Arlk kaldrmayn, balon iirmeyin, çok yemeyin
DÜÜK TANSYONLULARA ÖZEL ÖNERLER
Benim tansiyonum hep düük diyorsanz, tansiyon hastas olma riskiniz de düük demektir. Ama bir grup düük tansiyonlu bu kadar ansl deil! Tansiyon hastas olmasalar bile yorgunluktan bulantya, çarpntdan baylmaya kadar varan günlük hayatlarn ve hayat kalitelerini etkileyebilen sorunlar yaayabiliyorlar. Peki, düük tansiyonla yaamann srlar neler?
Nurdan AAR
DYARBAKIR-Kardiyoloji Uzman Dr. Yeim Ylmaz Can bu kiilere yönelik genel ve acil durumlardaki yapabilecekleri konusunda önerilerde bulunuyor.
Yüksek tansiyon günümüzde sk rastlanan bir sorun. O nedenle salkla ilgili sohbetlerin banda tansiyon gelir. Ama bazlarmz var ki, düük tansiyonlu olarak tanmlarlar kendilerini ve yüksek tansiyonlu olanlara göre ansl olduklarn düünürler. Gerçekten de yüksek tansiyon hastas olma riskleri düük. Hatta ilerleyen yala beraber kan basnc doal olarak artaca için, bu kiilerin yaknmalar azalyor. Ama bu durum, tansiyona bal sorun yaamayacaklar anlamna da gelmiyor. Zira baz düük tansiyonlu kiilerde sürekli yorgunluk, scaa tahammülsüzlük, aniden ayaa kalktnda göz kararmas, bulant, çarpnt ve bazen baylmaya kadar varan, günlük hayatlarn ve hayat kalitelerini etkileyebilen yaknmalar ortaya çkyor.
Baylma, vücudun savunma mekanizmasdr
Peki, bu yaknmalar neden ortaya çkyor?
Kardiyoloji Uzman Dr. Yeim Ylmaz Can düük tansiyonun oluum süreci ve sonuçlar hakknda u bilgileri veriyor:
Tansiyon en basit anlatm ile atardamarlar içinde kann yapt basnçtr. Atardamarlar, bir apartmann su tesisat gibi düünebilirsiniz. Bir merkezi hidrofor sisteminden (kalp) ana boru hattna (aort) pompalanan su (kan), ana hattan ayrlan su borular (atardamarlar) ile tüm dairelere (organlara) tanr. Su basnc dütüü zaman, önce üst kattaki daireler olmak üzere her daire bundan etkilenir. Kan basnc dütüü zaman da, benzer ekilde, ilk etkilenecek organ beyindir. Beyne giden kann azalmas ile beraber sersemleme hissi, dengesizlik, halsizlik, göz kararmas bu durum uzun sürdüünde bulant-kusma ve hatta baylmaya kadar giden ikayetler oluur. lk ikayetler size vücudunuzdan gelen tansiyonum dütü, beynime yeterli kan gitmiyor, önlem al! sinyalleridir; buna duyarsz kalrsanz vücut kendi önlemini alr ve baylrsnz. Bayldnzda beyin artk en üst kattaki daire deildir, yer çekiminin etkisi azalr ve beyne kan akm artar. Yani baylma aslnda beyni koruyucu bir mekanizmadr.
Tansiyon ne zaman düüyor?
