çocuk Sal ve Hastalklar Uzman Dr. Mehmet Kesikminare, bu dönemin hem çocuk, hem de ebeveynler açsndan kolayca atlatlmasn salayacak önerileri sralad.
çocuklarn yemek yeme, uyku, temizlik gibi alkanlklarnn kazandrld ilk üç ya oldukça yorucu geçen bir dönem. Sütten kesildi, uykusu düzene girdi, artk dilerinin de büyük ksm çkt derken sra en zorlu snava gelir; tuvalet alkanl kazandrmak... Tuvalette geçirilen saatler, evin bilumum yerlerine zorunlu olarak konulan lazmlk ve kokular duymamaya çalarak yaplan temizlik... Tabii olmazsa olmaz da; her baarl ilemin ardndan gelen alk, kyamet... Dardan bakldnda çlgnca gelen ama ebeveynlerin en zorlu deneyimlerinden birini oluturan bu süreç için yaz aylar, iyi bir frsat... Zira eitim süresince üütme riskinin dümesi ve çocuklarn kuru kalmasnn zaman almas, yaz mevsiminin scaklndan yararlanmay gerektiriyor. Ancak bu alkanln kazandrlmasnda mevsimden daha önemlisi, ebeveynler ve çocuk arasnda doru iletiim ve ibirlii. çünkü doru zamanda balanan tuvalet eitiminde baar oran yükseliyor.
Acbadem Taksim Hastanesi çocuk Sal ve Hastalklar Uzman Dr. Mehmet Kesikminare, çocuklarn bu süreçten duygusal ya da fizyolojik olarak zarar görmeden geçmesini salayacak admlar anlatt...
1- Hazr olduunu gösteren iaretleri arayn
Tuvalet eitimi konusunda doru zaman belirleyen en önemli gösterge çocuun hareketleri oluyor. Ayrca birkaç kelime konuarak ya da göstererek kendini ifade edebilmesi gerekiyor. çocuklardaki baz iaretlerin tuvalet eitimi için hazr olduklarnn göstergesi oluyor. Asl önemli nokta bu iaretleri okuyabilmek. Kaka ya da çi yaptktan sonra rahatsz olmas ya da yaptktan sonra göstermesi, tuvalete gitmek konusunda ilgisinin artmas ve gün içinde 3 saatten fazla kuru kalmas çocuun hazr olduunu gösteriyor.
2- Doru zaman belirleyin
çocuklara tuvalet eitiminin kazandrlmas fizyolojik bir geliim sürecini gerektiriyor. Literatüre göre, çocuun kendini tanmaya balad, fiziksel, psikolojik ve davransal olarak kendi benliinin ve davran karakterlerinin ön plana çkt 24-48 ay aras en uygun aral oluturuyor. Ancak, her çocuun fiziksel ve duygusal geliiminin birbirinden farkl sürede gerçekletiini anlatan Dr. Mehmet Kesikminare, Dolaysyla da tuvalet eitiminin zamanlamas için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün olmasa da, 18 aydan önce kesinlikle önermiyoruz diyor.
ki yandan önce denendiinde alkanlk kazandrlsa bile çocuun ileriki dönemde kabzlk ya da idrar tutma zorluu gibi skntlarla karlama riski artyor. Ayn zamanda bu çocuklarda ileriki dönemlerde güven kayb, içine kapanklk ya da ar mükemmeliyetçilik gibi psikolojik durumlar da ortaya çkabiliyor.
3- Tuvaleti tantn
Eitim aamasnda öncelikle çocua tuvalet sürecini göstererek tantmak gerekiyor. Bir haftalk ön hazrlk döneminde, çocukla birlikte tuvalete gitmek, gerekirse kakay göstermek ve bunun korkulacak bir ey olmadnn anlatlmas önem tayor. çocuk mümkünse kendi yatlaryla mümkün deilse de erkek çocuklar için baba, kz çocuklar için de annenin iyi bir gösterici olabiliyor. Yerine göre beraber da tuvalete oturmak çözüm olabiliyor.
4- Uygun bir lazmlk aln
Hazrlk döneminin bir dier adm ise uygun bir lazmlk almak oluyor. Mümkünse alveriin çocukla birlikte yaplmas ve birkaç gün çocuun buna almasn beklemek gerekiyor. Baz ebeveynlerin direkt tuvalete oturtmak eklinde de hareket ettiini hatrlatan Dr. Mehmet Kesikminare, bunun yanl olmadn ancak lazmlkla sürecin biraz daha kolaylaabileceini söyleyerek öyle konuuyor: Birkaç günü lazmla alma süresi için ayrn. çocuun en çok bulunduu televizyon ya da oyun odasna ya da oyuncaklarnn arasna yerletirerek kendisinin kefetmesini bekleyin. Önce üzerindeki kyafetleriyle oturtmasna salayn. Daha sonra da bezini çkararak teniyle temas ettirerek nasl bir his olduu anlatmaya çaln. lk bir hafta kaka ya da çi yapmasn beklememek gerekiyor. Bir sonraki admda basamakl lazmlklara geçilmeli.
