Periferik damar hastal (PDH), damar sertliine (ateroskleroz) bal olarak vücuttaki atardamar sisteminde gelien dejenerasyondur.
Bu dejenerasyon srasnda damar duvarlarnda kireç ve ya tabakalar birikimi ile önce damarn iç boluu daralrken, sonra hastaln ilerlemesi ile tamamen tkanma meydana geliyor.
Vücudun her bölgesinde geliebilen bu hastalk, kalp ve beyine giden ah damarlarnda görüldüünde hayat tehdit edebilecek sorunlara yol açyor.
PDH, bu bölgeler dnda en sk bacak damarlarnda görülüyor. Bacaklara giden atardamarlarda ilerleyici olarak gelien kireç, ya dolu plak oluumlar ve bu bölgelerde meydana gelen akm azalmasna bal olarak ortaya çkan çeitli ikayetlerle seyreden bu hastala, hem kiinin hayat konforunu azaltaca hem de ileride ciddi sonuçlara neden olabilecei için dikkat edilmesi gerekiyor.
Genelde ileri yalarda (50 ya üstü) ortaya çkan bir hastalk olan bacak damar tkanklnn erkeklerde kadnlara oranla daha sk görüldüünün altn çizen Kalp ve Damar Cerrahisi Uzman Doç. Dr. Cem Artürk, Ailesel ve genetik faktörler önemli rol oynamaktadr. Anne, baba ve kardelerde görülmesi en önemli risk oluturan nedenlerdendir. Bunun dnda kiide vücudun herhangi bir yerinde damar tkankl gelimi ise bacaklarda damar tkankl gelime ihtimali artm demektir. Bununla birlikte sigara, hareketsizlik, düzensiz beslenme gibi yaam alkanlklar ve hipertansiyon, hiperlipidemi, eker hastal, böbrek yetmezlii gibi kronik hastalklar bacaklarda damar tkankl görülme skln arttran faktörlerdendir dedi.
Bacak damarlarndaki daralmalarn derecesine ve tkanklklarn yerleim yerlerine göre deiik seviyelerde ikayetler ortaya çkabileceini söyleyen Dr. Cem Artürk, sklkla karlalan ikayetleri u ekilde sralyor:
Ar: Ar yol yürüme ile balar ve dinlenme ile geçer.Daralm bölgeye yeterli düzeyde oksijenlenmi kann gönderilememesi nedeni ile ortaya çkan beslenme bozukluuna bal olarak ilgili bölge kaslarnda oluan kramp tarz arlardr. Bacan üst ksmndaki damarlarn sorunlarnda ar tüm bacakta hissedilirken, diz bölgesindeki bir damarn tkanklnda sorun diz altndaki bölgededir. Tkanklk, darlk ne kadar ileri düzeyde ise ar o kadar az eforla ortaya çkar ve o kadar geç geçer. Hastaln ileri dönemlerinde efor sarf etmeden, istirahat arlar görülebilir. Bacaklarda solukluk ve soukluk en sk görülen dier bulgulardr. Bununla birlikte kllarda azalma ve cilt deiiklikleri bu hastalarda ileri dönemlerde karlalabilecek ikayetlerdendir.
Yara: Bacan ve ayaklarn beslenmesinin ileri düzeyde bozulmasna bal olarak ya kendiliinden yaralar açlabilir ya da travma, kesi gibi bir sebebe bal olarak açlan bir yara iyileemez.
Kangren: Beslenme bozukluu olan uzuv ksmnn hayatiyetini kaybetmesidir. Kangren gelimi ksmn amputasyonu (kesilmesi) çou zaman kaçnlmazdr.
Dr. Cem Artürk, muayeneden sonra baz bulgular elde edilmise görüntüleme yöntemlerine bavurmak gerektiini belirterek, sözlerine öyle devam etti: Atardamarlara yönelik doppler ultrasonografi hastaln durumu ile ilgili kesin bir bilgi vermese de hastaln durumu, etkilenen damarlar ile ilgili yaklak bulgular elde edilmesine olanak tanr. Kesin tan koymak ve tedaviyi yönlendirmek için anjiografik tan yöntemlerini kullanmak gerekmektedir.Manyetik rezonans (MR) veya bilgisayarl tomografi (BT) anjiografilerde darlklarn yeri, derecesi objektif olarak belirlenebilir ve 3 boyutlu anatomik özellikler saptanabilir. Konvansiyonel anjiografi ile de ilem srasnda hem tan konabilir hem de tedavi gerektirir durumlarda balon, stent veya dier ilemlerin yaplmas mümkündür.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Bacak damar tkanklklarnda çok çeitli tedavi yöntemi bulunduunu belirten Dr. Cem Artürk, sözlerini bu ekilde noktalad: Bunlar ilaç ve yürüme ile medikal takip, anjiografik tedavi yöntemleri ve cerrahi giriimler olarak saylabilir. Hastaln evrelerine göre etkileri de farkl olduundan tedavisi de kiiye özel olarak farkllklar göstermektedir. Bu yüzden bacak damar tkankl bulunan kiilerde tedavi hastann ikayetlerine, uzvun hayatiyetine, kiinin sosyal beklentilerine baklarak planlanmaldr. stirahat ars, ayakta bacakta kangren veya iyilemeyen yara varlnda uzuv ve belki de yaam kayb tehlikesi olduundan kanlanmay arttracak giriimsel bir tedavi mutlaka gereklidir. Ancak yol yürümekle gelen ar dnda ikayeti olmayan hastalarda tedavi yöntemi; hastann ya, sosyal artlar, yaamnn hastalktan ne kadar etkilendii gibi faktörler göz önünde bulundurularak kararlatrlmaldr. Örnein; 50 yanda, aktif, çalmakta olan bir hastada 1 km yürüme ile gelen arnn tedavisinde cerrahi tedavi önerilebilirken, 80 yanda, haftada 1-2 kere ev dna çkan ve 250 m yürüme ile ars olan bir hastaya medikal tedavi ile takip mümkün olabilmektedir.