Ülkemizde her yl 163 bin kiiye kanser tans konuyor. En sk görülen kanser türlerini erkeklerde akcier, prostat, kolorektal, mesane ve NHL, kadnlarda ise meme, tiroit, kolorektal, uterus ve akcier kanseri oluturuyor. Kanser tipi ne olursa olsun erken tedavinin hastann ömrünü belirgin biçimde uzatabildiinin ya da tamamen tedavi edebildiinin altn çizen Uzm. Dr. Okay Koç, kanserle ilgili önemli bilgiler paylayor.
Risk faktörlerini azalmak
Kanserin nedeninin tam olarak bilinmediini, ancak genetik faktörlerin kanser oluumuna bir yatknlk yarattn belirten Koç, Bu yatknla çevresel faktörler, yanl beslenme, sigara, radyasyona maruziyet gibi baz faktörlerin eklenmesinin kanser oluumuna neden olduu biliniyor. Genetik yapy deitiremeyebiliriz ama risk faktörlerini azaltabiliriz. Örnein akcier kanseri için risk faktörü olduu bilinen sigaray brakmak kanser riskini azaltmada önemli bir adm diyor.
Erken evrede yakalanan kanser
Hangi kanser tipi olursa olsun hastaln yakn çevresine, lenf nodlarna ya da uzak bölgelere yaylmna göre derecelendirilen hastalk evresinin, tedavinin en önemli ksm olduunu belirten Uzm. Dr. Okay Koç, erken evrede yakalanan tüm kanser tiplerinin tedavisinde daima daha iyi sonuç alndnn altn çiziyor. Bu nedenle özellikle sk rastlanan kanser tipleri için önerilen yaam tarz deiikliklerinin yaplmas ve arama amaçl önerilen tahlil/tetkikler ihmal edilmemesi gerektiini hatrlatan Koç, sözlerine öyle devam ediyor: Risk faktörlerine göre tarama programlarnn skl ya da balangç ya deiebiliyor. Örnein kolorektal kanserler için 50 ya ve üzerinde ylda bir kez gaitada gizli kan ve 10 ylda bir kolonoskopik tarama öneriyoruz. Ancak bu durum birinci derecede akrabalarnda erken yata bu kanser tans konulmu kiiler için daha farkl. Bu kiilere yaknn bu hastala yakaland yan 5-10 yl öncesinden balanarak tarama yaplmasn öneriyoruz. Tarama ile kanser çok erken evrede ya da henüz kanserlemeden yakalanarak ameliyatsz daha basit yöntemlerle tedavi edilebiliyor.
Kanserin kaynakland hücre tipine bal olarak fark seyrettiini de ifade eden Koç, bu durumu öyle açklyor: Örnein tiroit kanserlerinin baz tiplerinde erken yakalad takdirde hastalktan tamamen kurtulmak mümkünken; mide kanserinin baz agresif tiplerinde olduu gibi bazen erken yakalansa dahi hasta ömrü tedaviyle uzatlabilmekle birlikte tam olarak iyileme salanamayabiliyor. Uzm. Dr. Okay Koç, en sk rastlanan kanser tipleri ilikin u bilgileri veriyor:
Akcier kanseri
Dünyadaki tüm kanser olgularnn yüzde 12.8 ve kansere bal ölümlerin yüzde 17,8 i akcier kanseri kaynakldr. Görülme skl 100 bin de 11.5tir. En önemli nedeni sigaradr. Geçmeyen ve bazen kanl galgam çkarmaya neden olan öksürük, ses kskl, nefes darl ve sürekli tekrarlayan akcier enfeksiyonu ise en önemli bulgulardr.
