Ak, tropik bölge ve bu bölgelere yakn yerlerde sk görülen, zorunlu hücre içi yerleen farkl asalak türleri tarafndan oluturulan stmann, ate nöbetleri, anemi, dalak büyümesi gibi belirtilerle seyreden, hayat tehdit edebilen paraziter bir enfeksiyon hastal olduunu söyledi.
Bulama yolu daha çok enfekte anofel türü sivrisineklerin insanlar srmas olduunu, daha az olarak da kan aktarm ve anneden bebee plasental geçi olarak görüldüünü ifade eden Ak, hastaln Sahra alt Afrika, Güney ve Güneydou Asya ve Güney Amerika gibi tropikal ve tropik bölgelere yakn yerlerde daha çok görüldüünü aktard.
Doç. Dr. Ak, Dünya Salk Örgütü verilerine göre 2015te yüzde 90dan fazlas Afrikadan olmak üzere tüm dünyada 212 milyon stma vakas ve 429 bin ölüm kaydedildiini ifade ederek, Önceleri ülkemizde stma vakalar belli sklkta görülmekteyken bataklklarn kurutulmas ve stmaya kar alnan önlemler nedeniyle oldukça azalm ve günümüzde daha çok riskli bölgelere seyahate giden ve önleyici tedavi uygulamayan kiilerde stma vakalar görülmektedir. diye konutu.
Kuluçka süresinin stma türüne göre deimekle birlikte, sivrisinein srmasyla atein yükselmesine kadar geçen sürenin 2-4 hafta olduunu anlatan Ak, öyle devam etti:
Bu süre nadiren bir yla kadar uzayabilir. Hastaln tipik özellii periyodik ate nöbetleridir. Asalak türüne göre deimekle beraber 2-3 günde bir gelen titremeyle yükselen atele birlikte, ba ars, bulant kusma, halsizlik, karn ars ve ishal görülür. Ciddi olgularda nörolojik ve organ yetmezlii bulgular ortaya çkabilir. Hastalk 15 dakika ile birkaç saat süren üüme titreme dönemi, arkasndan 2-6 saatlik ate, terleme, karn ars, bulant, kusma, taikardi, hipotansiyon, ba ars, uur bozukluu gibi bulgularn olduu dönem ve terlemeyle atein dütüü, hastann ileri derecede halsiz ve uyku halinin olduu dönem olarak 3 periyotta seyreder.
- Stmay önlemenin en önemli yolu, sivrisinekleri ortadan kaldrmak
Doç. Dr. Öznur Ak, hastaln tans için öncelikle ayrntl bir öykü deerlendirmesi yaplmas gerektiini, stma açsndan son bir yl içerisinde stmann sk görüldüü bölgelere seyahatin olup olmadnn ve eer seyahat yaplmsa hastann alm olduu önleyici tedavilerin ayrntl sorgulanmas gerektiini kaydetti.
Kesin tannn hastann parmak ucundan alnan kann tahlil edilmesiyle konulduunu, yaplan tetkiklerde hastala neden olan stma türünün de belirlendiini dile getiren Ak, Eer ilk kan örneinde parazit saptanmadysa ve klinik üphe veya semptomlar devam ediyorsa stmann tedavi edilmesi için 8 saat arayla en az 6 kez ateli dönemde alnan kann incelenmi olmas gerekir. Tanda stma parazitlerinden elde edilen antijenleri tespit etmek için hzl antijen testleri de kullanlr, 2-15 dakika gibi ksa sürede sonucu gösterir. Ayrca hastalarda anemi, lökopeni (akyuvar veya beyaz kan hücresi saysnn azalmas), trombositopeni (kan phtlarnn oluumunda görev alan hücre parçalarnn saysnn azalmas), bir vücut enzimi olan transaminaz, bilirubin yükseklii, böbrek fonksiyon testlerinde bozukluk da saptanabilir. ifadelerini kulland.