Kan basncnn sabit bir deer olmadn söyleyen Dr. Yeim Ylmaz Can, hareket etme ya da heyecanlanma gibi durumlarda arttn belirtiyor. Uzun süre ayakta, scakta veya aç kalndnda ve atein yükseldii gibi durumlarda ise düüyor. Tansiyonu normal olan kiiler, kan basncnn bu düülerini kolay tolere ederken düük tansiyonlularda sknt oluturabiliyor. Örnein normalde tansiyonu 130/80 mmHg olan bir kii uzun süre ayakta kaldnda tansiyonu 110/70 mmHgya düebiliyor ve bu deer herhangi bir yaknmaya neden olmuyor; bir süre sonra da vücudun düzenleyici mekanizmalar ileyerek tansiyonu normal deerine getiriyor. Oysa tansiyonu normalde 90/60 mmHg olan bir kiide 70/50 mmHgya dümesi yaknmalara neden olabiliyor. Bu nedenle düük tansiyonlu kiiler, tansiyonu düüren durumlara daha zor tolere ederler. Ne yazk ki bu durum yüzde yüz çözülebilir bir sorun olmasa da, alnacak bir takm önlemler ile hayat kalitesini oldukça yükseltmek mümkün hale geliyor.
GENEL ÖNLEMLER:
Bol su için: Günde 8-10 su barda su içmeye çaln. Su tüketimini gün içine yayn. Özellikle scak havalarda buna daha çok dikkat edin. Su tüketmek kan hacmini arttrarak, tansiyonun dümesine engel olacaktr.
Tuz tüketimini arttrn: çok iyi bilinir ki, yüksek tansiyon hastalarnda tuz kstlamas önerilir; çünkü tuz vücutta su tutulmasna neden olarak kan basncn yükseltir. Bunun tersi de dorudur: Düük tansiyonlu kiiler de tuz almn arttrarak, tansiyonlarnn biraz daha yüksek seyretmesini salayabilirler. Normalde önerilen günlük tuz tüketimi 1 çay ka kadardr. Tansiyonu düük olanlarda ise ihtiyaca göre, tuz tüketimi günde 2,5-3 çay kana yükseltilmelidir.
Uzun süre ayakta durmaktan kaçnn: Uzun süre ayakta ve özellikle de hareketsiz, kalmak kann bacaklarda göllenmesine, kalbe az kan dönmesine, kalbin pompalad kan miktarnn azalmasna ve dolays ile de kan basncnn dümesine neden olur.
Kademeli dorulun: Yataktan kalkarken veya uzun süre oturduktan sonra ayaa kalkarken acele etmeyin. Önce oturarak, bacaklar hareket ettirerek vücudun tansiyonu düzenlemesine zaman verin.
Alkolü az kullann: Alkol damarlar gevettii için tansiyonu düürecektir. Ayrca baz alkoller idrar çkn da arttrd için vücudu susuz brakr. Bu nedenle alkol tüketiyorsanz snrl olmaya ve yannda bol su almaya özen gösterin.
Scaktan kaçnn: Scak hava, sauna-hamam gibi scak ortamlar, scak du, çok scak tutacak ekilde giyinmek... Bunlar damarlarnz geveterek ve ayn zamanda terle vücuttan sv kaybna neden olarak tansiyonunuzu düürür.
Gösünüzü, boynunuzu, belinizi skacak biçimde giyinmeyin: Korse gibi gösünüzü skan kyafetler göüs içindeki basnc arttrarak; beli skan kyafetler bacaklardan kann rahat dönmesine engel olarak kalbe dönen kan miktarn azaltabilir. Boynu skan kravat, sk yakal kyafetler de ksmen beyne kann rahat gitmesini engelleyerek ve bazen de ah damarna bask yapp dorudan tansiyonu düürerek olumsuz etkilerler.
Basnçl çoraplar giyin: htiyaca göre farkl basnçlarda ve uzunluklarda satlan bu çoraplar bacaklar sk sararak kann bacaklarda göllenmesine engel olur, dolays ile de kann kalbe dönmesini kolaylatrr. Özellikle uzun süre ayakta kalacanz bildiiniz durumlarda ya da varis sorununuz varsa bunlarda çok fayda görebilirsiniz.
Iknma benzeri hareketlerden kaçnn: Öksürük krizi, yüksek arlk kaldrma, zorlu üfleme (balon iirme, üflemeli müzik aletleri vs.), knma gibi hareketler de göüs içindeki basnc arttrarak, kalbe kann dönüünü azaltr ve kan basncn düürebilir.
