ç Hastalklar Uzman Yrd. Doç. Dr. Alev Özsar güne çarpmasna kar alnabilecek önlemleri ve güne çarpmas durumunda yaplabilecekleri anlatt.
Güne çarpmas nedir?
Güne çarpmas, ar scak nedeniyle beden ssn ayarlayan mekanizmann (Termoregülasyon sisteminin) bozulmas sonucu ortaya çkan bir hastalk tablosudur. Vücudun kendi ssn düzenlemek için olan terlemeyi yeterince gerçekletirememesi durumudur. Ayrca scaklarda ar terleme sonucu fazla miktarda sv ve elektrolit kayplar sonucunda da vücut scakl yükselmeye balayabilir. Bu durumdan en çok çocuklar, yallar kronik hastalklar olanlar, ar alkol alanlar etkilenir.
Güne çarpmasnn en önemli belirtileri nelerdir?
Yüksek ate, ba ars, nabz hznda artma, solunum saysnda artma, tansiyon düüklüü, ar yorgunluk, bitkinlik hali. Günee maruz kalma uzadkça ve müdahale edilmedikçe, arl kramplar, kalpte ritim bozukluu, bulant- kusma-ishal, huzursuzluk, havale, bilinç bulankl, koma ve ölüm geliebilir.
Güne çarpmasna kar ne tür önlemler alnabilir?
Fazla günete kalnmamaldr.
Susamay beklemeden bol su ve maden suyu içilmelidir. (Tansiyonu olanlar maden suyunu dikkatli tüketmelidir)
Yiyeceklere dikkat edilmeli, ar ve yal yiyeceklerden kaçnlmal, sk aralklarla ve sebze ve meyveden zengin beslenilmelidir. Proteinden zengin gdalar azaltlmal, alkol ve kafeinden kaçnlmaldr. Özellikle scak günlerde alkol ve kafein almak vücudun ssn ayarlayan mekanizmay olumsuz etkiler.
Giyeceklere dikkat edilmeli, mevsime uygun, vücudun scakln çok yükseltmeyecek (Pamuklu ve keten gibi) terletmeyecek kumalar tercih edilmeli, açk renkli kyafetler giyilmelidir. Güneten korunmak için geni kenarl apkalar taklmaldr.
Ultraviyole nlarnn en youn olduu 11.00-15.00 saatleri arasnda, güne altnda spor faaliyetleri yapmaktan kaçnlmaldr.
Sk sk du alnmaldr.
Nasl yardm etmek gerekir?
Hemen serin ve hava akm olan bir yere alnmal, giysileri çkarlmal, düz yatrlmal, bacaklar yukar kaldrlmal ve ciltten buharlama salayacak ekilde soutulmaldr.
Ilk -çok souk olmayan su banyosu yaptrlabilir veya koltuk alt, boyun ve kalçalarna souk kompres uygulanabilir.
Bilinci açksa bol su ve tuzlu ayran verilmeli. uur bulankl, havale geçirme gibi belirtiler varsa vakit geçirmeden hastaneye götürmelidir.
Kas kramplar serin bir yerde dinlenme ve bol sv almaya ramen 1 saatten uzun sürerse yine doktora bavurulmaldr. Hastann soutulmas ve yeterli svnn verilmesi önemlidir.
Ate düürücülerin faydas yok, hatta verilmesi sakncal olabilir
Güne çarpmas sonucunda neler oluabilir?
Güne çarpmas özellikle yallar, kronik hastal olanlar ve çocuklar daha çok etkiler. Yüksek tansiyonu olanlarda, diyabeti olan ve özellikle insülin kullanan diyabetli hastalarda, kalp hastalarnda, böbrek hastalarnda sv kayb nedeniyle daha erken ve ölümcül sonuçlar ortaya çkar. Hafif güne çarpmasnda, tansiyon düüklüü, ate, bitkinlik olur. lerledikçe bilinç bulankl, ba ars, koma ve ölümle sonuçlanabilir. Sv kayb ve ate art devam ederse, bilinç kayb ve nörolojik bozukluklar ortaya çkar, koma ve ölümle sonuçlanabilir. Bol sv tüketimi çok önemlidir. çünkü scakta ve nem arttnda terleme ile sv kaybederiz ve kaybedilen sv ve sodyumu yerine koymak gerekir. Su ile birlikte tuzlu ayran ve maden suyu önerilir. Ancak tansiyon sorunu olanlar bular dikkatli tüketmelidir.