Kadn Hastalklar ve Doum Uzman Dr. Jale Dal Aca yumurtalklara zarar veren ya da östrojen üretimini durduran herhangi bir etkenin erken menopoza neden olabileceini belirterek, Bu risk faktörlerinin büyük bir ksmn, deitiremeyeceimiz etkenler oluturuyor. Ancak erken menopozda hatal alkanlklar ve davranlarmzn da önemli bir rol oynad bir gerçek. Dolaysyla üreme sal için yaam alkanlklarmza dikkat etmemiz çok önemli Peki erken menopoza neden olan faktörler neler? Kadn Hastalklar ve Doum Uzman Dr. Jale Dal Aca erken menopoza yol açabilen etkenleri anlatt, önemli bilgiler verdi.
Erken tehis çok önemli!
Erken menopozda erken tehis çok önemli. Kadn Hastalklar ve Doum Uzman Dr. Jale Dal Aca bu konuda yaplacak en doru eyin ise bir jinekoloa bavurmak olduunu ifade ederek, Günümüzde AMH (anti müllerian hormon) testi ve ultrasonla yumurta rezervleri çok kolay tespit edilebiliyor. Bu sayede özellikle çocuk sahibi olmayan kadnlara yumurtalarn dondurma ans salanm oluyor diyor.
Genetik
Annenizin menopoza girme ya, sizin menopoza giri yanz belirleyebiliyor. Dolaysyla erken menopoz için tbbi bir neden yoksa, altta yatan faktör genetik geçi olabiliyor.
Sigara içmek
Birkaç çalmann analizi, uzun süredir ya da düzenli sigara içen her 10 kadndan birinin erken menopoz için risk altnda olduunu gösteriyor. Yaplan çalmalara göre; günde 20den fazla sigara içen kadnlar, içmeyen kadnlardan 2 yl önce menopoza giriyor. Bunun sigara dumannda bulunan polisiklik hidrokarbonlardan kaynakl olduu düünülüyor.
çok zayf veya çok kilolu olmak
çok zayf olmak, örnein ya kitle indeksinin yüzde 12in altnda olmas daha az ya dokusu ve östrojen deposuna sahip olmak demek. Bu tablo da adetlerin kesilmesine ve bu kadnlarn üçte birinin erken menopoza girmesine neden olabiliyor. Bunun tam aksine çamzn önemli bir problemi olan obezite de erken menopoza yol açan önemli etkenler arasnda yer alyor.
Egzersiz yapmamak
Hareketsiz bir yaam tarz, ar hormonlarn ve toksinlerin vücutta birikmesine neden oluyor. Hormonlarn vücutta birikimi ile toksinler de erken menopoz nedeni olabiliyor. Bunun aksine egzersizle kalp hzmz artyor, bu da vücuda daha fazla oksijenli kann pompalanmasn salyor. Dolamdaki bu art toksinlerin giderilmesine de yardmc oluyor. Ayrca egzersiz vücut ssn arttrarak ter bezlerini tetikliyor. Ter vücutlarmzn toksinlerini atmasnn baka bir yolu. Bu nedenle haftada en az 3 gün, mümkünse 5 gün spor yapmay ihmal etmeyin.
D vitamini eksiklii
Yaplan çalmalarda D vitamini eksikliinde daha az folikül, yani yumurta gelitii gözlenmi. Bunun dnda beslenme açsndan, gda kaynaklarndan en çok D vitamini alan grupla en az alan kadnlarn kyasland çalmalarda, D vitamini alan grupta erken menopoz riskinin yüzde 17 daha düük olduu tespit edilmi. Kadn Hastalklar ve Doum Uzman Dr. Jale Dal Aca, Bu nedenle beslenmede D vitamini içeren besinler de düzenli olarak tüketilmeli. Ayrca mart-ekim aylar arasnda güne kremi sürmeden, her gün 11.00-15.00 saatleri arasnda, 25-30 dakika günelenmek çok önemli. Her sene mutlaka D vitamini seviyesine baktrlp, gerekirse takviye ilaç almak için doktora bavurmakta da fayda var diyor.
