Kardiyoloji Uzman Prof. Dr. Osman Bolca, saln korunmas için trans ya tüketiminden kaçnlmas gerektiini belirterek Kalp damar hastal, diyabet, obezite ve metabolik sendrom risklerini azaltmak için salksz yalar olarak kolesterol, doymu yalar ve trans yalardan uzak durulmal. dedi.
Bolca, kan yalar olarak bilinen kolesterol ve trigliseridlerin kalp damar hastalklar, hipertansiyon, diyabet, obezite ve metabolik sendrom ile ilikili olduunu söyledi. Bu hastalklarn tedavisinde ve takibinde, kan yalarnn azaltlmas, kandaki deerlerinin kontrol altna alnmas gerektiini ifade eden Bolca, bu amaçla diyet bata olmak üzere, ilaç tedavileri ve ksmen metabolik cerrahi gibi farkl tedavi yöntemlerin uygulandn anlatt.
Bolca, günlük gdalarla alnan yalarn, salk açsndan salkl yalar ve salksz yalar olarak tanmlandna iaret ederek Salkl yalar, tekli ve çoklu doymam yalar, omega-3 yalardr. Salksz yalar, doymu yalar, kolesterol ve trans yalardr. dedi.
Trans yalarn, günlük yaamda özellikle fast food tarz beslenme ile önemli bir risk faktörü olarak gösterildiini vurgulayan Bolca, Trans yalar, LDL denilen kandaki kötü kolesterolü artrp, iyi kolesterolü (HDL) düürerek kalp damar hastal, beyinde inme ve diyabet risklerini artrr. uyarsnda bulundu.
Prof. Dr. Bolca, trans yalarn olumsuz etkilerinin 1990a kadar çok fazla bilinmediini, bu tarihten sonra yan etkileri üzerine yaplan aratrmalarda olumsuz etkilerin ortaya konduunun altn çizerek Amerikan Gda ve laç Dairesi (FDA) tarafndan trans ya kullanm ve tüketimi hakknda gda etiketlerinde uyarc bilgi zorunluluu getirildiini belirtti.
Trans yalarn, doal ve yapay (endüstriyel) olarak snflandrld bilgisini veren Bolca, Doal olarak et, süt, tereya ve bunlarn kullanld gdalarda bulunur. Bu ekilde bulunan doal trans yalarn vücut üzerine olumsuz etkileri, kolesterol üzerindendir. dedi.
Bolca, endüstriyel trans yalarn ise ilem olarak bitkisel sv yalarn kat yaa dönütürülme ilemiyle ortaya çktn ve kimyasal olarak bu ileme hidrojenasyon denildiini ve ilem sonrasnda doymu yalara benzer hale geldiini aktard. Söz konusu ürünlerin, bu yöntemle elde edilmesinin daha kolay, üretim maliyetinin daha ucuz olduunu ifade eden Bolca, endüstriyel trans yalarn uzun süre bozulmad için hem paketlenmi gdalarda hem de günlük fast food hizmeti veren restoranlarda sklkla kullanldn söyledi. Bolca, bu ürünlerin genellikle kzartlarak piirilen gdalarda, bisküvi, dondurulmu pizza, kraker ve margarin kullanlarak hazrlanan gdalar, ambalajlanm gdalarda kullanldn anlatt.
- Doymu yalar, günlük toplam kalorinin yüzde 5-6sn geçmemeli
Prof. Dr. Bolca, salkl kalabilmek için herkesin trans ya kullanmndan mümkün olduunca kaçnmas gerektiine dikkati çekerek öyle konutu:
Trans ya sal tehdit ediyor. Özellikle kalp damar hastal, diyabet, obezite ve metabolik sendrom risklerini azaltmak için salksz yalar olarak kolesterol, doymu yalar ve trans yalardan uzak durulmal. Ayn zamanda, omega-3ler dahil olmak üzere, tekli ve çoklu doymam diye tabir edilen salkl ya içeren yiyeceklerle beslenmek gerekir. Trans yalarn olumsuz etkisinden korunmak için hidrojenize bitkisel yalarn tüketimi azaltlmal, tüketilen krmz et miktar mümkün olduunca yasz olmal, kümes hayvanlar ile hazrlanan besinlere trans ya ve doymu ya ilave edilmemeli. Bunun yerine doymam yalar tercih edilmeli. Kolesterol seviyesini düürmek ve trans yalarn olumsuz etkisinden korunmak için doymu yalar günlük toplam kalorinin yüzde 5-6sn geçmemeli. Diyet uygulamalarnda, tüketilen toplam yadan daha önemlisi, yenilen yan niteliine ve türüne dikkat edilmeli. Diyet alkanl düzenlenmeli. Sebze, meyve, tam tahll, düük ya içeren süt ürünleri, beyaz et, balk eti, fndk ceviz türü kuruyemiler tercih edilmeli, krmz et ve ekerli gda ve içeceklerden uzak durulmal. Doal olarak bulunan, ilenmemi ve hidrojenize olmayan, zeytin, ayçiçei, fndk, msr, kanola, susam ve soya ya gibi yalar tercih edilmeli.
Fndk ve zeytinin kalori orannn yüksek olduunun da göz önünde bulundurulmas gerektiine iaret eden Bolca, ambalajlanm veya ilenmi gda alrken, gda etiketlerinin dikkatli okunmas, gdalarda, doymu, hidrojenize veya ksmen hidrojenize ya bulunanlarn tercih edilmemesi gerektii deerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Bolca, gdalarn etiketlerinde, 0 trans ya olup olmadna ve içerik listesinde de hidrojene ya bulunup bulunmadna baklmas gerektiini ifade ederek Kurabiyeler, abur cubur tabir edilen kraker ve cips benzeri attrmalklar, turtalar ve kekler, trans ya içeren gdalar olduundan, bu ürünlerin tüketim skl ve miktar azaltlmal. Ticari olarak hazr satlan, kzartlm veya frnlanm yiyeceklerde, bu yiyeceklerde hem ya miktar yüksek hem de bu yan trans ya-hidrojenize ya olma ihtimali yüksektir ve bu tür gda tüketimi snrlandrlmal. diye konutu.
Trans yalarn olumsuz etkisinden korunmak için diyet yannda egzersiz yaplmasnn önem tadna iaret eden Bolca, saln korunmas için ideal vücut kilosuna eriilmesi, tütün ve tütün mamullerinin kullanmndan kaçnlmas, stres yönetimi ile yaam sitilinin düzenlenmesi ve elik eden hastalklarn tedavisinin yaplmas gerektiini kaydetti.