Psikiyatrist Prof. Dr. Erol Göka, geçmite yaanan büyük küresel salgnlarn Kovid-19 salgnndan çok daha öldürücü ve can yakc olduunu, buna ramen unutulduunu anlatt.
Tarihte yaanan dier küresel salgnlara karn Kovid-19un psikoloji, yaam ve düünme tarzlar üzerindeki etkilerinin daha kalc olacan ifade eden Göka, Kovid-19 salgn çinin Wuhanndan balayarak her gün adm adm önce gözümüzün içine sonra ülkemize ve evlerimize girdi. Her yeni enformasyonla anbean zihinlerimizde büyüyen travmatik bir oyuk oluturdu. Kolayca iyilemeyecek, salgn hangi biçimi alrsa alsn etkisi sürecek, brakn hemen unutmay, benzeri her tehlikede yeniden varln hissettirecek, canmz actacak bir oyuk... ifadelerini kulland.
Prof. Dr. Göka, günlük hayattan psikolojiye kadar birçok eyin artk salgndan önceki zamanlardan farkl olacan anlatabilmek için yeni normal tabirinin kullanldn belirterek, öyle devam etti:
Yeni normal, sadece maske, mesafe ve temizlik diye formüle ettiimiz tedbirler zinciri deil. Bu zincirle hayatmzn her alannda birçok deiiklik olacak. Eitim, büyük ölçüde yeniden yaplanacak, elence, yeme-içme, seyahat, sinema, tiyatro, spor mekanlar fiziksel mesafe kuralna göre düzenlenecek, turizm uzun süre eski düzenine kavumak için yeniliklere zorlanacak. çevreci giriimler, çevreyle uyumlu ulam ve araçlar ilk anda artacak ama bunun uzun süreli olacan sanmyorum. Ayn ekilde yatay mimari ve krsala gidi eilimlerinde de geçici bir art olacan sanyorum.
- Kalabalklar uzun süre korku yaratacak
Prof. Dr. Göka, insanlarn artk kontrollü bir sosyal hayat yaamaya çalacan ve bunun her ya grubunda ve her yerde etkisini göstereceini savunarak u ifadeleri kulland:
Fiziksel temas, yabanclarla hemen tamamen yaknlarla ksmen snrlanacak, selamlamalarn deimesi sürecek, tokalama belki uzun süre yaplamayacak, sarlma ve yanak yanaa öpüme ise çok özel bir davran haline gelecek. Ev ziyaretleri, kalabalk yerlerde bulumalar azalacak, internetten alveriler alveri merkezlerine tercih edilecek, evden ve esnek çalma, uzaktan eitim, görüntülü toplantlar, elektronik imza öne çkacak. Kalabalklar artk uzun süre korku yaratacak, dijital sosyalleme yöntemleri, internet ve sosyal medya kullanm artacak. Toplu tama birçoklar için çekinilecek bir hale gelecek. Yine ayn ekilde Korona ile mücadele edeceiz derken geleneklerimizden mi olacaz? diye asker uurlama törenleri, nian, düün merasimleri, cenaze taziyeleri, mevlit ve özel toplantlar gibi topluluk davranlarndan bir türlü vazgeçemediimiz durumlar söz konusu.
- Komplike matem, tehlikesine kar önlem alnmal
Prof. Dr. Erol Göka, sadece ölümlerin deil, bu süreçte hastalanan, Kovid-19 hastalna yakalanan, sosyoekonomik durumlarnda ciddi sarsntlar geçiren, evlenemeyen, hayat planlar aksayan binlerce insann kayplarnn da matem tepkisi içinde düünülmesi gerektiini vurgulad.
Yas tutabilmenin, salkl bir psikolojinin de en önemli iaretlerinden birisi olduuna dikkati çeken Prof. Dr. Göka, Salgn tehlikesi azalr azalmaz hzla normalleme süreçlerine geçmeye çalmamz, matemlerin komplike hale gelmemesi için normallemeyle birlikte sanki kaybmz yeni olmu gibi mezar ziyaretleri yapmay, taziyeler düzenlemeyi, psikolojik yardm için bavurmay, ekonomik ve sosyal kayplar toplumsal dayanma ile el birliiyle amaya çalmay öneriyorum. Yaplamayan düünlerin yerine ikame olabilecek elenceler tertip edilmesini tavsiye ediyor, aksi takdirde yaplamayan düünlerin bile hatralarmza bir hüzün hali olarak yerleebileceine dikkati çekiyorum. diye konutu.
Küresel salgnn psikolojilerde çok ciddi etki yaptn, psikolojinin içinde adeta bir protez bölüm açldn aktaran Prof. Dr. Göka, Sanyorum psikolojilerimizde açlan bu protez bölümü, salgn sonrasnda da uzun süre muhafaza edeceiz, sanki salgn veya bir salgn ihtimali varm gibi yaamay ve davranmay sürdüreceiz. deerlendirmesinde bulundu.
- Aile içi çatmalarda art gündeme geldi
nsanlar en temel varolusal gerçekliklerinden olan sosyallemeyi kstlayarak yaamaya zorlamann birçok psikolojik soruna neden olacann önceden de bilindiini ifade eden Prof. Dr. Göka, sözlerini öyle sürdürdü:
Salgn srasnda, uzun süre evde kalmaya, belli snrlar içinde kalarak davranmaya zorlanmaya bal öfke, gerilim ve iletiim problemlerinde, aile içi çatmalarda art gündeme geldi. Bu sorunlara bal olarak önceden ruhsal rahatszl bulunanlarn rahatszlklar alevlendi. Nasl virüsü her bünye kendi gücüne, baklk potansiyeline bal olarak karladysa pandemiyle de her psikoloji kendi imkanlaryla ba etmeye çalt. Kaygl kiilik yapsna sahip bulunanlarn takntl ve üpheci tepkileri çoald. Fiziksel izolasyon sonucunda, insanlarn dar fiziksel alanlar monoton aktivitelerle paylamak durumunda kalmalar, ancak internet ve telefonlarla kstl iletiim kurmalar, saatlerce internet ve sosyal medyada belli bir amaç olmadan vakit geçirmeleri, imdilerde kimse fark etmese de aslnda zihinsel ve duygusal becerilerimize zarar verdi. Bu olumsuz durumun ileriye de sarkmalar olacan daha üpheci ve komplo teorilerine daha fazla inanr hale gelmemize, insan ilikilerindeki gerilim ve çatmalarn artmasna, iddet davranlarna katkda bulunacan tahmin etmek zor deil. te böylesine zorlu bir psikolojik ba etme sürecinde insanlar, kendilerine uygun olan rahatlama ve geveme yollarna bavurdular. Aratrmalar, maneviyata yönelmenin bu dönemde en çok bavurulan huzur bulma yöntemlerinden olduunu gösteriyor. nallah sandmdan çokturlar, bir ksm insan da bu süreçte gerçek bir manevi aydnlanma yaam, insann doas ve insan-insan, insan-tabiat ilikilerine dair derin kavraylar gelitirmi olabilir.