Prof. Dr. Onur Yaprak, mitolojilere bile giren ve vücutta kendini yenileyebilen tek iç organ olan karacierin yenilenmesine ilikin önemli açklamalarda bulundu.
MTOLOJDE DE YER ALIYOR
Prof. Dr. Yaprak, yaralanma, ameliyat, alkol veya ilaç zehirlenmesi, virüsler gibi durumlar nedeniyle hasara urayan karacierin hücreleri bölünmeye ve büyümeye ittiini belirterek Bu fenomen karacier rejenerasyonu olarak bilinir ve Yunan mitolojisinde bile bahsedilir. Mitolojiye göre ölümsüz Prometheusun gündüz kartal tarafndan yenilen karacieri geceleri kendisini yeniliyordu. (Prometheus Zeus tarafndan bir dada kartal tarafndan karacierinin her gün yenmesi cezasna çarptrlmt. Zeusun olu Heraklesin kartal öldürüp Prometheusu kurtarmasna kadar karacieri kendisini yenileyecekti) nsanlar karacier rejenerasyonunu uzun zamandr biliyor olsalar da, 1900lere kadar karacier rejenerasyonunun resmi olarak aratrld ve tüm memelilerde meydana geldii kefedilmedi. Karacier rejenerasyonunu incelemek için 1931de Higgins ve Anderson, karacierin en büyük iki lobunun çok dikkatli bir ekilde çkarld sçanlarda bir deney yaptlar. Yüzde 70i çkarlan sçan karacierinin 7 gün içinde normal boyutuna döndüünü buldular. Aslnda olay bir kertenkelenin kuyruunu kaybettiinde tekrar uzamas gibi basit bir olay deildir diye konutu.
3 AAMADA YENLENYOR
Karacierin geride kalan ksmnda hücrelerin hzla çoalarak hem ilevsel hem de fiziksel olarak kendisini büyüttüüne deinen Prof. Dr. Yaprak, öyle devam etti:
Karacier rejenerasyonu yani kendisini yenileme süreci üç aamada gerçekleir bu ilem için tüm hücreler bir ekip olarak çalr ve birbirleriyle iletiim kurar. Bu iletiim, karacier hücrelerine bölünerek çoalmaya balamalarn söyleyen sinyaldir. Karacier hasar tespit ettikten dakikalar sonra, karacier hücrelerinin çekirdeindeki genler, hücreleri bölünmeye hazrlamak için sinyaller gönderir. Buna balangç aamas denir. Ardndan ikinci aamada, karacier hücreleri bölünür. Hücre bölünmesi, karacier orijinal boyutuna dönene kadar devam eder, ardndan sonlandrma aamasna ulalr ve karacier hücreleri bölünmeyi durdurur. Karacierin hücre çoalmasn kendi kendisine balatp yeterli noktada durdurmas vücudumuzun esiz tasarmnn çok somut ve etkileyici bir örneidir.
YENLEYEBLEN TEK ORGAN
Prof. Dr. Onur Yaprak, Karacier vücudumuzun kendisini yenileyebilen tek iç organdr. Karacier dnda vücudumuzda deri ve barsaklarda da daha basit ve farkl mekanizma ile yenilenme olay olur. Bu organlardaki yenilenme karacier rejenerasyonu gibi etkileyici bir mekanizma sonucu deil daha farkl bir yolla gerçekleir. Karacierin kendisini yenileyebilme özellii günümüzde canl verici nakillerde her yl on binlerce hayatn kurtarlmasn salamakta, yetersiz organ ba olan ülkemiz gibi bölgelerde organ nakilleri parça karacier ile gerçekletirilmektedir. Karacierin bir ksmnn ameliyat ile alnmasn müteakip saatler içinde yüzlerce gen aktive olmakta, büyüme faktörleri ve sitokinler salglanmakta, hücre çoalmasn takiben karacier haftalar içinde yeterli boyuta ulanca da yine farkl sitokinlerin salglanmas ile büyüme ilemi sonlanmaktadr. Canl vericiden karacier nakli sonrasnda yaplan çalmalarda karacierin sa alnan vericilerde kalan karacierin çok hzl büyüyerek 1-2 hafta sonra 2 katna ulat sonra büyüme hznn yavalayarak 6nc aya kadar devam ettii ve 6nc ayda orijinal karacier büyüklüünün yüzde 85 ila 90na ulatktan sonra da büyümenin durduu saptanmtr. Karacierin ilevsel olarak eski halini kazanmas ise sadece 1 hafta almakta, büyüme devam ederken bile eski yeteneini hemen kazanmaktadr deerlendirmesinde bulundu.
DYABET, STOKN VE KARACER YALANMASI HIZI ETKLYOR
Karacierin yenilenme kabiliyetinin kiiden kiiye deiip deimediini Prof. Dr. Onur Yaprak, u ekilde açklad:
Karacier bir aamaya kadar olan hasarlarda kendi kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Ancak hasar bir seviyeyi geçtikten sonra karacier bu yenilemeyi gerçekletirecek kabiliyetini yitirir. Karacierin kendisini yenileme kabiliyeti yallarda, diyabeti olanlarda ya da karacier yalanmas olanlarda azalmtr. Bunlarn dnda karaciere gelen kan miktar ve sitokin miktar da yenilenme hzn etkileyen faktörlerdir.