Dermatoloji Uzm. Dr. Ufuk Güleç, toplumda sk görülen, alevlenmelerle birlikte uzun süre devam eden psoriasis yani sedef hastalna ilikin açklamalar yapt. Dr. Güleç, genellikle keskin snrl, üzerinde hastala ismini veren sedef yani gümü renginde kepeklenmeler, pullanmalar bulunan kzarklklarla hastaln ayrt edildiini belirterek Sedef hastal tüm dünyada yaygndr. Hastala yatknlk ebeveynlerden çocua aktarlabilir ancak bulac özellii yoktur. Erkek ve kadnlarda eit sklkta görülebilir ifadelerini kulland.
OBEZTE HASTALII DDETLENDRYOR
Sedef hastalnn genetik yatknlkla ve çevresel faktörlerle tetiklenebildiine dikkat çeken Dr. Güleç, rahatszla neden olan faktörleri öyle sralad:
Üst solunum yolu enfeksiyonlar, sistemik alnan kortizon, lityum, baz tansiyon ilaçlar ve ar kesiciler, asetilsalisilik kullanm, ar alkol alm, sigara, kama, keselenme, güne yan gibi mekanik travmalar, ruhsal stres hastal balatabilir veya alevlendirebilir. Sedef hastalna en sk elik eden durum yüzde 10 ila 30 sklkta görülen eklem iltihabdr. Metabolik sendrom dediimiz obezite, yüksek kan basnc, yüksek kan ekeri, yüksek kolesterol düzeyleri ile seyreden durum ve karacier yalanmas, kalp damar hastalklar riskinin sedef hastal iddetiyle ilikili olduunu son dönemde yaplan çalmalar gösterdi. Düük kalorili veya Akdeniz diyeti ile sedef iddetinde azalma olduu biliniyor. Ayrca sedef hastal çok eski çalardan beri hastalarn damgalanmas ve itelenmesine neden oldu. Günümüzde de benzer durum sürüyor. Sedef hastalarnda depresyon, kayg, özgüven eksiklii, deersiz hissetme, intihar düüncesi skl artt. Hastalarn alkol ve sigara bamllklarnn da topluma kyasla daha sk olduu biliniyor.
BRDEN çOK GÖRÜLME çED VAR
Dr. Güleç, plak tipi psoriazisin ise en sk görülen tip olduunu belirterek, sedef hastalnn çeitlerini u ekilde anlatt:
Tipik belirtileri oval veya yuvarlak, gümü renginde pullanmalarla kapl, deriden kabark kzarklklardr. Diz, dirsek, saçl deri ve kuyruk sokumuna sk yerleir. Avuçlar ve ayak tabannda snrl formu ise palmoplantar psoriasis olarak adlandrlr. Guttat psoriazis de gövde üst yarsnda, kol ve bacaklarda, yamur damlasna benzer, küçük, yuvarlak, pembe-krmz, kepekli kabarklklar görülür. çocuklarda ve ergenlerde sktr. Genellikle boaz enfeksiyonunu izleyerek ortaya çkar ve birkaç hafta veya ay içinde geriler. Püstüler psoriazis krmz zeminde irinli sivilceler bulunur. Tipik sedef hastal plaklar üzerinde veya salam görünümlü deride ortaya çkar. Tüm vücutta yaygn görülebilen formu yaygn püstüler psoriazis veya avuçlar ve ayak tabanlarna yerleim gösteren formu olan palmoplantar püstüler psoriazis olarak snflandrlabilir. Eritrodermik psoriazis, hastaln vücudun yüzde 90ndan fazlasn kaplamasdr. laç, güne , travma, enfeksiyon gibi tetikleyici faktörlerin etkisiyle hastalk yaygnlaabilir. Tedavisi hastanede uygulanmal. Sedef hastalnn birçok farkl formu olduundan egzamalarla, madalyon hastal (pitriazis rosae), mantar hastalklar, baz ilaç reaksiyonlar ile karabilme ans vardr. Nadir de olsa kesin tan için bazen deri biyopsisi yapmak gerekebilir.
HASTALAR KIIN DKKAT ETMEL
Eklemlerde meydana gelen sedef hastalna da deinen Dr. Güleç: Her 10 hastadan 2sinde ve 40l yalarda ortaya çkar. En sk parmak ve bel eklemleri tutulur. Sabah tutukluu veya uzun süre oturma, ayakta kalma ile gelien tutukluk, el veya ayak parmaklarnda sosis parmak görünümlü ilik gibi belirtilere neden olur. Eklem tutulumunda, trnak tutulumu da sktr. Genellikle hastala ait deri belirtileri elik eder. Genel anlamda sedef hastalnda, hastalarn yaklak yarsnda trnaklar etkilenir. Trnak yüzeyinde toplu ine ba büyüklüünde çukurcuklar, trnan yatandan ayrlmas, trnak altnda sarms renklenme (ya lekesi görünümü), trnan bir bölümünün kayb ve trnan serbest bölümünün altndaki deride kalnlama sk görülen deiikliklerdir. Sedef hastal alevlenmeler ve iyilik dönemleri ile genellikle uzun sürelidir. Bu nedenle hastal tetikleyebilecek ilaçlar ve kama, banyoda liflenme, kese gibi davranlardan kaçnmak gibi yaam tarz deiikliklerinin önemi ortaya çkar. Hastalk yaz aylarnda daha iyi seyretme eilimindeyken k dönemlerinde iddetlenme gözlenebilir dedi.
BYOLOJK AJANLARLA TEDAV
Dr. Güleç, tedavide temel amacn en az zarar verebilecek yolla optimal etkiyi salamak olduunu belirterek, sözlerini öyle noktalad:
Bu nedenle tedavide kademeli davranlmas önemlidir. Zararn tartamadmz bitkisel ilaçlar tedavi basamamzda yer almyor. Yerel tedavide ilk basamak üzerindeki kabuklarn yumuatlmas ve temizlenmesidir. Bu aamada yumuatma amacyla bitkisel yalar kullanlabilir. Bu yaplacak tedavinin etkisini arttrmakla beraber tek bana yumuatmaktan ileriye gitmez. Ancak burada hastann tedaviye inanc ve güveni sedef hastalnn seyrini olumlu yönde etkilediini akldan çkartmamak gerekir. Yerel tedavide ilk seçilecek ilaçlar kortizonlu veya D vitamini analou içerikli krem ya da pomatlardr. Dier bir tedavi UV k tedavisidir. Bu tedavinin en basit ekli doal güne dr. Fototerapi olarak adlandrlan bu yöntemde UV dozunun cildi yakmayacak düzeyde yava yava arttrlmas gerekir ki geliebilecek yank ile beraber sedef hastalnda iddetlenme olasln önüne geçilebilsin. Sistemik tedavi deyince kortizon içerikli ilaçlar asla kullanlmamal. Sistemik tedavide A vitamini analoglar, metotrexat, siklosporin gibi baklk sistemini düzenleyen ilaçlar kullanlmal. Son dönemde dirençli vakalarda biyolojik ajanlar kullanlyor. Ayn zamanda bu tedaviler dirençli vakalarda kombine olarak kullanlabilir. Ancak her ne tedavi uygulanrsa uygulansn sedef hastalnn kronik ve tekrarlayc bir hastalk olduu akldan çkarlmamal.