Meme kanseri
Kadnlarda en sk görülen kanser türüdür. Ülkemizde görülme skl 10 binde 40-50dir. Her yl 17 bin yeni meme kanseri olgusu bildirilmektedir. lk adet yann erken olmas, geç yata menopoz, hiç dourmama ya da geç doum ve emzirmeme önemli risk faktörleridir. Tedavide erken tan çok önemlidir. Bu nedenle 35 ya üzerinde ayda bir kez kendi kendini muayene, ylda bir kez hekim muayenesi ve 40 yandan sonra ylda bir kez mamografi çekilmesi önerilmektedir.
Kolorektal kanser
Erkeklerde kanserlerin yüzde 10unu kadnlarda ise tüm kanserlerin yüzde 9.2sini oluturmaktadr. Görülme skl 100 binden 16dr. Obezite, hareketsizlik, krmz et arlkl ve posa açsndan zayf beslenme ekli, ailede kolorektal kanser öyküsü olmas en önemli risk faktörleridir. Barrsak alkanlklarnda deiiklik, kabzlk, tuvalet sonras tam rahatlayamama hissi ve dkda kan görülmesi en önemli bulgulardr. Tarama amacyla 50 ya üzerinde ylda bir kez gaitada gizli kan baklmas ve 10 ylda bir kez kolonoskopi önerilmektedir.
Prostat kanseri
Görülme skl 100 binde 23-30dur. drar yapmada zorlanma, kesik kesik idrar ya da düük ak hznda idrar yapama, idrar srasnda kan gelmesi gibi belirtileri mevcuttur. Tarama amacyla riskli gruplarda, 40 ya sonras dier kiilerde, 50 ya ve üzerinde hekim muayenesi ve PSA baklmas önerilmektedir.
Tiroit kanserleri
Görülme skl 100 binde 2dir. çounlukla belirti vermez. Boyun muayenesi ya da ultrason tetkiklerinde tesadüfen saptanr. Ancak ileri evrede boyunda sert kitle ya da ses kskl gibi bulgular verebilir. Tans ultrason ve sonrasnda biyopsi yaplarak konur.
Mesane kanseri
Görülme skl 100 binde 9-10dur. çounlukla idrarda gizli ya da belirgin kanamayla belirti verir. Tans idrarn sitolojik incelemesi ya da sistoskopiyle konur.
Uterus kanseri
Kadnlar arasnda 4. en sk görülen kanserdir. Genellikle 60 ya ve üzerinde tan konmaktadr. Obezite, hiç doum yapmama ve geç yata menopoz en önemli risk faktörleridir. Anormal vaginal kanamalar en önemli belirtisidir.
Mide kanseri
Midenin farkl bölümlerinden kaynaklanabilen ve kaynakland bölgeye göre bulgular deiebilen bir hastalktr. Üst bölge yerleimli olanlarda daha çok yutma güçlüü, alt bölge yerleimli olan ise kusma ve kanszlk gibi belirtiler verir. çounlukla 60-70 ya aralnda tan konmaktadr. Tan endoskopi ve endoskopi esnasnda alnan biyopsi ile konmaktadr.
Böbrek kanseri
Yetikin kanserlerinin yüzde 2-3ünü oluturur. En sk 50-70 yalar arasnda görülür. Sigara kullanm, hipertansiyon ve obezite en önemli risk faktörleridir. Böbrek, karn arka bölgesinde yerletii için kanserleri ancak çok geç evrede bulgu verir ve çounlukla görüntüleme yöntemlerinde tesadüfen saptanr. Yan ars, idrarda kanama gibi ileri evre bulgular görülebilir.
NHL (Non-hodgkin lenfoma)
En sk 20-40 yalar arasnda görülür. Görülme skl 100 binde 2.3tür. Vücudun farkl bölgelerinde (koltukalt, kask, boyun) büyümü lenf nodlaryla belirti verir. Ayrca karn içi ve göüs kafesi içinde de saptanabilir. Karn içerisinde saptananlar karn ars, sindirim bozukluklar ve kusmaya yol açarken göüs kafeinde yerleenler nefes darl gibi bulgulara yol açabilir.