Salk Bakanl, salgnla birlikte en çok kullanlan kelimelerin daha iyi anlalabilmesi için Kovid-19 sözlüü hazrlad.
Salk Bakanlnn Kovid-19la ilgili bilgilendirmelerinin yer ald web sayfasnda yer alan sözlükte, filyasyon, antikor, izolasyon, asemptomatik kii, entübasyon gibi, salgnla ilgili sk kullanlan 80 kelime ve bunlarn anlam yer ald.
Kovid-19, sözlükte lk olarak çinin Vuhan ehrinde 2019 yl Aralk aynn sonlarnda ortaya çkan, bulat kiilerde ate, öksürük, nefes darl gibi belirtilere neden olan hastalk. olarak tanmland.
Sözlükte yer alan dier terimlerden bazlar ve anlamlar öyle:
Antijen: Vücuda girdiinde veya alama yoluyla verildiinde baklk reaksiyonlarnn balamasna sebep olan molekül.
Antikor: Kiinin vücuduna giren antijene yant olarak baklk sistemi tarafndan üretilen madde. mmünglobulin olarak da adlandrlr.
Asemptomatik kii: Hasta olduu halde o hastaln belirtilerini göstermeyen kii.
Baklk: Belirli bir hastalk etkenine kar vücudun direnci; immünite. Enfeksiyonlara kar direnç salayan molekül, hücre ve dokular topluluuna baklk sistemi denir.
Birincil vaka: Bir hastaln toplumda yaylmasna yol açan ilk vaka. ndeks vaka da denir. lk vakaya yol açan kiiyle temas eden veya ilikili olup hastalananlar ikincil vaka olarak adlandrlr.
Cov/Coronavirüs/Koronavirüs: Tek zincirli RNAya sahip, zarfl, yüzeyinde protein çkntlar olan büyük virüs ailesi.
Covid/Kovid-19: lk olarak çinin Vuhan ehrinde 2019 yl Aralk aynn sonlarnda ortaya çkan, bulat kiilerde ate, öksürük, nefes darl gibi belirtilere neden olan hastal Yeni Koronavirüs Hastal.
Damlack Yoluyla Bulama: Öksürme, haprma veya konuma srasnda ortaya çkan ve patojen etken tayan vücut svlarnn (damlack) hasta kiiden etrafta bulunan baka kiiye/kiilere ulamas.
Ekstübe etmek: Solunum yetmezlii durumunda özel cihazlarla solunum destei salamak için nefes borusuna taklan tüpü (yapay solunum borusunu) çkarma ilemi. Entübasyon ilemini sonlandrma.
Endemi: Bir enfeksiyon etkeninin veya hastaln belirli bir corafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumu.
Enfekte kii: Enfeksiyon etkenini vücudunda bulunduran kii.
Entübasyon: Solunum yetmezlii durumunda özel cihazlarla solunum destei salamak için nefes borusuna tüp (yapay solunum borusu) takma ilemi.
Fizik mesafe/Sosyal mesafe: Damlack yoluyla bulaan enfeksiyona yakalanmamak veya enfeksiyon bulatrmamak için iki kiinin arasnda bulunmas gereken en az 1,5 metrelik mesafe.
mmün: Bak
zolasyon: Bir hastaln yaylmasn önlemek için hasta insanlarn salkl insanlardan ayr bir yerde tutulmas tecrit.
Karantina: Bulac bir hastaln yaygn olduu bir yer veya bölgeden gelen kii, gemi, mal veya hayvanlarn geçici olarak bir yerde tutulup gözlemlenmesi biçiminde uygulanan salk önlemi.
Mortalite: Ölüm; ölümlülük. çounlukla tek kii deil, topluluk için kullanlr.
Mutasyon: Bir organizmann veya virüsün genetik materyalinde meydana gelen kalc deiiklik.
Pandemi: Bir hastaln veya enfeksiyon etkeninin ülkelerde, ktalarda, hatta tüm dünya gibi çok geni bir alanda yaylm göstermesi.
PCR: Dizilimi belli olan DNA veya RNA bölümlerinin çoaltlmas polimeraz zincir reaksiyonu.
Pik/Zirve/Doruk: Salgn sürecinde günlük vaka saysnn en yüksek deere ulat nokta/gün. Sadece vaka says için deil dier parametreler için de kullanlabilir.
Pnömoni: Akcier dokusunun iltihab zatürre.
R0 Deeri: Ek vakadan kaynaklanan yeni vakalarn says hastaln bulama katsays.
Saha ncelemesi/Filyasyon: Bulac bir hastalk varlnda, hastal tayan kiinin temas ettii herkesin o hastalk açsndan taranmas.
Semptom: Vücuttaki olaan d bir hal veya hastal yanstan, hasta için belirgin olan durum; belirti.
Süper Bulatrc/Süper Yayc/ Süper Tayc: Bir bulac hastalk etkenini duyarl kiilere beklenenden çok daha fazla bulatran enfekte kii.
Ventilatör: Solunum sknts çeken hastalarda kullanlan, kiinin nefes alp vermesini yapay olarak gerçekletiren cihaz.
Zoonoz: Hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara doal koullar altnda bulaabilen hastalk.