Yatanzn ba ksmn yükseltin: Yatanzn ba ksmn 10-15 cm kadar yükseltmek, beyne ve böbreklere kan akmn etkileyen baz kompleks mekanizmalar ile düük kan basnc ve buna bal yaknmalarda iyilemeye neden olur. Burada önemli olan yalnz ba deil, gövdenin üst ksmn yükseltmektir.
Ar egzersiz yapmayn, ama mutlaka egzersiz yapn: Özellikle arlk kaldrmak ve uzun süreli ar egzersizler yapmaktan kaçn bunlar tansiyonunuzu düürebilir. Bununla birlikte hareketsiz kalmak da kondisyon kaybna ve tansiyon dümesine yol açar. Gün içinde mümkün olduu kadar aktif ve ayakta olmak, vücudun tansiyon dengeleyici mekanizmalarnn iyilemesine yardmc olur. Ayrca kas kitlesini arttrmak da kaslarn damarlara masaj etkisini arttrarak kan dolamn, kann kalbe dönüünü iyiletirir. Kas kitlesini arttrmak için yüksek arlklar kullanmak yerine, düük arlklarla çok tekrarl çalmak daha uygun olacaktr.
Sk sk ve azar azar yemek yiyin: çok miktarda yemek yemek vücudun kan akn sindirim sistemine yönlendirerek tansiyonu düürür ve beyne giden kan akn azaltr.
Kullandnz ilaçlar ve takviyeleri gözden geçirin: Kullanmakta olduunuz pek çok ilaç ve bitkisel takviyeler, hatta marketten aldnz bitki çaylarnn bile tansiyonu düürücü etkisi olabilir.
Evde uzun süreli ayakta durma egzersizleri yapn: Eer özellikle uzun süre ayakta kalmaya tolere edemiyorsanz ya da ani ayaa kalkmalarda göz karamas yayorsanz ve yukardaki önlemlere ramen ikayetler sürüyorsa evde altrma egzersizleri çok faydal olabilir. Her gün günde iki kez olmak üzere bir duvara yaslanarak ayakta durun; ilk bata tolere edebildiiniz süre ile (5-10 dakika) balayp, yava yava arttrarak günde iki kez 30 dakikaya kadar arttrn. Ayakta durduunuzda baylmaya kadar varan iddetli ikayetleriniz varsa bu altrmay lütfen evde yalnzken yapmayn. Dütüünüzde zarar görmeyeceiniz bir ortamda çaln.
Doktora bavurun: ikayetleriniz günlük yaamnz etkileyecek kadar iddetli ve sksa, kendi banza ba edemediyseniz mutlaka bir doktora bavurun. Doktorunuz belki kanszlk, vitamin-mineral eksiklii, hormonal bozukluklar gibi baz sorunlar tespit edip tedavi ederek yardmc olabilir. Veya kan basncn yükselten ilaçlar ya da takviyeler kullanmanz uygun bulabilir.
ACL ÖNLEMLER
Tansiyon dümesine ait yaknmalar balad ise aadakileri uygulayn. Unutmay ne kadar erken müdahale ederseniz o kadar iyi sonuç alrsnz.
Ayakta iseniz oturun ya da daha iyisi çömelin.
Oturabilecek durumda deilseniz bacaklarnz çapraz yaparak bacak, kalça ve karn kaslarnz skn, ellerinizin parmaklarn kvrp kanca durumuna getirin, birbirine geçirerek kenetleyin ve ayrmaya çalr gibi iki yana çekin. ikayetler geçinceye dek birkaç kez bu manevralar tekrarlayn.
Sert bir kahve ya da çay için.
Bol souk su için.
ikayetler iddetli ise, yukardaki önerilere ramen sürüyorsa uzann, bacaklarnz altna destek koyarak yükseltin.