Kalsiyumdan eksik beslenme
Yaplan çalmalarda gda kaynaklarndan en çok kalsiyum alan kadnlarda erken menopoz yüzde 13 orannda daha az gözlenmi. Bu nedenle kalsiyumdan zengin beslenmeye özen gösterin. En önemli kalsiyum kaynaklar ise süt ve süt ürünleridir. Bunun dnda pekmez, susam, kurubaklagiller, yeil yaprakl sebzeler, kuru meyveler, fndk ile fstk da kalsiyumu zengin gdalar arasnda yer alyor.
Stres
Psikolojik stres üremeyle ilikili hormonal sistemde deiiklie neden olabiliyor. Yaplan aratrmalar, kronik endie, hüzün, korku ve dier olumsuz duygularn, üreme sistemi ekseni ileyiini deitirerek erken menopoza yol açabileceini tespit etmi. çalmalara göre psikolojik stres beynin hipotalamusunda baz moleküllerin aça çkmasna neden oluyor. Bu moleküller de üreme sistemindeki ileyii bozuyor.
çeitli kimyasallar
Baz kozmetik ürünlerde bulunan kimyasallar ve teflon ürünlerinin de yumurtalklara zarar verebileceini gösteren çalmalar da mevcut. Zararl olduu bilinen propanediol, metilolakrilamid ile monometil eter gibi kimyasal maddeleri içeren ürünleri hayatnzdan çkartmanz çok önemli. Ayrca mümkün olduunca organik gdalar aln. Organik olmayan baz gdalar genellikle pestisitler, herbisitler, koruyucu hormonlar ve antibiyotikler içerebiliyor. Emin olmadnz musluk suyunu içmemeye de özen gösterin.
Vejeteryan diyet
Vejeteryan diyetin de erken menopoza yol açtn gösteren çalmalar mevcut. Amerikada yaplan bilimsel bir çalma, bunun aksine süt ürünleri gibi hayvansal gdalar, D vitamini ile kalsiyumdan zengin beslenen kadnlarda erken menopoz riskinin daha düük olduunu göstermi.
Kromozomal nedenler
Tamamlanmam bir kromozomla, örnein Turner Sendromu ile doanlarda ya da Down Sendromu gibi fazladan kromozoma sahip olanlarda yumurtalklar düzgün çalmayabiliyor. Bunun sonucunda da erken menopoz geliebiliyor.
Otoimmün hastalklar
Erken menopoz tiroit ve romatoid artrit gibi otoimmün (baklk sistemi) bir hastaln sonucu da geliebiliyor. Otoimmün hastalklarda, baklk sisteminde bir bozukluk mevcut oluyor ve baklk sistemi kendi dokusunu yabanc olarak alglayp, ona saldryor. Vücudun savunma sistemi yumurtalklar da yabanc doku olarak alglayp saldrarak, hormon yapmn önlüyor ve yumurtalarn beklenenden daha ksa zamanda tükenmelerine yol açabiliyor.
Enfeksiyonlar
Kabakulak, erken menopozla balantl en yaygn hastalk. Hafif geçen enfeksiyonlar bile yumurtalk yetmezlii oluturabiliyor. Bunun dnda pelvik tüberküloz olgularn yüzde 3ünde de erken menopoz görülüyor.
Kanser tedavisi
Kemoterapi için kullanlan baz ilaçlar ya da kanser için pelvik radyasyon tedavileri de yumurtalklara zarar verebiliyor. Bu nedenle tedavi öncesi üremeyi koruyucu tedavilerin uygulanmas çok önemli.
Cerrahi nedenler
Kadn Hastalklar ve Doum Uzman Dr. Jale Dal Aca yumurtalklarn operasyonla alnmasnn da erken menopoza yol açtn belirterek, Öte yandan rahim ameliyat olan baz kadnlarda rahim alnd halde yumurtalklar braklyor. Bu durumda yumurtalklar hormon salglamaya devam edecei için hemen menopoza girilmiyor. Ancak yaplan cerrahi ilem bazen yumurtalklarn kan akn etkileyebiliyor. Bu durumda yumurtalklar korunsa bile beklenen süreçten önce menopoza girilebiliyor diyor.