluyor ve bu salgsal antikorlar da vücuda giri yerlerinde virüsü engelleyerek yerlemesini önlüyor. Sonuç olarak alanan kii, hem hastalktan korunuyor hem de baka insanlara bulatrmas engellenmi oluyor. Pandemiyi bitirmek için insandan insana bulamann önüne geçmek ve dolaysyla bunu salayabilecek bu tarz alarn kullanlmas büyük önem arz ediyor diye konutu.
HER TÜRLÜ VARYANTA KARI ETKL
Yaptklar ann her türlü varyanta kar etkili olmasn beklediklerini de ifade eden Akbulut, u anda ölüm oranlarn azaltabiliyoruz ama önümüzdeki yeni dönemde eer daha tehlikeli bir varyant ortaya çkar, alar da etkisiz olursa ölüm oranlar da ne yazk ki artabilir. Gerçek anlamda virüsün yaylmasn engelleyecek tarzda bir bakla ihtiyacmz var. Bizim amz buna aday. Virüsü eer ortadan kaldramazsanz bu dalgann önüne geçmek pek mümkün görünmüyor. Bizim amz dizayn itibaryla orijinal. lk ürettiimiz ay orijinal virüs, yani çinde görülen virüs varyantn baz alarak yaptk. Dünyada u anda hiç uygulanmyor. Antijeni parçalayarak kullandmz için antikor çeitliliimiz var. Bu nedenle amzda mevcut alardan çok daha fazla bir koruyuculuk bekliyoruz. Her türlü varyanta kar etkili olmasn bekliyoruz ifadelerini kulland.
KNC AIYI ÜRETTK
Prof. Dr. Akbulut, Salk Bakanlndan a için klinik çalma onay beklerken Güney Afrika varyantn kullanarak da yeni bir a gelitirdiklerini, bu ann da hayvan çalmalarnn bittiini ve fabrika üretim aamasna geldiini kaydetti.