Prof. Dr. Karada, kistik fibrozisin hayati önem tayan, nadir görülen ancak dikkat çekilmesi gereken bir salk sorunu olduunu aktard.
Kistik fibrozisin beyaz rkta en sk görülen kaltsal bir hastalk olduunu dile getiren Karada, anne ve babann her ikisinin de tayc olmas durumunda sorunun çocukta görülebildiini kaydetti.
Karada, hastalkla ilgili genlerden bir tanesi hasta, bir tanesi normal ise o kiide hiç hastalk çkmadan tayc eklinde normal yaamn sürdürebildiini ifade ederek, u bilgileri verdi:
Toplumumuzda tayclk oran her 25 kiiden bir kii eklindedir. Bu tayc kii baka bir taycyla evlenirse çocuklarnda kistik fibrozis olma ihtimali dörtte bir oranndadr. Ülkemizde hastalk skl ise 2500-4000 kiide bir görülmektedir.
Kistik fibrozis nadir saylabilecek bir hastalk olmasyla birlikte, ölümcül olmasna ramen erken tehisle çok iyi sonuçlar alnabilecek bir hastalktr. Ancak sorunla ilgili kamuoyunun bilgi eksiklii fazla.
- Akraba evlilii tayc riskini artryor
Akraba evliliklerinin kaltsal hastalk riskini artrdna iaret eden Karada, Türkiyede yaklak 20 bin hasta olmas lazm ama tan koyabildiimiz hasta says 3 bin civarnda, yani 7-8 hastadan birine ancak tan konulabiliyor. Hem doktorlarn hem de kamuoyunun bu konuda farkndalnn artrlmas art görünüyor. deerlendirmesinde bulundu.
Karada, erken tanyla hastalarn hayatnda ksalma olmadan, normal yaam sürelerince yaamlarna devam edebildiini dile getirerek, unlar kaydetti:
Yenidoan dönemindeki tarama testleri ülkemizin de içinde bulunduu birçok ülkede yaplmaktadr. Bu sayede henüz hiçbir ikayeti olmadan hastalarn tan almas ve tedavilerinin balamas mümkün olabilmektedir. Ancak tarama testine ramen tan konulamayan hastalarn da olabilecei unutulmamaldr. Bebeklerdeki ilk belirti, ilk kakasn yapamama olabilir. Bu bebeklerde taramann normal sonuç verme olasl daha yüksek olmaktadr, bu yüzden de özellikle kistik fibrozis aklda tutulmaldr. Kilo alamayan ve özellikle yal, kötü kokulu ishali olan bebeklerde kistik fibrozis düünülmelidir. Bu hastalarda akcier filmi normal saptanabilir.
Pankreastan salnan ve ya emilimini salayan enzimler bu hastalarda düük seviyelerde olduu için büyüyememe, kilo alamama ve ishaller görülmektedir. Daha sonraki dönemlerde hastalar sk tekrarlayan zatürreler ile gelir, bu enfeksiyonlar sonucunda da bronektazi dediimiz bron hasarlar oluabilir. Amacmz hasta bu dereceye gelmeden tedaviyi balatp bu durumu önlemektir. Özellikle okul çandaki çocuklarda parmaklarda çomaklama ve balgam çkarma ikayeti ciddi bir akcier hastal olduu konusunda önemli bulgular olarak karmza çkmaktadr. Erikin çadaki bronektazili tüm hastalar kistik fibrozis açsndan aratrlmaldr.
- Kesin tanda altn standart testler
Kesin tanda hastann ikayetlerinin önemine deinerek, altn standardn testler olduunu vurgulayan Karada, bunlarn banda ter testinin geldiini, hemen sonuç alnan bu testte terde tuz seviyesi yüksek ise hastalk açsndan tan koydurucu bir durum ortaya çktn söyledi.
Prof. Dr. Bülent Karada, dier bir yöntemin de genetik analiz olduuna dikkati çekerek, bunun hem pahal hem de zaman alc bir yöntem olduunu ve birçok merkezde yaplamadn söyledi.
Salk Bakanlnn 2015te kistik fibrozis için yenidoan tarama programn uygulamasnn büyük bir gelime olduunu ancak son bir ylda ter testinin ülke çapnda yaplamamasnn hastalk konusunda doktorlarn elini kolunu baladn, üpheli olan çocuklar ise tan alamadklar için endie içinde brakarak vakit kaybetmelerine neden olduunu anlatan Karada, Bu durumun yetkililerce ksa sürede düzenlenerek ter testinin tekrar yaplabilmesi, Türkiyenin kistik fibroz ile olan mücadelesine kald yerden baaryla devam etmesini salayacaktr. eklinde konutu.