Kadn Hastalklar Doum ve Tüp Bebek Uzman Op. Dr. Betül Kalay (Görgen), gebelii önlemenin yollar hakknda u bilgileri verdi:
ERKEKLER çN KONDOMLAR
Erkek ve kadnlarn kulland kondomlar ayn zamanda cinsel yolla bulaan hastalklara kar da koruma salayan tek doum kontrol yöntemidir. Doru bir ekilde kullanldnda erkekler için kondom gebelie kar yüzde 80 daha etkilidir.
Erkek için kondomu doru bir ekilde kullanmak için:
Doru boyutta olan seçin.
Kondomu ereksiyon halindeki penisin bana yerletirin. Sünnetsizse önce uçtaki deriyi geri çekin.
Herhangi bir ekilde hava skmasn önlemek için kondomum uç ksmn iki parmanz arasnda skn.
Kondomu, yrtlmamasna dikkat ederek penisin kalan ksmna doru kaplayn.
likiden sonra vajinadan çekmen evvel kondomun alt ksmn tutun.
Kondomu çkartn ve atn. Hiçbir zaman kullanlm bir kondomu tekrar kullanmayn.
Erkekler için olan kondomlarn çou latexten imal edilmitir fakat latex alerjisi olanlar için üretilmi baka tür kondomlar da bulunmaktadr. Eer kayganlatrc kullanyorsanz kullandnz kondomla uyumlu olmasna dikkat edin. Örnein latex kondomlar sadece su bazl kayganlatrclarla kullanlabilir.
Kondomlar reçete olmadan, süpermarketlerin, eczanelerin tezgah üstlerinde ve online olarak satlmaktadrlar. Latexsiz kondomlar da internetten alnabilmektedir.
KADINLAR çN KONDOMLAR
Kadnlarn kullanm için üretilen kondomlar da reçetesiz alnabilmektedir. Erkek kondomu yerine kullanlabilmektedir, fakat asla biriyle kullanlmamaldr.
Kadn kondomlar doum kontrolü için yüzde 79 daha etkilidir.
DYAFRAM
Diyafram, doum kontrolü için kiinin vajina içine yerletirdii bariyer yöntemlerinden biridir. Her kullanmdan önce diyaframa spermisit uygulamak gerekir.
Diyafram, sperm öldürücü ile beraber kullanldnda yüzde 90a varan oranda etkili.
likiden birkaç saat önce diyafram yerletirilmeli ve ilikiden 24 saat sonra çkartlmaldr. Diyafram cinsel yolla bulaan hastalklara kar korumaz.
SERVKAL KAPAK
Servikal kapak, vajina içinde derine yerletirilen yumuak silikon bir kapaktr. Serviksi kapatarak spermin yumurtaya erimesini durdurur.
Servikal kapan etkisi kaynaklara göre deimektedir, fakat aile planlamasna etkisinin yüzde 70 - 85 arasnda deitii tahmin edilmektedir. Ancak cinsel yolla bulaan hastalklara kar koruma salamamaktadr.
SÜNGER
Doum kontrol süngeri reçetesiz alnan bir doum kontrol yöntemidir. Sünger, poliüretan köpükten imal edilir ve sperm öldürücü içerir, sünger rahim giriini kapatmas için vajina içine yerletirilir.
Sünger tek bana kullanldnda etkisi yüzde 76 ila yüzde 88 arasnda deimektedir, fakat kondom ile birlikte kullanldnda gebelik riskini ve cinsel ilikiyle bulaan hastalk riskini daha da azaltr.
SPERMST / SPERM ÖLDÜRÜCÜ
Spermisit, spermin aktivitesini durduran bir kimyasaldr. Reçete olmadan satn alnabilmektedir ve kondom gibi bariyer doum kontrol araçlar ile birlikte kullanlr fakat sünger ile birlikte kullanlmaz.
Tek bana kullanldnda sprermisitin cinsel ilikiden en az 10 dakika önce servikse yakn bir ekilde uygulanmas gerekir. 60 dakika boyunca etkilidir ve yaklak yüzde 71 orannda etkilidir.
DOUM KONTROL HAPLARI
Pek çok doum kontrol markas bulunmaktadr ve reçeteye uygun olarak alndnda yüzde 99 üzerinde korunma salamaktadr.
Haplarn iki farkl türü vardr:
Östrojen ve progestin içeren kombine haplar: Talimatlara uygun olarak günlük alnmaldr. Hap paketi genellikle hormon olmayan haplar içerir. Bu haplar alrken kii aylk döngüsünü yaayacaktr.
Sadece progestin içeren mini haplar: Bu haplar alnrken hiç ara vermeden her gün ayn saatte alnmaldr. Mini hap alan kiinin düzenlenmi bir periyodu olmas gerekmez.
DOUM KONTROL BANTLARI
Doru bir ekilde kullanldnda yüzde 99 orannda etkin koruma salamaktadr.
Doum kontrol bandnn yerletirilebilecei yerler: Srt, kalça, mide, üst kol.
