Ylmaz YAAR
DYARBAKIR-Lösemi, lenfoma, multipl miyelom ve miyelodisplastik sendrom gibi kötü huylu kan hastalklarnn tedavisinde kullanlan kemik ilii nakli, yar uyumlu kiilerden veya kiinin kendisinden alnarak uygulanyor. Kök hücre naklinde kiiye uyumlu donörden alnan kök hücreler, hastaya damardan veriliyor. Hücreler burada salkl kan hücreleri üreterek yenileniyor. Nakil amac ile kiinin kendi kök hücreleri kullanlyorsa otolog kök hücre nakli, salkl bir baçdan alnan kök hücreler ile nakil yaplyorsa allojenik kök hücre nakli ad veriliyor. Tam uyumlu karde ve kemik ilii bankalarndan verici bulunamamas halinde bavurulan günümüzde en önemli seçenek olarak akrabalardan yar uyumlu (haploidentik) ilik nakli veya kordon kanndan kök hücre nakli yaplyor.
YARI UYUMLU NAKLLER LE DE AYNI BAARI SALANIYOR
Modern anlamda yar uyumlu ilik nakillerinin 2010 ylnda ilk kez Amerikada dünya ilik nakli kongresinde rapor edildiini ifade eden Hematoloji ve Tbbi Onkoloji Uzman Prof. Dr. Yener Koç, 20 yl öncesinde yaplyordu ancak uygulama metodu zor ve yaygn deildi. Bunu yaygn hale getiren tedavi çözümünü Amerikadan John Hopkins Üniversitesi açklad. 2010 ylnda Dünya lik Nakli Kongresinde sunulur sunulmaz yar uyumlu ilik nakillerine biz de Türkiyede baladk. u anda bu nakilleri Amerika ile ayn baarda yapyoruz. Geçtiimiz 3-5 yl içerisinde yar uyumlu ilik nakillerinin baars yaynlanmaya baland. u anda kardeten tam uyumlu ilik nakilleriyle ayn baarda akrabadan yar uyumlu ilik nakilleri yapabiliyoruz ve bu baarmz Avrupa ve Amerikann tp dergilerinde yaynland diye konutu.
YARI UYUMLU NAKLLERDE LK VÜCUT SAVAI GELME RSK YÜZDE 75TEN YÜZDE 25E ND
2010 ylndan önce ilik vücut sava ve metod zorluu nedeniyle yar uyumlu nakillerin yaygn yaplamadn belirten Prof. Dr. Yener Koç, gelitirilen yeni tedavi hakknda unlar söyledi:
Yar uyumlu nakillerde vericinin lenfositleri hücreler hastaya saldryordu. Bunu durdurmak ise son derece zordu. Kök hücreleri verdikten 2-3 gün sonra yüksek doz siklofosfamid adl bir tedavi uygulamas balad. Bunu kefeden John Hopkins Üniversitesi ise tüm dünyaya k tuttu. Uygulama sonras vücuda saldran hücreler ölüyor. Daha dorusu baklk hücreleri vücuda saldrrsa bunlar siklofosfamid ile yok ediliyor. Ancak tümöre kar savaan hücreler uygulamadan etkilenmiyor. Bu ekilde yapldnda yar uyumlu ilik nakli aynen tam uyumlu ilik nakli gibi ciddi ilik vücut sava olmadan yaplabiliyor. Daha önceki ilik nakillerinde yüzde 75 orannda ilik vücut sava görülürken kök hücre nakli sonras yüksek doz siklofosfamid uygulamas sonras bu oran yüzde 25e indi. Bu da ilik nakillerinin daha az problemli olmasn salad. Son 5 yl içinde yar uyumlu ilik nakilleri daha da gelitirilerek iliin reddedilme riski yüzde 3e kadar geriledi. Ar kemoterapi vermeden yar uyumlu nakilleri yapmaya baladk. Daha önce yapamadmz 60 ya üzeri nakilleri günümüzde hastann salk tarama testleri uygun ise üst ya snr olmadan da yapmaya baladk. Zamannda iliin bulunmamas hastann hayatn kaybetmesine yol açyordu. Yar uyumlu ilik nakilleri akrabadan yapld ve kolay ve hzl bulunduu için tehlikeli bekleme süreçlerini ksaltarak ve daha çok sayda hastaya hizmet vermemizi salayarak hayat kurtaryor.
KORONAVRÜS SÜRECNDE TERCH EDLD
Koronavirüs sürecinde uluslararas uçularn bloke edildii günlerde yurt d ve yurt içi akraba d ilik bankalarndan kök hücre temini aksadnda yar uyumlu nakillere bavurulduunun altn çizen Prof. Dr. Koç, Eer aileden tam uyumlu verici bulunamazsa ki yüzde 25 bulunuyor, yüzde 75te bulunamyor, bu durumda yurt içi veya dndan tam uyumlu ilik bulmak zorunda kalyoruz. Önce akraba d ilik bankalarna tam uyumlu verici bulmak için bavurmak durumundayz. Bu süreç koronavirüs pandemisi nedeni ile bloke olunca ailedeki yar uyumlu vericiler imdada yetiti. Lösemi gibi acil hastalklarda hastann tam uyumlu verici bulma sürecini aylarca beklemesinin riskli olduu durumlarda Salk Bakanlmz bu süreci beklemeden aileden yar uyumlu nakil yapmamza izin verdi. Bu süreç 3 ay kadar sürdü. Nisan ayndan Hazirana kadar bu nakiller yapld. u anda normalleme sürecine geçildiinden yurt d taramalar tekrar balad. Koronavirüs öncesindeki dönem gibi çalmaya devam ediyoruz dedi.
SON 5 YILDIR TÜRKÖK YARDIMIMIZA KOUYOR
TÜRKÖKün giderek artan bir verici bankasyla hizmet ettiinin altn çizen Hematoloji ve Tbbi Onkoloji Uzman Prof. Dr. Yener Koç, Kendi gen havuzumuzdan ilii bulma ansmz yurt d havuzlardan daha iyi. Ailede tam uyumlu ilik bulamadmzda prosedür gerei tam uyumlu akraba d ilik bankas taramalarn yapmak zorundayz. Bunlara bakarken önce TÜRKÖKten verici aday aryoruz, buradan bulunamazsa Avrupa ve Amerikadaki ilik bankalarna bakyoruz. TÜRKÖKteki verici says sürekli arttndan ihtiyac büyük oranda karlyor. Yurt d ilik bankalarna ihtiyac azalttndan bu gelimeden son derece memnunuz.
VERC OLMAK KOLAYLATI
Vericinin kök hücreleri aferez makineleri ile toplanyor. Bilgisayar kontrollü olan bu makinelerde kök hücre toplamak için program var. Kii ameliyathaneye gitmeden genel anestezi almadan kök hücre balayabiliyor. Baç olup olmamas da TÜRKÖKteki verilere dayanyor. Kzlaya kan ve trombosit balayan kiilerden bir onay formu istenerek doku gruplar da bilgisayara geçiliyor. Böylece akraba d ilik bankas veri havuzu oluturuluyor. Kiileri doku gruplar bilgisayar ortamnda bilgi olarak saklanyor. Eer aradmz ilik verici adaynn iliine uyuyorsa o zaman vericiyi deerlendirmek için TÜRKÖKe yaz yazyoruz. TÜRKKÖK de Kzlay araclyla vericiye ulayor. Salk testlerinin olumlu çkmasnn ardndan verici aday artk verici oluyor. Bir merkezde kök hücreler toplanarak hastaneye ulatrlyor. Alc ve verici yaklak 2 yl birbirleriyle görütürülmüyor diye konutu.