Tuvalete geçildiinde de boluk hissi yaratmamak için ayann altnda destek yerletirmek gerekiyor. Böylelikle çocuun hem güven duygusunu oluturmak, hem de fizyolojik olarak daha kolay tuvaletinin yaplmas salanabiliyor. çünkü mesanenin ve barsaklarn tamamen boalmasn salamak için ayaklarn zemine basmas gerekiyor.
5- çocuun biyoritmine göre tuvalete götürün
Bütün insanlarn tuvalet alkanl konusunda bir biyoritmi bulunuyor. Bu nedenle tuvalet eitimine karar veren anne babalarn da çocuklarn takip ederek tuvalete götürme skln buna göre belirlemesi önem tayor. çocuun güven hissinin olumas için altnn bir süre açk kalmas yararl olabiliyor. Bu süreçte yaanabilecek kaçrmalara kar da anlayl ve sabrl olmak gerekiyor.
Gündüz olduu gibi gece de çocuun bezlenmemesi gerektiinin altn çizen Dr. Mehmet Kesikminare, çocuk uyuduktan sonra gündüz dönemindeki tuvalet ritmine uygun olarak örnein 2 veya 3 saate bir uyandrlp, bilincinin açlmasn salayarak tuvalete götürün. Böylelikle çiini ya da kakasn yaptn anlamas salanaca için zamanla tutma süresi de uzayacaktr diyor.
çocuklarda yemeklerden 20-25 dakika sonra balayan gastrokolik refleks nedeniyle kaka yapma eilimine girdii için bu dönemde tuvalete götürülmeleri önemli. Dr. Mehmet Kesikminare, sözlerine öyle devam ediyor: Yemeklerden sonra çocuklar lazmlk ya da tuvalete oturtup önce bir oyun eklinde olmak üzere kaka yapmasn salayn. Yapmazsa zorlamayn. Ancak günde 3-4 defa 5-10 dakikalk sürelerle oturtmak alkanlk kazanmasna destek olacaktr. Bekleme sürecinde çocuun psikolojisini rahatlatarak, bedenen kaslmasn önlemek için, oyuncak, dergi, kitap kartrmasna izin vererek oyalanmasna yardmc olun.
6- Daima pozitif olun
Minimum bir haftada tamamlanabilen bu süreç çocua göre 6 aya kadar uzayabiliyor. Bu nedenle ilk denemeler sonrasnda bir hafta içerisinde çocuk bu durumu reddediyorsa ara verip beklemek gerekiyor. Bir hafta ya da bir aya kadar uzayabilecek bekleme sürecinde anne ve babann hayal krkl yaayarak tepki vermesi ise sadece süreci çok daha zor bir noktaya getiriyor. Dr. Mehmet Kesikminare, bu nedenle anne babalarn tuvalet eitiminde kat bir tutum içerisinde olmamas ve çocuu hiçbir ekilde zorlamamas gerektiini anlatyor. çocua ne çok rahat, ne de çok kuralc yaklamayn. Bunun gündelik yaammzda bir süreç olduunu aktarmaya çaln. Evin içinde tuvalet eitimi ile ilgili çok konumayn. Su içmek, yemek yemek gibi tuvalet yapmann da hayatn normal bir süreci olduunun hissettirmeye çaln diyor.
7- Hijyen kurallarn öretin
Tuvalet eitimi srasnda kazandrlmas gereken bir dier alkanlk ise temizlik ve hijyen. Hem erkek, hem de kz çocuklar için tuvaletini tamamladktan sonra nasl silinmesi ya da ykanmas gerektii, tuvalet kad kullanm ve sifon çekmek gibi hijyen kurallarnn öretilmesi gerekiyor. Özellikle el ykama alkanl konusuna çok önem verilmesi gerekiyor. Bu noktada aileler kendileri için uygun yöntemi belirleyebilir. Renkli sabunlar kullanmak, elleri ykarken ark söylemek gibi davranlar bu süreci kolaylatrabilecei gibi daha keyifli hale getirebiliyor.
8- Övgüyle ödüllendirin
Tuvalet eitimi srasnda yaanabilecek kazara kaçrmalarn bu sürecin bir parças olduunun unutulmamas gerekiyor. Baz çocuklarda 7 yana kadar gece kaçrma problemleriyle karlalabileceini ifade eden çocuk Sal ve Hastalklar Uzman Dr. Mehmet Kesikminare, çocuklarn yaadklar bu durum karsnda asla cezalandrmamak gerektiinin altn çiziyor. Bu tarz cezalandrmalarn süreci daha da uzatabileceini söyleyerek, Bunun yerine tuvaletini yaptnda küçük bir övgü ya da alkla baarsn ödüllendirmeyi deneyin. Abartmadan yaplacak pozitif betimlendirici övgüler yarar salyor diyor.