Bir patch üç hafta yerinde kalmaldr. Adet döngüsü için 1 hafta yerinden çkartlmas gerekir. Deride tahri oluturma riski bulunmaktadr.
ENJEKSYON
Doum kontrol inesi bir doktor tarafndan 12 haftada bir yaplmaldr. Doru bir ekle uygulandnda ve doru zamanda ine yapldnda gebelii önleme baars yüzde 90lara varmaktadr.
Öte yandan kiinin doum kontrol enjeksiyonunu braktktan sonra tekrar dourganlk kazanabilmesi için 10 hafta kadar geçmesi gerekmektedir.
VAJNAL HALKA
NuvaRing olarak adlandrlan doum kontrol halkas doru bir ekilde kullanlrsa yüzde 99 orannda etkili olmaktadr, ancak insan hatasna bal olarak tipik kullanmda etkisi yüzde 95ten daha azdr.
Vajina içine üç hafta süresince küçük plastik bir halka yerletirilir. Halka, vücuda gebelii önleyici hormonlar salar. Yeni bir halka yerletirilmeden önce adet döngüsü için yedi gün boyunca çkartlmas gerekir.
RAHM ç ARAçLAR
Doktorun rahmin içine yerletirdii küçük bir araçtr. Rahim içi araçlarn iki türü bulunmaktadr:
Hormonal: Bir kez yerletirildikten sonra rahim içi aracn be yl boyunca yerinden çkartlmas gerekmez. Rahim içi araç yumurtlamay tamamen durdurmaz, fakat hormonal deiiklikler yapt gibi spermin rahim içine girmesini engelleyecek ekilde servikal mukus tabakasn inceltir.
Bakr bazl: Hormon içermeyen rahim içi araç, rahme girmeye çalan spermleri yok eden bakr tel ile kapldr. Bir rahim içi araç yaklak 10 yl gebelii önleyebilir.
Yan etkiler olarak iki adet dönemi arasnda lekelenme, süzensiz adetler ve sancl adet saylabilir.
MPLANTLAR
Hormonal doum kontrol yöntemleri arasna implantlar da bulunmaktadr. Bir doktor ya da hemire, kibrit çöpü boyutunda bir çubuu, gebelikten korumas maksadyla kiinin koluna yerletirir.
mplant, yumurtlamay önleyecek progestin hormonunu vücuda salglamak yoluyla ilev görür. mplantlar,doum kontrolünde yüzde 99dan daha fazla etkilidir.
mplantlarn üç ylda bir deitirilmesi gerekir.
DOAL ALE PLANLAMASI
Doum kontrolü için doal yöntem adet döngüsünü izleyerek kiinin bu döngüde dourgan olduu fazlarda cinsel ilikiden uzak durmasn içerir.
Bireyin dourganlk penceresi ayda yaklak 6 ila 9 gün sürer ve yumurtann serbest braklmas demek olan yumurtlama ile çakr.
Doal aile planlamas için çeitli yöntemler uygulanabilir.
Her insann dourganlk penceresi farkldr, bu yüzden kii vücudundaki belirtilere dikkat etmelidir. Doal aile planlamas yöntemleri doru bir ekilde takip edildiinde yaklak yüzde 76 orannda etkilidir.
ACL DURUM DOUM KONTROL YÖNTEMLER
Korunmasz cinsel iliki ya da kondom yrtlmas, doum kontrol hap almay unutmak gibi doum kontrolünün sekteye urad durumlarda gebelik riskini azaltmak için acil durum doum kontrolü uygulanabilir.
Acil durum doum kontrolünün düzenli doum kontrol yöntemleri yerine kullanlmamas gerekir. Acil durum doum kontrolü için iki yöntem vardr:
Acil durum doum kontrol hap: Cinsel ilikiden sonraki üç gün içinde bu haplardan alnmas gerekir. Ne kadar erken alnrsa o kadar etkili olacaktr. Bu nedene cinsel ilikide bulunduktan sonra mümkün olduunca çabuk alnmaldr. Haplar genellikle kimyasal levonorgestrel içerir. Bu haplar doktordan ya da eczaneden temin edilebilir.
Bakr rahim içi araçlar: Rahim içi araçlar cinsel ilikiden sonraki be gün içinde gebelii önlemek amacyla rahim içine yerletirilebilir. Bakr araç, bu zaman çerçevesi içinde kullanldnda yüzde 99,9 orannda etkili olmaktadr.
KISIRLATIRMA
Erkekler sperm tayan tüplerin balanmas olan vazektomi ilemi yaptrmaktadrlar. Hastanede kalmay gerektirmeyen küçük bir ilemdir. Baz vakalarda geri dönü mümkündür. Ancak bu dönüten sonra dourganln tam olarak geri gelecei kesin deildir.
Kadnlar tüplerin balanmas denen ksrlatrma ilemini yaptrabilmektedirler. Fallop tüplerinin balanmas ya da mühürlenmesi ilemidir. Etkileri genellikle kalcdr. Nadir vakalarda tüpler tekrar açlabilir ve bu da gebelikle sonuçlanr.